8476758504

362 SPRAWOZDANIA

Językowo zbiór ten składa się w 70% z druków w języku niemieckim, w pozostałej części z druków w językach francuskim i angielskim. Mankamentem tego zbioru jest niewielka liczba druków polskich, w ostatnich latach uzupełniana przez zakup antykwaryczny i wymianę.

Od 1969 r. zbiory masońskie Biblioteki Uniwersyteckiej w Poznaniu przechowuje się w jej filii, mieszczącej się w osiemnastowiecznym pałacu w Ciążeniu nad Wartą w woj. konińskim. Obecnie są najważniejszą częścią zbiorów tam przechowywanych. W związku z przechowywaniem zbiorów masońskich w Ciążeniu powstała konieczność zdublowania ich katalogu: katalog alfabetyczny i rzeczowy znajduje się w Bibliotece w Poznaniu, drugi identyczny w Ciążeniu. Mikrofiszowa wersja katalogu zbiorów masońskich Biblioteki według stanu na 1.05.1989 r. jest dostępna na europejskim rynku księgarskim.

Popularyzacji zbiorów, przedstawieniu ich zawartości oraz prezentacji najciekawszych druków z tych zbiorów służyła czynna od końca maja do połowy września 1996 r. wystawa „Książka wolnomularska XVIII i XIX wieku”.

Pierwszy dział wystawy prezentował piśmiennictwo dotyczące prekursorów wolnomularstwa — średniowiecznych cechów muratorów. W dziale tym również eksponowano druki innych prekursorów, filozofów ezoterycznych z XVII i XVIII w., zdobione pięknymi miedziorytami, min. H. Khunratha Amphitheatrum Sapientiae Aeternae z 1609 r. Obok nich eksponowano skromne broszury bezpośrednich poprzedników wolnomularstwa — siedemnastowiecznych różokrzyżow-ców, zachowane w świecie w niewielkiej liczbie egzemplarzy i stanowiące rzadkość bibliograficzną i bibliofilską.

W następnym dziale wystawy pokazano najciekawsze obiekty z dużego zbioru druków organizacyjnych wolnomularstwa — jego konstytucji i statutów poszczególnych lóż i ich organizacji nadrzędnych — wielkich lóż. Eksponowano tutaj m.in. komplet pięciu osiemnastowiecznych wydań angielskich tzw. Konstytucji Andersona, będącej zbiorem podstawowych zasad filozoficznych, etycznych i organizacyjnych, którymi wolnomularstwo kieruje się do dnia dzisiejszego.

Kolejny dział wystawy przedstawiał przykłady druków tworzących duże zespoły mów masońskich oraz śpiewników i poezji wolnomularskiej.

Odrębna grupa druków to teksty rytuałów wolnomularskich, zbiory tych tekstów oraz naukowe studia poświęcone obrzędowości wolnomularskiej, eksponowane w odrębnym dziale wystawy. Duży zbiór druków poświęconych historii wolnomularstwa, obejmujących zarówno bezkrytyczne przedstawienia legendarnych dziejów masonerii, jak i prace naukowe, ukazywał kolejny dział wystawy. W dziale tym prezentowano również książki, broszury i dokumenty z zaczątku zbiorów polskich druków wolnomularskich. Niewielki dział wystawy poświęcono encyklopediom i bibliografiom. Eksponowano tu m.in. pomnikową bibliografię Augusta Wolfs-tiega z 1. 1911-1913, której wartość potwierdziło kilkakrotne wydanie jej reprintów w czasach współczesnych.

Największą część zbiorów masońskich Biblioteki stanowią czasopisma. Poświęcony im dział wystawy prezentował interesujące pisma literacko-historyczne, tygodniki publicystyczne, kalendarze i almanachy. Również duży dział literatury antymasońskiej znalazł na wystawie swoją reprezentację, w której pokazano książki głównych autorów pism antywolnomularskich oraz ich polskie przeróbki. Ostani dział wystawy przedstawiał wybór posiadanej przez Bibliotekę współczesnej literatury naukowej poświęconej masonerii.

Wystawę uzupełniono planszami zawierającymi podstawowe informacje o wolnomularstwie oraz reprodukcje ilustracji z osiemnasto- i dziewiętnastowiecznych albumów i ilustrowanych książek wolnomularskich. Po zakończeniu wystawy Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu może udostępnić plansze innym zainteresowanym bibliotekom i instytucjom.

Zbiory masońskie Biblioteki Uniwersyteckiej w Poznaniu są znane specjalistom krajowym i dużej części badaczy europejskich, zajmujących się naukowo problematyką wolnomularstwa. Biblioteka od 1984 r. współpracuje z największą niemiecką biblioteką literatury wolnomularskiej, stanowiącą część Niemieckiego Muzeum Wolnomularskiego w Bayreuth. Współpracuje również z Biblioteką Wielkiej Loży Austrii. Obie te instytucje są członkami założonego w 1989 r. Europejskiego Stowarzyszenia Muzeów Wolnomularskich, zrzeszającego muzea i biblioteki