2165574450

58 Osiedla miejskie w okresie kapitalizmu

Produkcyjną podstawą większości miast białostockich był jednak nic przemysł, ale rzemiosło, reprezentowane przez setki zatrudnionych. Na przykład w 1904 r. poza Białymstokiem, w którym większość spośród 2250 osób zatrudnionych w rzemiośle było niewątpliwie związanych z włókiennictwem, większe skupiska rzemieślników występowały w Siemiatyczach (800 zatrudnionych), Łomży (790), Augustowie (250), Szczuczynie (178), Brańsku (175), Suwałkach (131 ponadto 220 w przemyśle), Bielsku Podlaskim (107) [32].

Trudno jest ocenić ścisłość liczb, podawanych przez ówczesne statystyki, zwłaszcza wobec dość dowolnego oddzielenia przemysłu od rzemiosła, jednakże nawet te liczby świadczą o dość znacznej roli rzemiosła w życiu gospodarczym badanych miast na przełomie XIX i XX w.

Miasta białostockie były przed I wojną światową w zasadzie słabo uprzemysłowione poza włókienniczym okręgiem Białegostoku (Białystok, Choroszcz, Supraśl, Michałowo, Gródek, Wasilków, Knyszyn, przy czym w tym ostatnim przemysł włókienniczy stanowił tylko jedną z gałęzi przemysłu na ogół związanego z Białymstokiem)⁵⁴ oraz nielicznymi ośrodkami rozrzuconymi po terenie województwa (Krynki, Sokółka — przemysł garbarski, Siemiatycze — przemysł ceramiczny). Poza wyżej wymienionymi także i inne miasta, zwłaszcza większe ośrodki o charakterze regionalnym, były skupiskami drobnego przemysłu i rzemiosła (zwłaszcza Ciechanowiec), ustępującego jednakże funkcjom handlowym.

Funkcje handlowe ciągle dominowały w wielu miastach. Handel obejmował wytwory lokalne, przede wszystkim rolne, a więc wiązał się ściśle 'Z gospodarką zaplecza. Poważne zmiany w tej gospodarce wywołało uwłaszczenie chłopów, po którym zaczęła wzrastać towarowość wsi, stwarzając podstawy ożywienia miast. Korzystną koniunkturę stwarzał wzrost cen zboża, trwający do 1880 r., ipo którym nastąpił ogólnoeuropejski kryzys rolny, spowodowany m. in. napływem taniego zboża ze Stanów Zjednoczonych, Indii i Rosji. Spadek cen trwał do 1894 r., po czym nastąpił ponowny ich wzrost, spowodowany wzrostem spożycia w Europie i w Ameryce, która w konsekwencji ograniczyła swój eksport.

Pomimo, a może nawet wskutek tych trudności rynkowych obserwujemy znaczną aktywność kół ziemiańskich i kupieckich, zmierzających do stworzenia bardziej nowoczesnych form organizacji kredytu i handlu. Miejscem tych poczynań staje się Łomża — ośrodek obszaru,

54 Wydaje się, że podana przez J. Rebeś-Kortus [17] liczba dotycząca zatrudnienia w przemyśle knyszyńskim w 1913 r. jest przesadzona. Zdaniem autorki, opierając się o archiwa MRN w Knyszynie, przemysł zatrudniał tam ok. 1300 osób w tym 500 w ręcznych zakładach obróbki szczeciny.