2165574542

86 Osiedla miejskie w okresie kapitalizmu

taik wielka jak w zachodniej części Prus i wobec tego możliwości prosperowania tych miast były lepsze. Ponadto występująca tu przewaga własności chłopskiej stwarzała korzystną sytuację dla miast, pośredniczących w skupie produktów rolnych i rozprowadzeniu artykułów przemysłowych. Tę dobrą dla miast — ośrodków lokalnych cechę chłopskiej własności rolnej doceniali organizatorzy akcji parcelacyjno-osadniczej. Jednym bowiem z celów parcelacji miało być uodpornienie rolnictwa na kryzysy i podniesienie konsumpcji wsi, a przez to ożywienie miast⁸⁷.

Ełk, Gołdap i Olecko były nie tylko ośrodkami handlu. We wszystkich tych miastach znajdowały się liczne zakłady drobnego przemysłu, przede wszystkim związanego z rolnictwem zaplecza. Omawiając funkcje miast Prus Wschodnich H. Kelletat [7] w następujący sposób charakteryzował ich podstawy gospodarcze Ełk — rolnictwo, hodowla, rzemiosło, handel i przemysł; Gołdap — drobne rolnictwo, kopalnictwo żwiru, przemysł tartaczny, naprawa maszyn rolniczych i samochodów, turystyka (związana z puszczą Romincką), handel, rzemiosło, młynar-stwo, cegielnictwo; Olecko — handel, rzemiosło i rolnictwo. Wyliczenie to można traktować jako ogólną ilustrację panujących w mieście stosunków.

Oprócz przemysłu, rzemiosła i handlu wszystkie trzy miasta były ponadto ośrodkami usług. Pod tym względem wyróżniał się zwłaszcza Ełk, w którym znajdowało się gimnazjum, liceum, 4 szkoły zawodowe z około 1,7 tys. młodzieży. Ponadto w Ełku mieszkało 10 adwokatów, 12 lekarzy, 4 dentystów, 4 weterynarzy, znajdowało się tam 9 biur bankowych. W Gołdapi i Olecku były po 2 gimnazja i po 2 szkoły zawodowe — rzemieślnicza i kupiecka⁸⁸. W zakresie pewnych usług wpływ tych miast sięgał poza granicę polityczną. Na przykład do cieszących się dobrą sławą lekarzy gołdapskich przyjeżdżali mieszkańcy Suwalszczyzny.

Scharakteryzowana powyżej sytuacja miast wschodniopruskich świadczy o pewnym podobieństwie do sytuacji pozostałych miast, należących dziś do woj. białostockiego. I jedne, i drugie rozwijają się przede wszystkim jako ośrodki lokalne obszarów zacofanych, rozwój ich jest więc silnie związany z rozwojem zaplecza. Struktura ludności tego zaplecza i na obszarze trzech powiatów pruskich jest w 1933 r. mniej zróżnicowana niż na obszarze całych Prus Wschodnich, nie mówiąc już o całej Rzeszy.

87    A. M u e n n i c h, op. cit.

88    Ostpreussisches Stadtehandbuch. Regierungbezirke Konigsberg Gumbinnen, Allenstein u. Westpreussen, Bartenstein 1926, s. XV + 312.