1352737994

302 WOJNA l POKÓJ

płci męskiej. Czyż można mówić o zwiększania się dążeń pokój owych ?

Pewne złagodzenie ciężarów woj skowych, nakładanych obecnie na społeczeństwa, tkwi w znacznem zużywaniu powołanych pod broń do czynności pomocniczych, nie złączonych bezpośrednio z walką. Dawniej prawie wszyscy żołnierze brali udział w bitwach. Dziś znaczny procent żołnierzy nie może uczestniczyć w bitwach. Około połowa zajęta jest w zarządzie kolei i innych dróg, w zarządzie szpitali, dostawami prochu, żywności, zajęta jest pracą w urządzeniach pomocniczych wszelakiego rodzaju, które dawniej były mniej udoskonalone. W średnich wiekach uczonych nie powoływano pod broń. Także i dziś państwo w pewnej mierze oszczędza warstwy wykształcone. Fizycy i chemicy, ludzie technicznie wyszkoleni, użyteczniejsi są w zakładach wyrobu broni, przy obsłudze telegrafów i telefonów, niż w rowach strzeleckich. Lekarze pracują w szpitalach, kupcy w intendanturze. Konieczności wojskowe, nie mówiąc o innych, wykluczają powołanie wszystkich mężczyzn, zdolnych do noszenia broni. Ziemia musi być nadal uprawianą, choćby w ograniczonej mierze. Kopalniom węgla nie można odebrać wszystkich sił roboczych, bo bez węgla koleje nie mogłyby przewozić żołnierzy, a zakłady wyrobu prochu i broni musiałyby zawiesić swe czynności, niezbędne dla wojska. Nawet z uwzględnieniem tych okoliczności nie da się zaprzeczyć, że branie udziału bardzo znacznej ilości ludzi

N

w wojnach nowoczesnych świadczy o trwałości i sile współczynników wojowniczych naszej cywilizaeyi.

Objaw⁷, o którym mowa, jest znamiennym przejawem coraz silniejszego wyodrębniania wojny i pokoju. Dawniej wielu, ludzi chodziło stale z bronią w ręku. Obecnie w czasach długoletniego pokoju tylko ludzie w czynnej służbie wojskowej noszą broń. L^żytek z niej robią rzadko. We Francyi i w Anglii oficerowie w czynnej służbie poza godzinami służby ubierają się po cywilnemu, nie noszą broni. W chwili wybuchu wielkiej wojny bardzo znaczna część mężczyzn ubiera się w mundur wojskowy i chodzi uzbrojona. Na polu bitwy żołnierze walczą