3784495477

Konrad Marciniak

Przed przystąpieniem do krótkiej charakterystyki wybranych kategorii okrętów, na które atak jest zabroniony, warto wskazać na warunki, które muszą przedmiotowe okręty spełnić, aby były objęte ochroną prawa konfliktów zbrojnych. Zgodnie z Zasadą 48 Podręcznika z San Remo, okręty, o których mowa w Zasadzie 47, nie mogą być zaatakowane o ile:

—    W sposób nieszkodliwy wykonują swoją funkcję;

—    W razie potrzeby, poddają się identyfikacji i inspekcji;

—    Nie zakłócają w sposób celowy swobody manewru kombatantów i, jeśli żąda się tego od nich, są posłuszne rozkazom zatrzymania się lub usunięcia z drogi. Jednak sam jednak fakt, że dany okręt utracił swoją ochronę z uwagi na

nieprzestrzeganie warunków Zasady 48, nie oznacza jeszcze, że może zostać zaatakowany. Podręcznik z San Remo przewiduje w tym przedmiocie specjalną procedurę, inną dla statków szpitalnych (ta zostanie przywołana podczas omawiania tej kategorii statków), a inną dla każdej innej kategorii statków. W tej drugiej sytuacji, zaatakowanie statku jest możliwe tylko wtedy, gdy (Zasada 52):

—    Zawrócenie statku lub jego schwytanie nie jest możliwe;

—    Żadna inna metoda wykonania kontroli wojskowej nad takim statkiem nie jest możliwa;

—    Okoliczności nieprzestrzegania warunków wyłączenia statku są wystarczająco poważne, że dany statek stał się celem wojskowym lub są powody do przypuszczenia że mógł się takim stać;

—    Szkody lub straty uboczne związane z atakiem na taki statek nie będą nieproporcjonalne do przewidywanej korzyści wojskowej.

Jak można zaobserwować, powyższe zasady dotyczące utraty chronionego statusu przez różne kategorie okrętów oraz możliwości ich zaatakowania godzą konieczność wojskową z wymogami zasady proporcjonalności. Z jednej bowiem strony, szczególne rodzaje statków - jakkolwiek humanitarna nie jest ich ochrona - mogą swoim działaniem de facto wykonywać funkcje wojskowe (np. transport amunicji, utrudnianie manewrów okrętów wojennych). Z drugiej zaś strony, status wyłączonych okrętów wiąże się ze szczególną rolą jaką one spełniają podczas morskich działań wojskowych, wobec czego należy do minimum ograniczyć sytuacje, kiedy będą one mogły być zaatakowane.

6.3.1. STATKI SZPITALNE

Ta kategoria statków już od początku kształtowania się prawa konfliktów zbrojnych była postrzegana jako wyłączona z możliwości ataku na nie. Odpo-

546