4823843480

93

Widz filmowy w objęciach przyjemności

podkreślają, że przyjemność na tym obszarze najbliższa jest pojęciu giy i zabawy. Podaje się wiele przykładów dzieci bawiących się telewizją w sensie literalnym:

Na poziomie najprostszym dzieci zadowalają się kontrolą nad elementami znaczącymi samymi dla siebie, którą zapewnia telewizor - bawią się więc przełącznikami kanałów czy przyciskami strojenia po to, żeby zepsuć obraz, spowodować jego zniknięcie i powtórne odtworzenie (to rodzaj takiej elektronicznej gty "Fort-da"). (Fiske, 1987).

Powstaje pytanie: co sprawia przyjemność widzom telewizji? Zasadnicza różnica dotyczy bowiem sposobu percepcji i statusu spojrzenia, jak pokazałem wyżej. Przyjemność nie pochodzi więc z samego faktu oglądania programu, czyli spoglądania w ekran (to "spoglądanie" jest bardziej "gapieniem się", "ślizganiem się wzroku po powierzchni ekranu" aniżeli "wpatrywaniem"). Trudo zresztą uznać, że przyjemność daje czynność, w trakcie której widz wykonuje kilka lub kilkanaście innych działań (jak: pisanie listów, odkurzanie, słuchanie radia). Na czym więc polega tajemnica "przyjemności telewizji"? Założenie bowiem, że ludzie nie czerpią przyjemności z programów telewizyjnych - które w znakomitej większości i przez kilka godzin w ciągu dnia oglądają - nakazywałoby wątpić w ich zdrowie psychiczne. Tym samym przypuszczać należy, że istnieje odmienna baza telewizyjnej i medialnej przyjemności. Nie jest nią już dłużej przyjemność typu psycho-analityczego (związana ze spojrzeniem), rzadko bywa nią przyjemność typu estetycznego, wynikająca z jakości tekstu {nota bene: z pojęciem "tekstu telewizyjnego" istnieją poważne kłopoty).

Popatrzmy więc na niektóre formy telewizyjne zapewniające przyjemność swoim widzom. Zastanówmy się nad ąuizami, najbardziej popularnym gatunkiem telewizyjnym, wideoklipami oraz showami-grami.

Quiz

Quizy stanowią główny i popularny gatunek telewizyjny. Ich tradycja sięga czasów gier i zabaw w społecznościach wiejskich; w XX wieku podchwyciło ją i upowszechniło radio. Na wyznaczonej przez etnologów mapie różnic między grą (jednolita grupa wyjściowa dzieli się w efekcie działań na zróżnicowane części wygranych i przegranych) a rytuałem (w której różne grupy łączą się pod koniec w jednolitą całość) ąuizy są zasadniczo grami, jakkolwiek występują w nich elementy rytuałów. Początek ąuizu świadczyć ma o równości szans wszystkich uczestników, jednakże końcowa gratyfikacja nie zawsze dzieli publiczność: nagroda jest bowiem fetyszyzowana i celebrowana (Fiske, 1987: 265).

Quizy dotyczą wiedzy: zarówno wiedzy naukowej (na temat faktów), jak i wiedzy codziennej oraz "specyficznie ludzkiej". Niektóre ąuizy wymagają wiedzy akademickiej i wcześniejszych testów (np. "Koło Fortuny", "Ford Super Quiz"). W przypadku innych konkursów ich uczestnicy nie muszą być piątkowymi uczniami" powinni natomiast posiadać wiedzę na temat interakcji społecznych i spore doświadczenie życiowe (np. "Family Feud"). Jeszcze inne ąuizy nastawiają się na świeżo zaślubione pary małżeńskie ("Newlywed Gamę") lub tylko chętnych do takich kontaktów ("Blind Datę"). W konkursie "The Perfect Match" wykorzystywane są trzy rodzaje wiedzy: intuicyjna, naukowa-szkolna oraz bezwzględny autorytet komputera.