95388

Wielka Brytania główne etapy w rozwoju wewnętrznym (1945 1990)

Powojenny rozwój gospodarczy Wielkiej Brytanii był silny, szybki, ale nierównomierny. Morale w kraju i prestiż w świecie były bardzo wysokie. Straty i koszty wojenne były dotkliwe. Zginęło 300 tys. żołnierzy. 60 tys. ludności cywilnej. 10% majątku narodowego zostało zniszczone, w ruinach leżało pół miliona domów, a trzecia część floty handlowej została zatopiona. Miliony robotników, które poniosły ofiary w czasie wojny, nadal żyły w bardzo złych warunkach. Straty te uwypukliły z całą mocą dysproporcje w podziale bogactwa brytyjskiego. Jednak pod względem finansowym dawano sobie z nimi radę. Połowę kosztów pokryto z podatków, resztę w drodze sprzedaży zagranicznych aktywów i zaciągania pożyczek. W 1948 roku Anglia przystąpiła do planu Marshalla* i w latach 1948-1950 uzyskała pomoc w wysokości 2688 min dolarów. Z funduszy planu Marshalla, dostępnych formalnie w ciągu czterech lat. przestano korzystać po dwóch. Przeznaczono je głównie na odbudowę zniszczonego przez wojnę przemysłu oraz na ambitny program reform w dziedzinie edukacji, zdrowia, i ubezpieczeń socjalnych. Nie wykorzystano ich natomiast na restrukturyzacje przemyshi przetwórczego. 18 września 1949 roku zdewaluowano funta z 4,03 do 2,8 za dolara. Liczono na aktywizację eksportu. Podatki utrzymywano na wysokim poziomie, ale stopy procentowe były niskie. Poziom bezrobocia był niski, a płace pod kontrolą. Wzrost gospodarczy wynosił średnio 4% rocznie. Produkcja, dochody osobiste i wartość zagranicznych aktywów odzyskały pod koniec dekady przedwojenny poziom. Jednocześnie rozwinięto edukację i wprowadzono wszechstronny system zabezpieczeń socjalnych. Jednak Wielka Brytania nie odzyskała w takim stopniu jak sądziła swej przedwojennej pozycji niezależnego wielkiego mocarstwa.

Nastroje społeczne przechyliły się na stronę Partii Pracy, która wygrała wybory w lipcu 1945 r. Wprowadzono ustawy o bezpłatnej pomocy lekarskiej i ubezpieczeniach społecznych, znacjonalizowano Bank of England (Bank Angielski), a wkrótce także radio, większość kopalń węgla, koleje i gazownie. Wokół nacjonalizacji hut żelaza i przemyshi stalowego rozgorzały ostre spory. Reform tych zaniechano po zwycięstwie konserwatystów w wyborach z 1951 r. W tym samym roku. 27 października powstał rząd Partii Konserwatywnej. Na jego czele stanął 76-letni Winston Churchill (5 kwietnia 1955 ustąpił ze stanowiska szefa rządu. Stanowisko to objął Anthony Eden. który do tej pory był wicepremierem i ministrem spraw zagranicznych). Krótko po wyborach zmarł Jerzy VI (1952); na tron brytyjski wstąpiła jego córka Elżbieta II. Wielka Brytania stała się welfare stale (państwem dobrobytu), w którym zmieniono strukturę podziału dochodu narodowego na korzyść warstw gorzej usytuowanych (bezrobocie występowało tylko okresowo, zwiększono budownictwo mieszkaniowe, wyraźnie rosły zarobki). Rozwój gospodarczy przebiegał jednak wolniej tuż w innych krajach zachodnioeuropejskich, a wzrost dobrobytu dokonywał się ponad realne możliwości ekonomiczne (płace rosły szybciej niż dochód narodowy i wydajność pracy), co przy powracającym ujemnym bilansie handlu zagranicznym i rosnącym zadłużeniu kryło groźbę kryzysu w gospodarce. W latach 1948-63 przyrost produktu narodowego brutto wzrósł o 2,5% rocznie. Od lat 50.. a zwłaszcza w latach 60. społeczeństwo Wielkiej Brytanii zaczęło podlegać silnym przemianom kulturowym. Dynamiczny rozwój szkolnictwa wszystkich szczebli, duża mobilność społeczna, napływ ponad 1 min imigrantów z byłych kolonii przyspieszyły zmiany w obyczajowości i naruszyły wiele elementów określających tradycyjną brytyjską mentalność. Państwo stało wobec konieczności wypracowania nowego modelu swej pozycji międzynarodowej przy większym tuż dotąd zaangażowaniu się w sprawy Europy. Anglicy zbudowali własną bombę atomową i weszli do klubu atomowego (2 października 1952). Społeczeństwo z wolna przyzwyczajało się do nowej roli Wielkiej Brytanii jako mocarstwa drugiej kategorii i do rozpadu imperium kolonialnego.