1352738042

348

PRZEGLĄD PIŚMIENNICTWA

Ir

niowieczną, tutaj skupia rezultaty swych badań historycznych. Zęiaje mi się, że nigdzie w sposób tak zwięzły i tak jasny nie zebrano wszystkich oskarżeń przeciw scholastyce i wszelkich jej błędnych definicyi, jak w tym jednym paragrafie. Najbardziej zaciekawiają, dowody, wykazujące, że nie można określić scholastyki, podając jedynie rzeczywisty i ścisły związek, jaki ją łączył z filozofią grecką lub z teologią katolicką, gdyż scholastyka jest systemem filozoficznym, posiadającym swoją własną treść i tylko ta treść może być podstawą do jej rzeczowego określenia. Jakie są te elementa, które stanowią wewnętrzną istotę systemu scholastycz-nego, jakie jest ich znaczenie i wzajemny stosunek — to wszystko znajdujemy w wymienionym już rozdziale p. n. ,,synteza scho-lastyczna. Autor występuje przeciw zapatrywaniom, według których scholastyka utożsamia się z filozofią średniowieczną wogóle (Cousin, Haureau, Ueberweg — Heinze, Erdmann, Picavet, w ostatnich czasach Endres), dowodząc, że najnowsze badania historyczne stwierdziły istnienie w średnich wiekach szeregu systemów wprost sobie przeciwnych i nawzajem się zwalczających — trudno zatem odnosić do nich tę samą nazwę i łączyć je w jedno pojęcie. Scholastyką należy nazwać raczej pewną grupę systemów, w których powtarzają się te same zasadnicze myśli. Jak w katedrach z Amiens, Chartres, Paryża i Kolonii możemy odkryć te same charakterystyczne linie gotyku pomimo ich cech indywidualnych, tak w systemach św. Anzelma, Bonawentury, Tomasza, Skota czy nawet Okkama wyśledzimy pewną ilość wspólnych i zasadniczych idei, które stanowią jakby szkielet całej ich budowy. To właśnie patrimonium, które sobie przekazywali mistrzowie średniowieczni, wyciskając jednak na niem swoje specyalne piętno, nazywa de Wulf „syntezą schoIastyczną“. W dawniejszych wydaniach swej historyi (cfr. Ms. str. 5), rozwijając system św. Tomasza, uwydatniał te myśli, które łączyły tomizm z innymi systemami scholastycznymi, w czwartem zaś wydaniu omawia to wspólne dobro, das Gemeingut der Scholastik, jak się wyraża Baeumker, w osobnym rozdziale. Pojęcia bytu, aktu i potencyi, substancyi i przypadłości, materyi i formy, istoty i istnienia, w pewien sposób zrozumiane, składają się na sam rdzeń metafizyki scholastyczno-perypatetycznej, która stanowi podstawę wszystkich innych części filozofii. Mojem zdaniem należało wykazać centralne stanowisko dwóch par pojęć, tj. bytu i nico-