2165574480

Okres Królestwa Polskiego (1864—1914) 67

Charakterystyczny jest kontrast między stosunkowo szybszym przyrostem ludności miast południowych i zachodnich a wolniejszym tempem wzrostu miast północnych. Białystok, Goniądz, Bielsk Podlaski, a zwłaszcza Prostki są przykładem wpływu kolei na dynamikę ludnościową miast.

Dla 1895—1897 r. mamy stosunkowo najdokładniejsze informacje, ze spisów ludności. Dotyczą one 63 miast i osiedli, a więc o 5 więcej niż w 1880 r. Należy zwrócić szczególną uwagę na Łapy i Starosielce — nowo powstające osiedla komunikacyjne, związane z warsztatami kolejowymi dla obsługi rozbudowującej się kolei.

Tabela 9

Struktura miast i osiedli miejskich w latach 1895—1897 wg liczby mieszkańców

! Rodzaj osiedli	Liczba ludności (w tys.)
	0,5—1	1-2	2-5	5—10	10—20	>20	Ogółem
Miasta	1	7	15	6	2	1	32
Osiedla	1	14	15	1	_	—	31
Razem	2	21		7	2	1	63

Nadal typową wielkością miasta okręgu białostockiego jest 2—5 tys. mieszk., przy czym liczba miast liczących ponad 5 tys. mieszk. wzrosła o Ciechanowiec. Największe, poza Białymstokiem, nie są wcale miastami o szczególnie dużej prężności ludności. W okresie 1880—1897 dynamika ludności jest mniejsza niż w latach 1857—1880. Więcej miast wykazuje ubytek ludności, zwłaszcza wzdłuż granicy północnej. Maleje nadal Supraśl oraz poprzednio rozwijające się: Nowy Dwór, Czyżewo, Siemiatycze, Sejny i szereg miast w Królestwie. Spadek zaludnienia może być częściowo pozorny, to znaczy może wynikać z ujęcia dopiero w 1897 r., po raz pierwszy, możliwie dokładnej liczby ludności, podczas gdy dane poprzednie pochodziły w zasadzie z rejestrów ludności aktualizowanych zazwyczaj z dużym opóźnieniem i w sposób nie-prawobrzeżna część miasta), Mazowieck, Sokoły; w pow. ostrowskim — Czyżew; w pow. kolneńskim — Stawiski; w guberni suwalskiej: w pow. suwalskim — Bakałarzewo, Filipów, Przerośl, Wiżajny; w pow. augustowskim — Lipsk, Raczki. Reforma ta, opublikowana w 1870 <r. jako postanowienie Komitetu Urządzającego {Dziennik Praw Królestwa Polskiego), legalizowała i podporządkowała stan, jaki zaistniał już wcześniej. Na terenie Cesarstwa Rosyjskiego analogiczny sens miało wydzielenie tzw. „Zasztatnych gorodow”, czyli miast ponadetatowych, jednakże reforma ta, przeprowadzona znacznie wcześniej, objęła stosunkowo znacznie większą liczbę miast. W obwodzie białostockim np. tylko Białystok, Bielsk Podlaski, Drohiczyn i Sokółka były traktowane jako normalne miasta.

5*