3826200053

PlERRE CALAME

Poruszając kwestię transformacji państwa lub administracji, mówimy o transformacji rzeczy trwających w czasie. Jakie są tego konsekwencje? Na ogół myślimy o przyszłych problemach, posługując się dzisiejszymi pojęciami, i chcemy rządzić społeczeństwem przyszłości za pomocą przedwczorajszych instytucji. Tak to właśnie działa i ten mechanizm należy przeanalizować, przystępując do działań reformatorskich. Wynika z tego ważny wniosek: rozpatrując kwestię reformy państwa, nie należy przyjmować za punkt wyjścia właśnie państwa, lecz znacznie ogólniejszą kwestię sprawowania rządów. I nie chodzi tu o ideologiczne rozumienie tego terminu jako „dobre sprawowanie rządów”, w pewnym okresie promowane przez międzynarodowe instytucje i Bank Światowy w ramach tzw. konsensusu waszyngtońskiego, z pomniejszoną rolą państwa, lecz o znacznie szersze podejście antropologiczne, historyczne. Sprawowanie rządów to sztuka samorządzenia się społeczeństw, kompleksowe zjawisko społeczne. Aby zachować dystans wobec wyzwań, jakie stawia przed nami transformacja działań publicznych, powinniśmy w ramach refleksji nad sprawowaniem rządów i dostosowaniem aktualnego sposobu rządzenia do przyszłych wyzwań społecznych zadać pytanie nie o to, w jaki sposób zmienia się państwo, lecz o to, w jaki sposób zmienia się działanie publiczne. Samo postawienie problemu inercji pociąga za sobą zupełnie inne działania niż majstrowanie przy reformie administracyjnej.

Drugą konsekwencją inercji jest jej wpływ na czas niezbędny do głębokiej transformacji państwa. Powrócę do tego tematu, przedstawiając problemy, jakie napotkała reforma państwa we Francji. Strategia reformy nie może obejmować okresu krótszego niż 15 lat, w przeciwnym wypadku jest to tylko majsterkowanie, zmiana schematów organizacyjnych. Mając do czynienia z inercją, musimy zadać sobie trzy pytania: czy ramy koncepcyjne, przez które postrzegamy reformę, są odpowiednie? Czy instytucje, które powołamy, rzeczywiście są zgodne z potrzebami i sytuacją społeczeństwa? W jaki sposób przekształcić trwale kulturę administracyjną?

Wychodząc od tych rozważań ogólnych, podzielę mój wykład na trzy części. W pierwszej zastanowię się nad tym, czym jest strategia zmiany, rozpatrywana w szerszym kontekście niż szczególny przypadek reformy państwa. Następnie zilustruję te rozważania przykładem reformy państwa we Francji. Na zakończenie skupię się na kwestii sprawowania rządów w Europie.

Cale lata zajęła mi próba zrozumienia, dlaczego zmiana jest rzeczą tak skomplikowaną, trudną i dlaczego większość zjawisk nazywanych zmianą to iluzja. Próba zrozumienia, na czym polega problem strategii zmiany, jest niezwykle ważna w chwili, gdy w skali globalnej nasze społeczeństwa przechodzą ogromne, gruntowne przemiany.