80515

- urzędnicy wyżsi: konsulowie (2 najważniejsi, wybierani na 1 rok), pretorzy (władza sadowa w sprawach cywilnych), cenzorzy (uzupełnianie i rewidowanie listy członków Senatu)    /

-> PRAETOR URBANUS - pretor dla miasta Rzymu -> PRAETOR PEREGRINUS (242 r. pne) - do spraw cudzoziemców -> Pretor sam nie sadził, tylko rozpatrywał sprawę pod względem formalnym (In lure). Postępowanie In iure miało na celu stwierdzenie, czy w danym przypadku chodzi o roszczenie, któremu prawo rzymskie daje ochronę oraz ustalenie i sformułowanie przedmiotu sporu. Następnie sprawa przechodziła do sędziego (In iudicium). Sędziów powoływał pretor -> Obejmując urząd pretor ogłaszał edykt. w którym ustalał zasady prawne jakie będzie stosować

TRYBUNI LUDOWI (od 494 r. pne) - dla ochrony praw plebejuszy (wyraz ustępstwa patrycjuszy na rzecz plebejuszy); szerokie uprawnienia (prawo zwoływania zebrań plebejskich i Senatu, prawo sprzeciwu wobec zarządzeń urzędników i wobec uchwał Senatu jeżeli były szkodliwe dla plebejuszy)

Z zasadą kolegialności władz najwyższych zrywano w razie zagrożenia z zewnątrz lub niepokojów wewnętrznych. Powoływano wtedy DYKTATORA skupiającego w swym ręku całą władzę. Dyktatora można było powoływać na 6 miesięcy, jednak później niektórzy otrzymywali ją na czas nieograniczony (Sulla. I w. one) a Juliusz Cezar jako pierwszy uzyskał ją dożywotnio (44 r. pne).

W ostatnich wiekach republiki państwo zaczęło rozszerzać się terytorialnie, natomiast formy republikańskie (podobnie jak w państwach greckich) dostosowane były do rządzenia małym państwem -> utrzymanie jedności państwa wymagało gruntownych zmian, w szczególności reorganizacji zarządu podbitych prowincji.

Pierwotnie zarząd prowincji powierzano - jako namiestnikom - pretorom lub konsulom. Namiestnicy ci posiadali szerokie imperium (zwłaszcza olbrzymią władzę wojskową) i, nie poddawani należytej kontroli, stanowili zagrożenie dla jedności państwa -> w I w. pne głęboki kryzys polityczny i wojny o władzę, które wygrał Oktawian. Podjął on reformę ustroju państwa, rozpoczynając okres cesarstwa.