3784500938

Polska 1944/45-1989. Studia i Materiały Xlll/201

ARTYKUŁY I STUDIA

Aleksander Juźwik

Robotnicze Towarzystwo Przyjaciół Dzieci w latach 1944-1949. Funkcjonowanie i problemy ideowo-organizacyjne

Zarys treści: Powstałe w II RP Robotnicze Towarzystwo Przyjaciół Dzieci (RTPD) próbowało w zmienionej rzeczywistości politycznej po II wojnie światowej (korzystając z poparcia PPS współrządzącej Polską) przekształcić się w Ministerstwo do Spraw Dziecka. Program RTPD z 1947 r. zawierał nowatorskie pomysły oddzielenia opieki lekarskiej nad dzieckiem od całości opieki medycznej i połączenia jej z wychowaniem i opieką, tzw. poradnictwo zintegrowane. RTPD, oficjalnie popierane przez państwo, nazywane beniaminkiem rządu, zostało zaatakowane (w 1948 r.) przez kierownicze gremia PPR. Atak na samodzielność RTPD przebiegał na trzech płaszczyznach: ide-ologiczno-politycznej, materialnej i organizacyjnej; stowarzyszeniu narzucono rolę pasa transmisyjnego polityki PPR, odebrano przedsiębiorstwa produkcyjno-handlowe i przekształcono w TPD, pozbawiając większości placówek opieki nad dzieckiem.

Słowa kluczowe: RTPD, TPD, dzieci i młodzież, opieka społeczna, Polska po 1945 r.

Keywords: Workers’ Society of Friends of Children, children and the youth, Society of Friends of Children, social welfare, Poland after 1945

Geneza organizacji

Robotnicze Towarzystwo Przyjaciół Dzieci nie miało dotąd szczęścia w badaniach naukowych. Literatura naukowa na temat tego stowarzyszenia praktycznie nie istnieje. Problematyka funkcjonowania i działalności RTPD nie przyciągała zainteresowania zawodowych historyków, podobnie jak pokrewnych organizacji społecznych i dobroczynnych (z wyjątkiem Caritasu). Niewielkie rozmiary spuścizny archiwalnej po RTPD w Archiwum Akt Nowych znacząco utrudniały badania historyczne. Większość teczek archiwalnych RTPD w AAN to zestandaryzowane materiały sprawozdawcze na temat funkcjonowania przedszkoli należących do RTPD; kilka innych teczek dotyczących pozostałych placówek opieki całkowitej i częściowej prowadzonych przez RTPD nie rozwiązuje problemu ubóstwa źródeł archiwalnych w AAN. Brakuje korespondencji między Centralą a terenem, sprawozdania kontrolne są tak znikome, że niewiele wnoszą do obrazu RTPD,