6

52

luMldon 1944, i. 45 i n.; I*. Dc I rancisci: Primordia civitalis. Kumać 1959, s. 151 i n.; P Iłonlnnlr: Corso di dlritlo romanc, I. Dirillo di (nmiglia 2, Milano 1963, s. 11 i n.; C. Giolfrcdi: l^;un/.ioni c limiii dcli* "patria pottatau", Nuovi aludi di diritto grcco c romanc. Komac 1980. s. 77 i n.; G. Franciosi: Famiglia c |>cr»onc in Koma antku Duli rlk arcaicn al principato. lor i no 1989. s. 49 i n. wraz z cytowaną tam literaturą.

Określenie to oznacza bądź ogól uprawnień ojcowskich do decydowania o losach życiowych d/iecka, bądź w węższym znaczeniu - szczególne uprawnienie: możność uśmiercania dziecka będącego pod władzą. Por. ( i< dr dom. 77; Dion. 2, 26 * 27; G. Aug. 1,21: 4. 85-86; Coli. 4,8.1; C. Di. 4, 8, 6 pr. Por. także B. Albancsc: Notę null‘cvolu/ionc stolica del ius vitae ac nccis. Scrilti in onore di Contardo Ferrini, III. Milano 1948, s. 362 i n II. Yaron: Vilac nccisquc polestas. Tijdschrift voor Kechtsgcschicdcnis (cyt.TRj 30, 1962. s. 243 i n ; Ił Wici/Ih)Wiki: Ircść władzy ojcowskiej w rzymskim prawic poklasycznym. Toruń 1977. s. 23 i n.: W. V. Harris: I lir Komun lathcfc Power of Life and Dcath. Studics in Koman l.aw in mcmory of A. A. Schiller. 1 xidcn 1986, a, NI In.

¹¹¹ l'»f,<l, 1,35: 0. *p. i. 3, 2: Ulp. 5,1

¹¹ l'ur. I). I.A,6

¹' 1'm U I. 2, II, 2; I). IH, 16, 3, 12

II

W rym hmnltnlu podaje go Jacubun Gotliofrcdus: Fonles cjualluor iuris civilis. Gcncvae 1653 - olrecnic u I mu.. Ilo •••<iiMi < Iuris Mumani, III Iłaiilrar 1744. lab. 4, 4 oraz szp. 94. M. Voigt (Dic XII Tafeln. I lxip/ig 1*14 I - llll) hiiiu * łuny pi/i pis wmiivt/rt w lubi.4,8 w brzmieniu: In decem mensibns gigni Uominem; Ił. W Hik"l t^i ‘ II lubllt* Pi li isburg IM9/, n 6. w lab. 4,12 w brzmieniu: Decimo mensc iure “gigni" infantem •p •' • •" pHoig. mi Mgrimbyupi *iię jedynie do zacytowania GcII. 3,16,12 z ewentualnym wybiciem frazy: ht dn hi iionitlbiii Hłgnl Uominem

• i * <| || * I^1, I ' /’<•<• Im ,i rgo dr /nulu luinumo, practerquam quae scripta in libris legi, hoc quoque mu ł 11)0 U mi >    " < i /. mii im oi boni ł ntque Uonestis moribus, non ambigua pudicilia, in undecimo menie /mw

mu i II mi il im p*ppi lnu /»#• Illtliiflie rur negotium propter rationem tem/>oris, quasi marito marino po.iten HM i ^{1 1} ' pn omm l>> >"nn, i,i dn rm mensibns gigni Uominem, non in undecimo scripsissent; sed dimm

II i i    ...... 11'KiUtłi, ./.MiM iur in undecimo quoque mensę partum edi posse; idque ip.ium atu ret

¹ •• ¹    • *•.<* Ir u i .im i In d, i trio llndriiinus id slatuere se dtcil requisitis yeterum philosophorum et

mpibionon tminiiiii

u

(    ) bil I Ml | / I.....Ili» rl philoio/dii inlmfres de tempore humanipartus quaesi\ erunt. Multa opinio est, eaque

i p'i i** i* ' ‘ f In poitifumn mulimi uterum semen conceperit, gigni Uominem septimo rarenler, numquam • ♦. o    im»/.iim nnnimi decimo mense, eumque esse Uominum gignendi summum ftnem: dnem

| 'Mi m. i i..... im »pl.<I, \rd PUlltOI

< " ,'l .    'i.ll    ( ll, ' I, I II,    U 1.1; I, 16,23

(    I ".    I i .i    i i m In .li i hu    im mlliti-. gigni hominem. “Prawo    Kanoniczne" 35, 1992, nr 3 - 4, s. 197 i n.

Wkaltdt .    n 11,.. .... | gin i nli /i ilrm/czenia (iclliusa) Varro    zabawia się liczbą 7(i tak np. podaje, żc wchodząc

* |    r h»mu.Ii, lut Mupltal ju> /() licbdomad ksiąg - Gell.    3, 10, 17), by następnie w 14 księgach umieścić

19

p nlii l) vv.iryą(kla |uidpUanr dwoma biogramami: prozaicznym i wierszowanym. 700 sławnych osób z 7 d/lid/ln Iwńn/.Bil i/luwloka Por. M. Sc hanz, C. łlosius: dz. cyt., I 4. Munchcn 1959, s. 561 i n.; K. KmiimmIm ki I III nilufu r/ymaka. < )kres cyceroński. Warszawa 1977 s. 485 i n.

N/n/r) nu lemat przedwczesnego i opóźnionego porodu por. J. Koussicr: La durće normalc dc la grossene. Droit dr l unliipriUł rl not iologic juridiquc. Mćlangcs II. Lćvy- Bruhl. Paris 1959, s. 245 i n.

Irrmin porodu, o którym mówił Varro, odnosił się tylko do ciąży przebiegającej bez powikłań. Istniały jednak ciąże patologiczne, nicdonoszonc lub przenoszone. Por. Plin., Nat. hist. 7, 38 - 40. Ulpian w D. 38,16.3.12 powołując się na autorytet llipokralcsa i reskrypt Antoninusa Piusa skierowany do ponlyHków mówi exprcssis vcrbis o 182 dniu; Paulus (|>owołując się także na llipokralcsa) w D. 1,5,12 oraz (na magiczną siódemkę

pitagorcjską) wScnl. 4,9,5 mówi ogólnie o 7 miesiącu. Co do sposobu obliczania por. G. Impallomcni: In lema di vilaliU. e forma umana eonie rcquisiti essenziali alla personalia. ”Rivista Intcrnaz.ionalc di Dirillo Romano e Anlico'!^p)rr.IURAJ-22. 1971. s. 104 i n.

Por. CJcII. 3, 10, 7-8: Ad homines qtioque nascendos vim nu mer i istius (scil. septenarii quem Gratce tbdomada appellanl) porrigi perlinereque ail: (scil. M. Varro in primo librorum qui inscribunlur llebdomades vel Dc Imagimbus) “Nam cum trt ulcrum ", inquil, "mulieris gc/utale semen dalum est, primis septem diebus conglo-balur, coagulaturque fitque ad capiendam figuramidoneum. Post darnie ąuarta hebdomade, quod eius virile secus futurum est, caput et spina, quae est in dorso, in forma tur. Seplima autem fere hebdomade, id est nono et quadr agestmo dte, totus ", inąmt, "homo in litero absoluitur". lllam quoque vim rui mer i huius obser\'atam referi, quod antę mensem septimum neque mas neque femina salubriter ac secundum naturom nascipotest, et quod hi qui iustissime in litero sunf, post ducentos sepluaginta tres dies postquam sunt concepti, quadragesima deniąue hebdomade inita nasenntur

Por. M. Zabłocka: II “ius irium liberorum" nel dirillo romano. “Oullcllino dcli’Isli(ulo di Dirillo Romano" [cyl.DIDR) 91, 1988, s. 361 i n.

Por. Ocli. 2, 15, 4-8: Sic uli capi te VII. legis luliae priori ex consulibus fasces sumendi potestas fit, non qui pluris a nn os naltts est, sal qui pluris li heros quam collega aut in sua potestate habet aut bello amisit. Sed si par utrique numerus liberorum est, maritus aut qui in numero maritorum est praefertur; si vero ambo et marili et patres totidem liberorum sunt, tum Ule prislinus honos instauratur et qui maior natu est prior fasces sumit. Super his autem, ipii aut caelibes ambo suntelparem numerum filiorum habent aut marili sunt et liberos non habent, nihil scriptum in ea lege de aefate est. Soliłoś lamen audio, qui lege potiores essent fasces primi mensis collegis concedere aut longe aetate prioribus aut nobilioribus multo aut secundum consulatum ineuntibus.

Por. G. 1,97-99. Na Icmal adrogatio i adoptio por. li. Vollcrra: I^a nozionc dcIPadoplio e dcITarrogalio secondo i giurisli romani dcl II c dcl III sccolo d.C. 131 DR 69. 1966, s. 109 i n.; C. Caslello: II problcma evolutivo dclla “■drogalio". “Studia cl Documcnla I lisloriac cl luris” 33, 1967, s. 129 i n.: tenże: L’inlervcnlo statualc ncgli aIIi coslilulivi di adoziond^n dirillo romano. “Annali dclla Facolt&di Giurisprudcnza dcH'Univcrsińdi Gcnova” 16, 1977, fasc. 2, s. 685 i n.; M. Kurylowicz: Dic Adoplio im klassischcn rótnischcn Rcchl. Warszawa 1981, s. 24 i n. wraz z cylowaną literaturą.

Por. Gcll. 5. 19, 1-4: Cum in alienam familiom inque liberorum locum etlranei sumuntur, aut per praetorem fit aut per populum. Quod per praetorem fit, "adoptatio" dicitur, quod per populum, “arrogatio". Adoptantur autem, cum a patenie incuius potestate sunt tertio mancipatione in iure ceduntur atque ab co qui adoptat apud cum apud quem legis actio est \indicantur; adrogantur hi qui, cum sui iuris sunt, in alienam sese potestatem tradunt rucupie ra ipsi auctores fuint.

Por. Gcll. 5, 19,8: “Adrogatio" autem dicta, quia geruts hoc in alienam familiom transitus per populi rogationem

fit.

Por. Gcll. 5, 19, 5-6: Sed adrogationes non temere nec inerplorate committuntur; nam comitia arbitris pontipcibuspraebentur, quae “curiata " appellantur, aetasque eius qui adrogare \wlt, an liberispolius gignundis i Jońca sit, bonaque eius qui adrogatur ne insidiose adpetita sini consideratur, iusque iurandum a Q. Mucio pontifice maximo conceptum dicitur, quod in adrogando iuraretur.

Por. A. Walson: The Law of Pcrsons in ihe Laler Roman Rcpublic. Oxford 1967, s. 86; M. Drclonc: Giurisli c profani Ira rcpubblica c principalo. Tcc^niche c ideologie dci giurisli romani². Napoli 1982, s. 110 Por. M. Kurylowicz: dz. cyl., s. 14 i n.: G. Pranciosi: dz. cyt., s. 61 i n.

Por. Gell. 5, 19, 9: Eius rogationis verba hacc sunt: ^m Yelitis, inheatis, uli L. Yalerius L. Titio tam iure legeąue fi Hus siet, ąuam si ex eo potrę matreque familias eius na Ius esset, utiąue ei vilae necisąue in eum potestas siei, utipatri endo filio est. Ilaec ita uti dixi, ita vos, Quirites, rogo. "