2165574357

Geneza miast białostockich 27

34 miasta na obszarze woj. białostockiego. Do liczby tej należałoby dodać jeszcze 6 miast, które otrzymały prawa miejskie przed 1580 r., a mianowicie: Wiznę, Wysokie Mazowieckie, Grabowo, Grajewo, Filipów oraz Przerosi.

W przededniu najazdu szwedzkiego prawa miejskie uzyskuje Bakałarzewo (1651).

Miarą katastrofy, jaką miastom białostockim przyniosła wojna szwedzka, może być zestawienie (tab. 2).

Tabela 2

Wpływ wojny szwedzkiej na zaludnienie miast mazowieckich

Liczba ludności

Miasto	1564 r.	1676 r	Uwagi
Nowogród		140	1673 r. — 50 włók pustych
Kolno	1600	100	1673 r. — na 47 włók — 10 osiadłych
Łomża	3300	300	1673 r. — na 57 włók—12 osiadłych
Radziwiłłów	1850	100	1660 r. — 49 włók pustych
Wąsocz	1800	150	1660 r. — 44 włóki puste
Wizna	1980	250
Zambrów	1500	130	1673 r. — na 52 włóki tylko 3 osiadłe
Źródło: S. Pa żyra [12]		•

Spustoszenia dotknęły również miasta podlaskie, np. w Bielsku Podlaskim było w 1563 r. — 830 domów, a w 1664 r. tylko 48, ponadto 7 domów pustych oraz 741 pustych placów po domach, liczba zaś domów w Kleszczelach z 385 w 1576 r. zmalała do 13 po najeździe szwedzkim.

Wojna nie oszczędziła również wschodniej części Prus spustoszonej w 1656 r. przez wojska polskie i tatarskie pod wodzą hetmana Gosiewskiego.

Był to odwet za przystąpienie kurftirsta do wojny po stronie szwedzkiej. Powtórne nadanie praw miejskich Ełkowi w 1669 r. wiązało się zapewne z odbudową i powtórnym ożywieniem zniszczonej dzielnicy.

W drugiej połowie wieku XVII i pocz. XVIII tylko jedno miasto królewskie — Korycin dostaje prawa miejskie, ponadto lokowane są miasta prywatne — Białystok (1665—1668), Szczuczyn (1692) oraz duchowne — Sniadów (po 1703) i Suwałki (1710). Po nieudanej próbie podjętej przez benedyktynów płockich w Szczepankowie w I poł. XVI w.²³ dopiero w XVIII w. organizacje kościelne występują z udaną

chitektury PAN. Mapa w znacznym zmniejszaniu reprodukowana w pracy S. Herbsta, Miasta i mieszczaństwo renesansu polskiego. Warszawa 1954.

23 Z. Gloger, Dawna ziemia łomżyńska. „Bibl. Warsz.” t. II. Warszawa 1876. s. 579—595.