1352737830

144 POWSTANIE PRZEKONAŃ I OBRZĘDÓW RELIGIJNYCH

nigdy też nie opiera się na argumentach i doświadczeniu czysto naukowem czysta wiara jest całkiem niedostępna dla rozumowego pojęcia''. „Dziedzina wiary i wiedzy są sobie zupełnie obce i niema między niemi żadnego mostu, żadnej łączności (str. 64). „Człowiek wierzący musi wierzyć nie dla dowodów, ale dlatego, że wierzenie jest mu psychiczną koniecznością (str. 62); pewne tematy narzucają się mu z immanentną koniecznością (str. 75), jako coś pochodzącego z zewnątrz, a człowiek, nie mając możności przekonania się, że to jest jedynie jego subjektywnem odczuciem, uznaje rzeczywiste istnienie tej zewnętrznej i silniejszej od niego realności nadprzyrodzonej^ (str. 76).

Różnicę między wiarą a wiedzą stara się autor wyjaśnić na następującym przykładzie : „ Jeśli — mówi — zaproponuję komu, aby uwierzył... w zasadę termodynamiki, że entropia zamkniętego systemu nigdy się nie zmniejsza —- żądam od niego rzeczy niepodobnej. Dopóki mój interlokutor nie zrozumie dokładnie twierdzenia, dopóty przedstawia mu się ono jako zbiór pustych dźwięków. Skoro jednak pojmie znaczenie terminów i zdania, nie potrzebuje w nie wierzyć, gdyż właśnie na zrozumieniu pojęć i ich związków polega udowodnienie twierdzenia. Prawda każdego twierdzenia naukowego staje się oczywista w miarę, jak się je rozumie. Przed zrozumieniem zaś nie można twierdzenia danego ani przyjąć, ani odrzucić, gdyż jest ono poprostu zbiorem pustych wyrazów.

Całkiem inaczej rzecz się ma w zakresie wiary. Wszyscy wiemy doskonale, co znaczy twierdzenie, że dusza jest nieśmiertelna, a jednak jedni ludzie przyjmują je za prawdę, inni zaś odrzucają. Niema takiego doświadczenia ani rozumowania, któreby to twierdzenie udowodnić mogło, albo wykazać jego fałszywość (str. 63). Dlatego też jest ono przedmiotem religii, który pewne osoby dla swego psychicznego ustroju muszą „odczuć" i koniecznie przyjąć (str. 62)^x). Dwie są zatem —

Ó Mamy tu znowu przykład nieścisłości autora. Słusznie twierdzi on, że nikt nie może mieć wiedzy ani wierzyć w twierdzenie, którego nie rozumie; jest ono dla niego rzeczywiście „zbiorem pustych dźwię-