plik


ÿþPIAKA NO{NA DLA STUDENTÓW IKF US Wersja 2 poprawiona i uzupeBniona MIAOSZ STPICSKI SZCZECIN 2009 LEKCJA PIAKI NO{NEJ Lekcja piBki no|nej skBada si zawsze z 3 cz[ci: wstpnej, gBównej i koDcowej. W literaturze mo|na spotka wiele przykBadów toków lekcji piBki no|nej. W niniejszej publikacji Autor zaproponowaB zmodyfikowany tok lekcji piBki no|nej, który nadaje si zarówno do przeprowadzenia w szkole jak i w klubach sportowych. Ze wzgldu na ogólno[ prezentowanego modelu celowo nie podano ram czasowych, ani form realizacji zadaD lekcji. Dobór [rodków, metod i form pozostawiono nauczycielom i trenerom, by mogli dostosowa je do rodzaju zaj, mo|liwo[ci sprztowych oraz wieku wiczcych. Nale|y przy tym podkre[li tak|e, |e w zale|no[ci od celu i zadaD niektóre punkty mo|na Bczy lub zastpowa. TOK LEKCJI PIAKI NO{NEJ A. CZZ WSTPNA 1. wiczenia organizacyjno-porzdkowe zwizane z rozpoczciem lekcji ·ð Sprawdzenie obecno[ci na zajciach ·ð Kontrola przedlekcyjna (samopoczucie i przygotowanie do zaj) ·ð Zapoznanie z tematem lekcji ·ð Umotywowanie ·ð Wyznaczenie dy|urnych ·ð Ew. Sprawy organizacyjne z innych dziedzin 2. Rozgrzewka ogólna  zabawy, gry lub rzadziej wiczenia ogólnorozwojowe (bez piBek no|nych) 3. Rozgrzewka specjalna  zabawy, gry lub rzadziej wiczenia z piBkami no|nymi1 4. Stretching lub rozciganie (w zale|no[ci od grupy wiekowej) B. CZZ GAÓWNA 5. Nauka wybranego elementu lub elementów techniki i / lub taktyki. 6. Gra (szkolna, uproszczona, zadaniowa, wBa[ciwa, maBe gry, lub fragmenty gry) C. CZZ KOCCOWA 7. wiczenia: uspokajajce, korekcyjne, kompensacyjne, oddechowe, techniki u|ytkowej, stretchingowe lub rozciganie. 8. wiczenia organizacyjno-porzdkowe zwizane z zakoDczeniem lekcji ·ð Podsumowanie zaj ·ð Ocena ·ð Zadanie domowe ·ð Kontrola polekcyjna samopoczucia 1 Wskazane jest zastpowanie cz[ci ogólnej rozszerzon cz[ci specjaln, gdzie wiczenia ogólno usprawniajce wykonywane s w obecno[ci piBek no|nych. 2 W zwizku z tym, |e wikszo[ punktów toku zostaBa wcze[niej wielokrotnie omanowa na zajciach z przedmiotu  Metodyka wychowania fizycznego w poni|szym rozdziale omówione zostan tylko wybrane jego elementy. Ad. 1 i 8 wiczenia organizacyjno-porzdkowe zwizane z rozpoczciem i zakoDczeniem lekcji. ZostaBy ju| wcze[niej omówione na zajciach z  Metodyki wychowania fizycznego . Ad. 2 Rozgrzewka ogólna Rozgrzewka to dziaBanie zmierzajce do osignicia optymalnego stanu psychofizycznego przed treningiem lub meczem poprzez popraw ogólnej wydolno[ci organizmu, poprawy koordynacji ruchów, nastawienia psychicznego i zmniejszenia ryzyka kontuzji. Rozgrzewka nie jest nigdy wynikiem spontanicznego doboru wiczeD czy gier, a zawsze przemy[lanym i odpowiednio dobranym cigiem [rodków wprowadzajcych do tematu gBównego danej lekcji. W czasie rozgrzewki unikamy nauczania nowych umiejtno[ci (na to przyjdzie czas w cz[ci gBównej). Jest przyjte |eby w rozgrzewk wple[ tzw. akcenty ksztaBtujce wybran zdolno[ motoryczn, szczególnie koordynacj, szybko[ lub sil. Akcenty mo|na zrealizowa zarówno w rozgrzewce ogólnej jak i specjalnej. Jest wskazane, by rozgrzewk jak najcz[ciej przeprowadza w formie gier i zabaw, szczególnie w mBodszych grupach wiekowych2. Jak ju| wy|ej wspomniano, mo|na zrezygnowa z cz[ci ogólnej i zamiast niej przeprowadzi caB rozgrzewk w ramach cz[ci specjalnej (z piBkami no|nymi), koDczc j rozciganiem lub stretchingiem. W ostatnich latach pojawiBa si dyskusja dotyczca sBuszno[ci stosowania zabaw o|ywiajcych na pocztku rozgrzewki. Specjali[ci s zgodni, |e jest ona dopuszczalna jedynie w mBodszych grupach wiekowych. W starszych klasach (po okresie skoku pokwitaniowego, kiedy ryzyko urazów jest wiksze) przyjmuje si, |e na pocztku rozgrzewki wiczenia wykonywane winny by z nisk intensywno[ci i obejmowa powinny du|e grupy mi[niowe bez gwaBtownych zrywów czy skoków. W miar upBywu czasu intensywno[ rozgrzewki powinna wzrasta. Rozgrzewka ogólna (ok. 5 min. dla lekcji 45 min.) ma na celu podniesienie temperatury ciaBa, rozgrzanie du|ych partii mi[ni i przygotowanie psychiczne. Mo|na j przeprowadzi np. w formie [cisBej lub zabawowej. W rozgrzewce wystpi powinny wiczenia ogólne  2 Pobudza to znaczco motywacje wiczcych do zaj. 3 wszechstronne (wiczenia gimnastyczne, wiczenia ukierunkowane na ksztaBtowanie okre[lonej zdolno[ci kondycyjnej, a szczególnie KOORDYNACYJNEJ lub gibko[ci). Wskazane jest, by w lekcji o temacie stricte piBkarskim w cz[ci ogólnej pojawiBy si [rodki ukierunkowane, obejmujce formy ruchu charakteryzujce piBkarza podczas gry bez piBki tj. ró|ne formy biegu ze zmian tempa i kierunku biegu, skoki obunó| i jednonó| poBczone z innymi formami ruchu. Intensywno[ rozgrzewki powinna wynosi pocztkowo ok. 50% obci|enia maksymalnego. U dzieci i mBodzie|y wskazane jest czste zmienianie ustawieD wyj[ciowych oraz staBa dbaBo[ o atrakcyjno[ form. Zaleca bezwzgldnie si stosowanie form gier lub zabaw. Ad. 3 Rozgrzewka specjalna Rozgrzewka specjalna (ok. 8 min. dla lekcji 45 min.) ma na celu przygotowanie ukBadu mi[niowego i nerwowego do specyficznych wymagaD futbolu. Obejmuje ona proste wiczenia techniczne lub techniczno-taktyczne czsto Bczone z akcentami kondycyjnymi (zwinno[ci, KOORDYNACJ, szybko[ci i siB). Intensywno[ wiczeD docelowo mo|e osign warto[ do 80% obci|enia maksymalnego. Rozgrzewk specjaln mo|na przeprowadzi w formie [cisBej, cho (szczególnie w grupach mBodszych) nale|y stosowa formy gry lub zabawy. Podczas rozgrzewki specjalnej zawsze obecna jest piBka no|na dostosowana do wieku wiczcych. Ad. 4. Stretching lub rozciganie Stretching lub rozciganie (ok. 3 min dla lekcji 45 min.)3 w lekcji piBki no|nej maj za zadanie osigniecie i utrzymanie OPTYMALNEGO (nie za maBego ani za du|ego) poziomu gibko[ci (rozciganie) oraz siBy (stretching) ucznia. ROZCIGANIE LUB STRETCHING MUSI BY WYKONANE ZAWSZE NA ROZGRZANYM MIZNIU! wiczenia mog by realizowane w formie indywidualnej, grupowej lub zespoBowej i obejmowa powinny wybrane partie mi[ni (na ka|dej lekcji inne). Specjali[ci polecaj dla potrzeb lekcji piBki no|nej stosowanie nastpujcego cyklu: - 10 sek. - napicie mi[nia lub danej partii mi[ni - 5 sek. - rozluznienie - 10 sek. - nacigniecie mi[nia lub danej partii mi[ni 3 Jest to bardzo maBa objto[, ale ramy czasowe lekcji nie pozwalaj na wykonanie peBnego programu rozcigania lub stretchingu. 4 wiczenia wykonywane powinny by nisk intensywno[ci, gdzie miesieD lub grupa mi[ni rozcigana jest zawsze do momentu odczucia delikatnego bólu. W tym poBo|eniu nale|y nastpnie wytrzyma kilka sekund stale my[lc o rozciganych wBóknach. W ostatnich latach pojawiBy si dynamiczne formy rozcigania, gdzie wiczcy wykonuj szereg rytmicznych ruchów, szczególnie w poBczeniu z okre[lonym rytmem! wiczcy wykonuj naprzemiennie ró|nego rodzaju symetryczne i asymetryczne wymachy, odmachy lub kr|enia cz[ci ciaBa o ró|nej intensywno[ci pogBbiajcych delikatnie ruchomo[ w stawach i jednocze[nie rozcigajcych mi[nie. Jedna zasada pozostaje niezmienna - podczas wiczeD nale|y swobodnie oddycha - nie wstrzymujc powietrza. Co ciekawe uczeni nie s zgodni, co do  kierunku rozcigania. Najcz[ciej sugeruje si, by rozciganie nastpowaBo od gBowy w kierunku stóp. W piBce no|nej natomiast istnieje wiele przykBadów, odwrotnej tendencji, czyli rozpoczynania rozcigania od stóp postpujc w kierunku górnych partii ciaBa. Na pocztku XXI wieku obserwuje si nowa tendencj, mianowicie podczas wiczeD rozcigajcych nie rozciga si pojedynczego mi[nia, ale caBe tzw.  BaDcuchy biomechaniczne , czyli ukBady mi[ni wspóBpracujce ze sob podczas wykonywania ruchów wystpujcych podczas dziaBaD meczowych. Bardzo czsto równie| rozciganie Bczy si z wiczeniami wzmacniajcymi w izometrii! Ad. 5. Nauczanie wybranego elementu lub elementów techniki i / lub taktyki W zale|no[ci od stopnia trudno[ci danego elementu oraz poziomu umiejtno[ci i zdolno[ci motorycznych (szczególnie koordynacyjnych) uczniów, na pojedynczej lekcji piBki no|nej zaleca si stosowanie od 1 do 3-4 pkt. metodyki nauczania danego elementu techniki specjalnej. Liczba realizowanych punktów uzale|niona jest od  pojtno[ci uczniów oraz stopnia skomplikowania danej techniki. Do kolejnego pkt. metodyki mo|na przej[ dopiero wtedy, gdy uprzedni zostaB opanowany przez wiczcych w stopniu dostatecznym. Je|eli uczniowie nie s w stanie poprawnie wykona danego elementu, nale|y dobiera wiczenia o mniejszym stopniu trudno[ci. Nauczanie powinno przebiega mo|liwie czsto w formach atrakcyjnych dla uczniów. Nale|y unika dBugotrwaBych zadaD realizowanych w formie [cisBej w jednym ustawieniu!!! Jak najwicej za to nale|y uczy w formach zbli|onych do gry! Nauczajc taktyki nale|y zawsze pamita, |e jest ona uzale|niona od poziomu sprawno[ci technicznej zawodników. {adna, nawet najprostsza kombinacja taktyczna jest 5 niewykonalna dla ucznia, który nie posiada choby minimalnego poziomu sprawno[ci technicznej. Nale|y o tym pamita ukBadajc konspekt zaj o tematyce dotyczcej taktyki, szczególnie w kwestii doboru wiczeD. Zrodki dobieramy tak, by wiczcy byli w stanie je zrozumie i wykona. wiczenia nauczajce taktyk piBki no|nej prawie zawsze doskonal jednocze[nie technik piBkarsk. Cz[ gBówn lekcji mo|na w caBo[ci po[wieci na nauczanie wybranego elementu techniki piBkarskiej lub dziaBania taktycznego albo zrealizowa dwa odrbne tematy (np. jeden z techniki a drugi z taktyki). W tym wypadku jeden jest tematem gBównym a drugi tematem dodatkowym. Ad. 6 Gra  Gra jest najlepszym nauczycielem  mówi stare powiedzenie piBkarskie i w [wietle najnowszych europejskich tendencji w mBodzie|owej piBce no|nej - powinna pojawi si w KA{DEJ lekcji piBki no|nej najlepiej w formie: maBych gier (od 1x1 do 5x5 wBcznie), gier zadaniowych, symulacyjnych lub fragmentów gry doskonalcych nauczany, na danej lekcji, element techniki lub taktyki. Lekcje piBki no|nej nale|y uBo|y w ten sposób, by 50% cz[ci gBównej (10-15 min) zajmowaBy ró|nego rodzaju gry lub fragmenty gier. Ad. 7 wiczenia uspokajajce, korekcyjne, kompensacyjne, oddechowe, techniki u|ytkowej, stretchingowe lub rozciganie W praktyce nie rzadko si zdarza, |e gra koDczy lekcj w-f. Jest to z wielu wzgldów niedopuszczalne. Liczne badania udowodniBy, |e cz[ koDcowa lekcji po[wicona w gBównej mierze na uspokojenie organizmu wiczcego (tzw. cool down) jest istotnym czynnikiem wpBywajcym na zdrowie (zapobiega kontuzjom i napiciom mi[ni, redukuje ilo[ kwasu mlekowego w mi[niach i zmczenie) i stopieD wytrenowania ucznia. Nale|y w tej cz[ci lekcji zastosowa wybrane wiczenia korekcyjne, kompensacyjne, oddechowe, techniki u|ytkowej (|onglerka lub zabawa z piBk), stretching lub rozciganie, które ju| wcze[niej zostaBy omówione w skrypcie lub na innych zajciach programowych IKF US. 6 KONSPEKT LEKCJI PIAKI NO{NEJ Temat lekcji:.................................................................................. Data:........................ Temat dodatkowy:......................................................................... Klasa:...................... Motoryczno[:............................................................................... Liczba w.:.............. Wiadomo[ci:................................................................................. Czas trwania:........... Umiejtno[ci:................................................................................ Miejsce:................... Prowadzcy:................................................................................... PBe:......................... Sprzt:........................................................................................................................................... Liczba Punkty toku powt., Organizacja lekcji Nazwa i opis wiczenia, gry lub zabawy Uwagi lekcji czas 7 Liczba Punkty toku powt., Organizacja lekcji Nazwa i opis wiczenia, gry lub zabawy Uwagi ekcji czas 8 KONSPEKT LEKCJI PIAKI NO{NEJ (przykBad) Temat lekcji: Nauczanie prowadzenia piBki bez kontroli wzrokowej Data: 12. 04. 2003 Temat dodatkowy: Doskonalenie czucia piBki Klasa: 4 b Motoryczno[: KsztaBtowanie szybko[ci Liczba w.: 12 Wiadomo[ci: Zastosowanie prowadzenia piBki w grze Czas trwania: 45 Umiejtno[ci: Prowadzenie piBki Miejsce: hala sport. Prowadzcy: MiBosz StpiDski PBe: chBopcy Sprzt: 12 piBek, 4 Baweczki, 8 koszulek w 2 kolorach, 14 pachoBków Tok powt. Organizacja lekcji Nazwa i opis wiczenia, gry lub zabawy Uwagi lekcji czas wiczenia 3 min. XXXXXXXXXX Sprawdzenie obecno[ci, wyznaczenie dy|urnych, podanie tematu organizacyjno- zaj, kontrola samopoczucia i ubioru. porzdkowe N Rozgrzewka 4 min wiczenia ogólnorozwojowe: Ok. 60 % max. (ogólna) - ró|ne formy biegu slalomem miedzy Baweczkami (skipy, bieg przodem, tyBem, bokiem z i bez pracy ramion) W gór nie w przód - przeskoki nad Baweczkami jednonó| i obunó| 4 rzdy 2 min. Wy[cigi rzdów: PiBka blisko nogi - wy[cigi rzdów nad Bawkami do ostatniej i z powrotem nie dotyka Baweczek. Zabra Bawki po Rozgrzewka 2 powt. wiczenia indywidualne z piBkami: zabawie. (specjalna) - Prowadzenie piBki slalomem sprawniejsz nog - Prowadzenie piBki slalomem sBabsz nog Przytrzyma ok. 10 - Prowadzenie piBki (podbijanie) nad Baweczkami sek. 2 min Berek zamra|acz: Rozciganie Dotknity zawodnik staje w rozkroku z piBk nad gBow. Uwalnia Zmiana po 30 sek. go partner podajc piBk miedzy jego nogami. 2 min wiczenia indywidualne z piBkami: - w staniu skBon w przód o nogach prostych - w staniu skBon w tyB - w staniu skBon w bok Szybkie zmiany - kr|enia bioder w prawo i w lewo kierunku biegu. Prowadzenie 2 min. Prowadzenie piBki za partnerem: piBki z zad. - w parach 1 z piBk pod pacha biegnie przodem w dowolnym dodatkowym kierunku, 2 pod|a za nim prowadzc piBk. - J.w. ale obaj prowadz piBk Zastosowanie 2 min Zabawa  lustro : prowadzenia w grze Nauczyciel pokazuje kierunki z wiczcy pod|aj we wskazan stron. Prowadzenie 2 min Zabawa  4 strony [wiata. : piBki w Wyznaczmy na boisku 4 pachoBki (strony [wiata) wiczcy zabawach poruszaj si swobodnie prowadzc piBk. Na hasBo trenera biegn do okre[lonego pachoBka. Ostatni wykonuje 5 podbi piBki stopa. 9 Tok powt., Organizacja lekcji Opis i opis wiczenia, gry lub zabawy Uwagi lekcji czas Prowadzenie 5 Zabawa  wycieczka do lasu : Nie dotyka w zabawach Zawodnicy podzieleni na 4 dru|yny ustawiaj si za swoimi drzew skrajnymi pachoBkami. - przebiegaj przez las pachoBków na druga stron dookoBa przeciwnej dru|yny i z powrotem - noga lepsza - j.w noga sBabsza - j.w. ale prowadzcy musi okr|y 3  drzewa w  lesie pachoBków Prowadzenie 3 x 2 Gra 2x2: Szerokie bramki w grach przerwa Celem gry jest przeprowadzenie piBki przez lini bramkow ok. 3 m. strzaBy 60  dru|yny przeciwnej. W przerwie wiczenia oddechowe w z obu stron le|eniu. bramki, 10 Zachca do wspóBpracy w obronie i ataku. Gra 4x4 na |ywe bramki: Dwie dru|yny graj przeciwko sobie 4 na 4. zawodnicy trzeciej dru|yny staj w naro|nikach boiska (ka|dy w jednym) w rozkroku i s |ywymi bramkami. Celem gry jest zagranie piBki do jednej z bramek. wiczenia 2 Zabawa  golf piBkarski. : Punkty: tablica uspokajajce Trener wyznacza punkt na sali, a zawodnicy po kolei staraj si do kosza, sBupek trafi w niego piBk z miejsca. Kto zdobdzie najwicej pkt. w bramki, trzech rundach wygrywa. Baweczka. XXXXXXXXXXXX wiczenia Podsumowanie zaj, sprawdzenie samopoczucia pochwaBy dla organizacyjno- najaktywniejszych, podanie zadania domowego N porzdkowe 10 Metody, formy i [rodki treningowe W poni|szym rozdziale przypomniane zostan podstawowe wiadomo[ci dotyczce metod form i [rodków stosowanych podczas lekcji piBki no|nej. METODY NAUCZANIA ·ð METODY TEORETYCZNE  powinny poprzedza nauczanie dziaBania praktycznego: 1. Metody sBowne  s powszechnie stosowane przez trenerów w postaci zwizBego obja[nienia wiczeD, zwracania uwagi na istotne skBadowe danego elementu techniki i taktyki. Wyró|niamy tu wykBady, pogadanki, obja[nienia, zalecenia, chwalenie itd. 2. Metody pogldowe (pokazu i obja[nienia)  maj na celu wytworzenie obrazu oraz lepsze i gBbsze zrozumienie istoty opanowywanego wiczenia gBównie za pomoc poprawnego pokazu (demonstracja wiczenia), wy[wietlanie ta[m video, animacji komputerowych, wykorzystywania plansz dydaktycznych, rycin, fotografii itp., z podziaBem na kolejne fazy ruchu. Pogldowo[ poprawia znacznie trwaBo[ i dokBadno[ uczenia si. 3. Metody my[lowo-wyobra|eniowe (ideomotoryczne)  polegaj na  przewiczeniu w my[lach nauczanych umiejtno[ci. Metody te wymagaj odpowiedniej wiedzy i zaanga|owania wiczcego i instruktora. Poprawne wyobra|enie jest podstaw poprawnego wykonania. Inaczej mówic wBa[ciwy rysunek my[lowy stanowi podstaw do wBa[ciwego wykonania. ·ð METODY PRAKTYCZNEGO DZIAAANIA  polegaj na wykonywaniu wiczeD zgodnie z przyjtymi normami metodyki, systematyki i twórczego dziaBania W zale|no[ci od stopnia zaanga|owania uczniów dziel si one na: odtwórcze i twórcze. Do metod odtwórczych nale|: 1. Metoda analityczna  polega na sztucznym podziale caBego nauczanego materiaBu (elementu) na mniejsze (prostsze) cz[ci skBadowe w celu dokBadnego ich opanowania, a po pewnym czasie poBczeniu tych elementów w uporzdkowany twór. Metod analityczn nale|y stosowa tylko przy trudnych, skomplikowanych czynno[ciach ruchowych. Nale|y uwa|a na skoordynowanie poszczególnych ruchów 11 w caBo[, by unikn przyruchów i zBych nawyków, które pózniej bardzo ci|ko skorygowa. 2. Metoda syntetyczna  polega na nauczaniu caBego wiczenia w sposób naturalny dla struktury ruchu. Wykorzystywana jest stosunkowo czsto przy prostszych czynno[ciach ruchowych. Stosuje si ja w zmienionej postaci tj. wykonanie jest wolniejsze lub w uproszczonej formie. 3. Metoda kompleksowa  polega na wykorzystywaniu zalet metody analitycznej i syntetycznej i zalecana jest we nauczaniu trudniejszych wiczeD. Najpierw zaleca si nauczanie danej umiejtno[ci w caBo[ci, by po kilku próbach, zatrzyma si na fragmencie najtrudniejszym i doskonali go w warunkach specyficznych dla metody analitycznej. Nastpnie wBcza si ten fragment do caBego zadania ruchowego. Metody twórcze wymagaj od zawodnika okre[lonego zaanga|owania intelektualnego. Jej podstawowym [rodkiem jest: 1. Metoda problemowa.  instruktor przedstawia zadanie a zawodnicy maj je rozwiza na podstawie posiadanych umiejtno[ci oraz wymy[lonych, opracowanych  na gorco ruchów. Wybiera si wBa[ciwe rozwizanie, które to nastpnie jest wiczone i powtarzane. Opiera si to na zasadzie, ze samodzielnie odkryte rozwizania s trwalsze i skBaniaj do samodoskonalenia. 2. Metoda  od caBo[ci przez szczegóB do caBo[ci  nauczanie rozpoczyna si od caBo[ci szkolonego zagadnienia np. gry, a nastpnie wyodrbnia z niej okre[lony element, który to jest w dalszym etapie doskonalony analitycznie lub syntetycznie. W koDcowej fazie nauczania wraca si do gry wBa[ciwej (elementu caBo[ciowego). Takie postpowanie powtarza si wielokrotnie. METODY TRENINGOWE METODY CIGAE  charakteryzuj si brakiem przerw wypoczynkowych, obci|eniami o niskiej, [redniej, a czasem tak|e (na krótko) submaksymalnej intensywno[ci i du|ej objto[ci w [rodowisku tzw. równowagi tlenowej. ·ð Metoda staBa  charakteryzuje si dBugotrwaB prac o staBej, równomiernej intensywno[ci. Intensywno[ odpowiada indywidualnej warto[ci progu przemian beztlenowych i mo|e dochodzi do 75% VO2max. 12 ·ð Metoda zmienna - charakteryzuje si dBugotrwaB prac o zmieniajcej si intensywno[ci. W wiczeniach przechodzi si od du|ego do maBego nat|enia stwarzajc warunki cz[ciowej odnowy. S dwie wersje: pierwsza, kiedy tempo, obci|enie, czas trwania oraz intensywno[ wynikaj z zaplanowanych celów i zadaD treningu. Druga, gdy powy|sze czynniki determinuje np. uksztaBtowanie terenu, rodzaj podBo|a itd. Przedstawiana metoda sBu|y do ksztaBtowania wytrzymaBo[ci ukierunkowanej i specjalnej dBugotrwaBego wysiBku. Rozwija, ekonomi, precyzj i swobod ruchów podczas obci|enia. PrzykBadem praktycznym s maBa i du|a zabawa biegowa. METODY PRZERYWANE  ich istot stanowi powtarzanie w okre[lonym rytmie, stosunkowo intensywnych wysiBków, przeplatanych przerwami odpoczynkowymi. Czas i charakter przerw stanowi istotne zagadnienie. Wyró|niamy przerwy peBne i niepeBne. Przerwy niepeBne opieraj si na zjawisku reakcji ukBadu kr|enia, gdzie w czasie 1/3 przerwy peBnej nastpuje 2/3 procesu odnowy. Przerwa peBna pozwala na teoretycznie caBkowity wypoczynek i powrót warto[ci wyj[ciowych np. ttna. ·ð Metoda powtórzeniowa maksymalnych prdko[ci  w tej metodzie wymagana jest maksymalna intensywno[ wysiBku. Po ka|dym wysiBku nastpuje peBna restytucja. Metoda powtórzeniowa maksymalnych prdko[ci zakBada perfekcyjne opanowanie techniki przez zawodników, by uwaga zawodników koncentrowaBa si na szybko[ci a nie technice wykonania. Ta metoda jest bardzo wyczerpujca dla ukBadu nerwowego. Jest to praca bez objawów zmczenia i ksztaBtuje przede wszystkim szybko[ i technik. Metoda umo|liwia indywidualizacj przez dobór czasu peBnego odpoczynku. ·ð Metoda powtórzeniowa submaksmalnych prdko[ci  jest odmian wy|szej opisanej metody, gdzie intensywno[ jest ni|sza tj. ok. 80-95% max. Przerwy pozostaj peBne. Ni|sza intensywno[ nie obci| ukBadu nerwowego i pozwala na zwikszenie liczby powtórzeD i wydBu|a czas pracy z zachowaniem mo|liwo[ci kontroli wykonania zadania. Metoda ta jest mniej. Jest to skuteczna metoda kompleksowego ksztaBtowania szybko[ci dziaBania technicznego (szybko[ + technika piBkarska). Zawodnik koncentruje si na wykonaniu okre[lonego dziaBania technicznego w du|ym tempie, przy zachowaniu optymalnego poziomu jako[ci techniki 13 ·ð Metoda interwaBowa  charakteryzuje si wystpowaniem naprzemiennych faz obci|eD i niepeBnego wypoczynku. Intensywno[, czas trwania poszczególnych wysiBków i przerw opiera si na zasadzie, |e ka|dy kolejny wysiBek wykonywany jest na bazie niezlikwidowanego zmczenia po poprzednim wysiBku. Po pojedynczym obci|eniu HR (liczba uderzeD serca na minut) = 180, kolejne powtórzenie zaczynamy na HR = ok. 120-130 (indywidualne dla ka|dego). W czasie niepeBnej przerwy zachodz zjawiska adaptacji. Liczba powtórzeD zale|y od czasu trwania i intensywno[ci pojedynczych obci|eD. - Metoda ekstensywna  charakteryzuje si obci|eniami o umiarkowanej i [redniej mocy, krótkimi przerwami wypoczynkowymi i du| liczb powtórzeD. W ten sposób ksztaBtuje gBównie wytrzymaBo[ tlenow. - Metoda intensywna  charakteryzuje si wysiBkami o wysokiej intensywno[ci, du|ej liczbie powtórzeD i ttnie przekraczajcym 180 HR. W ten sposób ksztaBtuje si gBównie wytrzymaBo[ beztlenow. ·ð Metoda startowa i kontrolna  opieraj si na mechanizmie wspóBzawodnictwa wyzwalajcym wiksze zaanga|owanie wiczcych (zbli|one do startowego), które jest trudno osigalne w opisanych wcze[niej metodach. Obci|enia, intensywno[ i przerwy wypoczynkowe dostosowane s do warunków gier kontrolnych. Jest ona, wic sprawdzianem skuteczno[ci innych metod ksztaBtujcych zdolno[ci motoryczne i umiejtno[ci. Stosujc te metody otrzymuje si bie|c kontrol stanu wytrenowania, aktualnej formy zawodnika. Wa|n rol peBni kwestia doboru przeciwnika do gier kontrolnych. Zdecydowanie lepsz - z dwójki wymienionych - jest metoda startowa, gdy| szczególnie dla do[wiadczonych zawodników tylko gra  o punkty daje odpowiedni mobilizacj. ·ð Metoda wspóBzawodnictwa  polega na stosowaniu w pracy z zawodnikami licznych elementów rywalizacji indywidualnej, grupowej bdz zespoBowej. Stosuje si tu skBadowe innych metod, a element wspóBzawodnictwa sprzyja rozwojowi motoryki i umiejtno[ci specjalnych. ·ð Metoda uderzeniowa  cechuje j krótkotrwaBy, ale bardzo intensywny wysiBek (tylko dla zawodowo uprawiajcych sport). Stosowana jest wyjtkowo przed zawodami. 14 FORMY TRENINGOWE ·ð Forma zabawowa  obejmuje wiczenia, gry i zabawy ze wspóBzawodnictwem midzy wiczcymi, a celem bezpo[rednim jest oswojenie z przedmiotem, partnerem itd. Nauczanie w ten sposób odbywa si spontanicznie, naturalnie i swobodnie. Forma zabawowa jest atrakcyjna i przyspiesza oswajanie z przyborem i [rodowiskiem, w którym toczy si walka sportowa (technik i taktyk gry). Ruchy i zachowania zawodników s naturalne i nie s krpowane |adnymi ograniczeniami (z wyjtkiem reguB i zasad gier czy zabaw). Forma zabawowa uczy ponadto wyboru sposobu postpowania, wyrabia widzenie peryferyjne, szybko[ dziaBania taktycznego i technicznego, rozbudza zaanga|owanie emocjonalne, uczy zasad fair play i odpowiedzialno[ci zespoBowej. Wystpuj tu cechy niezbdne w sporcie i |yciu. Nale|y bezwzgldnie przestrzega wyznaczonych reguB i zawsze ogBasza wyników rywalizacji. Bez tego forma zabawowa przeradza si w chaos i mo|e by szkodliwa. ·ð Forma [cisBa  nauczanie ruchu nastpuje bez udziaBu przeciwnika, w [ci[le metodycznie okre[lony sposób. Wiodc rol odgrywa trener, który okre[la tempo, kierunek i liczb powtórzeD. Ma to wpByw na wyrabianie nawyków ruchowych. Uwaga skierowana jest nie na otoczenie, lecz na istot zadania ruchowego do wykonania. Wykorzystywana jest przy nauczaniu techniki i taktyki, monotonna, ale skuteczna w pocztkowej fazie nauczania. ·ð Forma fragmentów gry  imituje w wersji uproszczonej realne warunki walki sportowej, a realizowana jest przez wiczenia z przeciwnikiem w okre[lonych sytuacjach zbli|onych do gry wBa[ciwej. Stosowana jest gBównie przy nauczaniu taktyki indywidualnej i zespoBowej. Trener mo|e proponowa pewne rozwizania jednak ostateczny wybór postpowania zale|y gBównie od wiczcych, ich inwencji i warunków zewntrznych takich jak np. zachowanie przeciwnika, które jest zawsze trudne do przewidzenia). Form fragmentów gry stosuje si po uprzednim opanowaniu elementu w formie [cisBej. Uczy samodzielno[ci, aktywno[ci i twórczej postawy. - StaBe fragmenty gry  obejmuj wykonywanie rzutów wolnych, ro|nych, autów itd. Sposób egzekwowania SFG mo|e by [ci[le okre[lony przez trenera lub spontaniczny. - Dynamiczne fragmenty gry  to forma, w której w aktywny lub bierny sposób przeciwdziaBa sobie dwóch lub wicej zawodników w okre[lonej strefie pola 15 gry z lub bez bramkarzy. Stymuluje si w ten sposób uproszczone lub utrudnione sytuacje wymagajce indywidualnego lub grupowego dziaBania (jest to wycinek gry wBa[ciwej) oraz podejmowania decyzji w krótkim czasie. Wyró|niamy fragmenty: indywidualne - 1 x 1, maBe  gdzie uczestniczy od 2 do 4 zawodników w dru|ynie i du|e  z uczestnictwem 5 do 10 zawodników w jednym zespole. ·ð Forma gry - Gry 1 x 1 - doskonalenie dziaBaD indywidualnych w ataku i obronie. - Gry maBe  gdzie uczestniczy od 2 do 7 zawodników w jednej dru|ynie w równowadze (2x2, 3x3 itd.) lub przewadze liczebnej jednej z dru|yn (2x1, 3x1, 4x1 i inne) - Gry du|e - gdzie uczestniczy od 8 do 11 zawodników w jednej dru|ynie w równowadze lub przewadze liczebnej jednej z dru|yn. Gra si na peBno wymiarowe bramki lub na mniejsze np. 2 x 5 m. We wszystkich trzech wspomnianych formach gier czsto stosuje si ró|nego rodzaju zadania dodatkowe (ograniczona ilo[ kontaktów z piBk, zmienne techniki wykonania zadaD technicznych, dodatkowi zawodnicy neutralni, przeszkody na boisku, dodatkowe przepisy gry, ró|na ilo[ i rozmiar bramek itd.) - Gry uzupeBniajce  s to najcz[ciej uproszczone lub zmodyfikowane formy ró|nego rodzaju gier sportowych takich jak: piBka rczna, koszykówka, unihokej itd. - Forma gry uproszczonej  w grze wprowadzono szereg uproszczeD majcych za zadanie uBatwienie zawodnikom przeprowadzenie akcji ataku lub obrony zbli|onych do rzeczywistych. Stosowana w nauczaniu pocztkowym bez ograniczeD pola gry, niektórych przepisów, czasu gry, mniejszej ilo[ci zawodników itd. Celem formy jest nauczanie techniki i taktyki na pocztkowym etapie w kontakcie z rzeczywistym przeciwnikiem. Przed gra nale|y dokBadnie przedstawi przepisy gry i okre[li zadania. Trener mo|e przerywa gr, powtarza pewne fragmenty i instruowa. - Forma gry szkolnej  jest to gra zgodna z przepisami piBki no|nej, gdzie dopuszcza si ingerencj trenera, ustala dowoln ilo[ zmian i modyfikuje czas gry. Celem jest doskonalenie uprzednio poznanych elementów. PrzykBadem s gra na 2 kontakty, gra skrzydBami, w linii itd. W grze bierze udziaB sdzia, a zawodnicy maj reagowa na instrukcje trenera. 16 - Forma gry wBa[ciwej  jest to peBna forma gry zgodnie z protokoBem i przepisami gry. Dozwolone s jedynie zmiany ilo[ci rezerwowych lub grupy reprezentantów. ·ð Forma strumieniowa  wiczenia z przewag ksztaBtowania wytrzymaBo[ci ogólnej lub specjalnej. Podstaw jest obci|enie cigBe ró|nymi zadaniami ruchowymi w czasie np. 1 min. Zadania wykonuje si od 8 do 20 razy bez przerwy wypoczynkowej midzy poszczególnymi wiczeniami. Nale|y ustali ilo[ powtórzeD  strumienia i odpowiednio dobra zadania w zale|no[ci, co chcemy ksztaBtowa lub doskonali. ·ð Forma naprzemienna  polega na naprzemiennym wykonywaniu wiczeD ogólno usprawniajcych z wiczeniami specjalistycznymi. Wystpuje kilka odmian tej formy. PrzykBadowo  najpierw ogólna potem specjalna - jedni zawodnicy wykonuj wiczenia ogólne a drudzy specjalne. Po upBywie okre[lonego czasu nastpuje zmiana ról. ·ð Forma stacyjna  wiczenia wykonywane s przez maBe grupki zawodników na ustalonych stanowiskach (stacjach). Zawodnicy doskonal okre[lony element lub ksztaBtuj dan zdolno[, a po wykonaniu zadania zmieniaj stacj. Okre[lamy czas wykonania lub liczb powtórzeD. Nie ma przerw wypoczynkowych midzy wiczeniami a jedynie przej[cia z jednej stacji na drug. ·ð Forma obwodu stacyjnego  j.w. z tym, |e zawodnicy pomidzy stacjami maj przerw wypoczynkow w czasie której realizuj inne zadania np. rozciganie ·ð Forma wizana  jest to bezpo[rednie poBczenie dwóch rodzajów wiczeD: ogólno usprawniajcych i specjalnych w caBo[. PrzykBadowo po wykonaniu wiczenia siBowego zawodnik od razu przechodzi do zadania specjalnego (z piBk). ·ð Forma zadaniowa  trener okre[la cel zdania pozostawiajc sposób jego wykonania zawodnikowi. Nastpnie w trakcie lub po wykonaniu zadania trener wspólnie z zawodnikami analizuje trafno[ podejmowanych w czasie gry decyzji. 17 ZRODKI TRENINGOWE Termin odnosi si do materialnych i technicznych warunków dziaBalno[ci w procesie szkolenia, sBu|cych do realizacji postawionego celu dydaktycznego. Pojecie to obejmuje wiczenia fizyczne stosowane w treningu oraz elementy zewntrzne takie jak [rodowisko przyrodnicze i spoBeczne, urzdzenia, obiekty, sprzt sportowy, trena|ery i inne techniczne [rodki nauczania, a tak|e czynniki wspomagajce procesy aktywizujce do treningu jak i wypoczynku po treningu. ·ð wiczenia - PodziaB ze wzgldu na intensywno[: maksymalne  beztlenowe niekwasomlekowe (strefa 5), submaksymalne - beztlenowe kwasomlekowe (strefa 4), du|e - tlenowo-beztlenowe (strefa 3), umiarkowane  tlenowa ksztaBtujca (strefa 2) i niskie  tlenowa podtrzymujca (strefa 1). - PodziaB ze wzgldu na kryteria metodyczne: ogólnorozwojowe (obejmuj wszystkie wiczenia), ukierunkowane (wiczenia zbli|one swym charakterem czy form do wysiBku piBkarskiego) i specjalne (wiczenia stricte piBkarskie zawsze z piBk no|n ). - PodziaB ze wzgldu na charakter rozwijanych zdolno[ci motorycznych: wiczenia szybko[ciowe, wytrzymaBo[ciowe, koordynacyjne itd. - PodziaB ze wzgldu na charakter pracy mi[niowej: statyczne  izometryczne, dynamiczne  izotoniczne i auksotoniczne. ·ð Sprzt, obiekty i urzdzenia sportowe - Wyposa|enie do wiczeD na hali gimnastycznej lub sportowej - Wyposa|enie siBowni - Wyposa|enie do wiczeD na boisku czy poligonie piBkarskim - Wyposa|enie do wiczeD w o[rodku szkoleniowym. ·ð Zrodowisko przyrodnicze i spoBeczne - Zmiana klimatu (górski, morski) - Zmiana strefy czasowej - Autorytety piBkarskie w klubie, kraju i na [wiecie - Rola kibiców i rodziców. ·ð Techniczne [rodki nauczania i treningu - Trena|ery: ergometry, bie|nie ruchome, manekiny, atlasy itd. 18 - Zrodki informacji i kontroli: fotokomórki, dynamometry, sport-testery itd. - Zrodki gromadzenia danych: video, zdjcia, programy komputerowe. - Pomoce naukowo-dydaktyczne: video, programy komputerowe, podrczniki, plansze. ·ð Zrodki odnowy biologicznej i uaktywniania przed treningowego - Zrodki odnowy biologicznej: fizykalne, fizykoterapeutyczne, higieniczne. - Zrodki odnowy psychopedagogicznej: wiczenia relaksacyjne, pozycje i wiczenia relaksujce, trening psychoterapeutyczny, aktywny wypoczynek. - Zrodki uaktywniajce: wiczenia koncentracji, motywowanie i pozytywne nastawienie, wspomaganie dietetyczne i farmaceutyczne. 19 KSZTAATOWANIE ZDOLNOZCI MOTORYCZNYCH W PIACE NO{NEJ W praktyce treningu piBkarskiego wyró|nia si nastpujce zdolno[ci motoryczne: kondycyjne (szybko[ciowe, wytrzymaBo[ciowe i siBowe) oraz koordynacyjne (skBadajce si z szeregu zdolno[ci zwanych potocznie KZM  koordynacyjne zdolno[ci motoryczne). Gibko[ nie jest zaliczana do zdolno[ci motorycznych. W wikszo[ci opracowaD klasyfikuje si j, jako cech strukturaln (somatyczn) przejawiajc si ruchomo[ci w danym stawie lub stawach. Skoczno[ - inaczej moc - stanowi element zdolno[ci szybko[ciowych uzale|niony od zdolno[ci mi[ni do rozwijania maksymalnej mocy anaerobowej niekwasomlekowej. Zwinno[ stanowi poBczenie koordynacji ruchowej z okre[lonymi zdolno[ciami kondycyjnymi. Trening powy|szych elementów nosi nazw przygotowania sprawno[ciowego i dzieli si na przygotowanie ogólne, ukierunkowane i specjalne. ·ð Ogólne  zdolno[ do wykonywania ruchów wszechstronnych, utylitarnych, niezbdnych w |yciu codziennym niezwizanych stricte z |adna dyscyplina sportu. ·ð Ukierunkowane  specyficzna sprawno[ ukierunkowana na okre[lon grup lub dyscyplin sportowych. Na bazie sprawno[ci ogólnej ksztaBtuje si wybrane jej elementy, zadania ruchowe, zwizane z ze sposobem poruszania si w danej dyscyplinie sportowej. ·ð Specjalne  zdolno[ do wykonywania specyficznych dla danej dyscypliny sportowej aktów ruchowych (np. w[lizg) lub czynno[ci operowania sprztem (w przypadku futbolu - piBk). Przygotowanie sprawno[ciowe polega gBównie na ksztaBtowaniu zdolno[ci motorycznych i gibko[ci. Nale|y przy tym pamita, |e zdolno[ci motoryczne nie wystpuj oddzielnie, lecz przejawiaj si przez czynno[ci ruchowe w formie kompleksów o przewadze (dominacji) której[ z nich. Jedynie obci|enia maksymalne i submaksymalne pozwalaj na wyksztaBcenie wysokiej wydolno[ci fizycznej. W okre[lonych etapach procesu szkolenia (tzw. okresach sensytywnych) akcentuje si (nasila) ksztaBtowanie której[ z nich, jednak nigdy osobno a jedynie w przewadze, gdy| w ontogenezie zdolno[ci motoryczne rozwijaj si niejednocze[nie i niejednakowo. 20 KsztaBtowanie zdolno[ci motorycznych odbywa si dziki odpowiedniemu dozowaniu obci|enia, które ma dwa gBówne wyznaczniki: ·ð Objto[ treningu  jest to ilo[ciowy skBadnik treningu wyra|ony czasem, odlegBo[ci, ci|arem i liczb powtórzeD. ·ð Intensywno[  jest jako[ciow skBadow procesu treningowego wynikajc z liczby powtórzeD w czasie o okre[lonej szybko[ci, kompleksowo[ci wiczenia, dBugo[ci przerw itd. Warto[ objto[ci jest stosunkowo Batwo okre[li. Zdecydowanie trudniej jest wyrazi w jednostkach miary intensywno[, która z uwagi na sw zBo|ono[ (stopieD wytrenowania, wytrzymaBo[, dziaBanie przeciwnika, nawierzchnia itd.), nie poddaje si Batwo |adnym klasyfikacjom. Najcz[ciej wykorzystuje si pomiary reakcji fizjologicznych lub obserwacj wygldu zewntrznego (oznak zmczenia). Obci|enie powinno powodowa wystpienie superkompensacji, której jak dotd nie udaBo si jednoznacznie zmierzy lub wyznaczy. Problem w tym, |e obci|enie nie mo|e by za maBe, gdy| zjawisko superkompensacji wówczas nie powstanie lub bdzie znikome, ani te| za du|e, gdy| w dBu|szym wymiarze mo|e doprowadzi do przemczenia i przetrenowania. Szybko[ WedBug definicji szybko[ to zdolno[ do wykonywania ruchu lub ruchów w najkrótszym czasie. Zadanie ruchowe trwa krótko, opiera si na wysiBkach o charakterze beztlenowym niekwasomlekowym (zasoby PC - do 5-7 sek. wysiBku) i nie wywoBuje zmczenia. Szybko[ w piBce no|nej jest pojciem wieloznacznym i przejawia si, jako: 1. Szybko[ postrzegania (percepcji) 2. Szybko[ przewidywania (antycypacji)  wynikajca gBównie z do[wiadczenia piBkarskiego 3. Szybko[ci reagowania 4. Szybko[ podejmowania decyzji 5. Szybko[ci lokomocyjn bez piBki a. Szybko[ osigania prdko[ci max (z bezruchu i z ruchów o szybko[ci submax) b. Prdko[ max. 6. Szybko[ci lokomocyjn z piBk a. Szybko[ osigania prdko[ci max z piBk (z bezruchu i z ruchów o szybko[ci submax) 21 b. Prdko[ max. w biegu z piBk. 7. Szybko[ dziaBania  kompleksowa zdolno[ do mo|liwie najszybszego i skutecznego wykonania wybranego dziaBania techniczno-taktycznego w grze, z uwzgldnieniem poznawczych i kondycyjnych mo|liwo[ci graczy. Szybko[ dziaBania technicznego to szybkie i skuteczne operowanie piBk lub zmiany poBo|enia wBasnego ciaBa w zmiennych warunkach zewntrznych. Szybko[ dziaBania taktycznego to szybkie, skuteczne i twórcze konstruowanie (kombinacji) akcji ofensywnych i defensywnych oraz dynamiczne przechodzenie z jednych do drugich). Na szybko[ dziaBania maj wpByw: a. SkBadowe poznawcze (stanowi 70-80% czasu wykonania), czyli te wymienione w pkt. 1-5 b. SkBadowe motoryczne (stanowi 20-30% czasu wykonania), czyli skBadniki koordynacyjne (poziom koordynacyjnych zdolno[ci motorycznych i techniki danej czynno[ci) i kondycyjne (energetyczne i mi[niowe). Szybko[ ma jeden wymiar  czas (prdko[  czas i drog). Szybko[ ruchu bdz ruchów ma trzy podstawowe komponenty: czas reakcji, czas pojedynczego ruchu i czstotliwo[ ruchów. Udowodniono, |e szybko[ lokomocyjna jest w du|ym stopniu uwarunkowana genetycznie (szybko[ przewodzenia nerwów, stosunek wBókien ST do FT itd.) w zwizku, z czym jest sBabo wytrenowalna. Zdaniem Chmury (2001) szybko[ lokomocyjna w piBce no|nej stanowi tylko 20-30% czasu wykonania okre[lonego dziaBania. Dlatego te| w treningu nale|y doskonali skBadowe poznawcze, gdy| tu znajduj si najwiksze rezerwy szybko[ci piBkarza, szczególnie typu wytrzymaBo[ciowego. Nale|y równie| pamita, |e szybko[ jest zdolno[ci hybrydow, na któr obok predyspozycji typowo kondycyjnych i kognitywnych (poznawczych) skBadaj si równie| koordynacyjne zdolno[ci motoryczne takie jak szybko[ reakcji czy czstotliwo[ ruchów itd. Etapy ksztaBtowania szybko[ci ·ð KsztaBtowanie szybko[ci najkorzystniej przebiega w wieku 12-13 lat i trwa nawet do 17 roku |ycia. Nie mo|emy wpBywa na szybko[ przewodzenia ani na stosunek wBókien mi[niowych, czstotliwo[ci i rytm ruchu, ale mo|na ksztaBtowa szybko[ w ujciu kompleksowym (szybkosciowo-siBowo-wytrzymaBo[ciowym) i technik ruchu (szczególnie w mBodszym wieku). 22 ·ð W myjocyklu (lekcji treningowej) wiczenia szybko[ciowe powinny wystpi zaraz po rozgrzewce ogólnej, przed ksztaBtowaniem innych zdolno[ci motorycznych, kiedy to organizm jest wypoczty i naBadowany energi. ·ð W szkolnej lekcji piBki no|nej szybko[ ksztaBtujemy w ró|nego rodzaju grach i zabawach bie|nych. W pózniejszych etapach szybko[ ksztaBtuje si j przy okazji doskonalenia techniki piBkarskiej oraz podczas gier. Metody ksztaBtowania szybko[ci ·ð Podstawowym warunkiem, który musi by speBniony przed przystpieniem do ksztaBtowania szybko[ci jest idealne opanowanie techniki danego ruchu lub ruchów. ·ð Czas trwania pojedynczego wysiBku nie mo|e powodowa spadku szybko[ci. ·ð Intensywno[ powinna by maksymalna lub submaksymalna. Ilo[ powtórzeD i serii musi by tak dobrana, by w ka|dym powtórzeniu osiga zakBadan intensywno[ (do momentu pojawienia si zmczenia). ·ð Czas pojedynczego obci|enia  5-7 sek. (maksymalna) do 20 sek. (submaksymalna). Przebiegane odcinki wahaj si od kilkumetrowych do 30m. ·ð Najcz[ciej stosowana jest metoda powtórzeniowa submaksymalna (rzadziej maksymalna) o obci|eniu 85-95% max. Z akcentem na wBa[ciw technik ruchu lub dziaBania z piBk lub bez niej. Mniejsza intensywno[ pozwala wykona wicej powtórzeD, skraca czas wypoczynku i wydBu|a dystanse do pokonania. Stosowa j mo|na u pocztkujcych i u zawodowców. ·ð W treningu szybko[ci mo|na stosowa ró|nego rodzaju trena|ery lub nawierzchnie pochyBe (trening wspomagajcy szybko[ci). ·ð PeBna restytucja ukBadu nerwowego i funkcji fizjologicznych w mi[niu nastpuje w kilka lub kilkana[cie godzin po wysiBku. ·ð Trening szybko[ci zawsze poprzedzi powinna dokBadna rozgrzewka i stretching. ·ð Szybko[ trenujemy nie w jednym myjocyklu, ale po trochu w ka|dym (unikanie stabilizacji, tworzenia tzw. bariery szybko[ci i przeci|enia ukBadu nerwowego), gBównie w formie wiczeD z piBkami (techniczne lub techniczno-taktyczne). ·ð W praktyce treningu szybko[ci najcz[ciej stosuje si: intensywno[  max lub submax; czas powtórzenia  5-10 sek.; liczba powtórzeD  8-10; liczba serii  2-4; przerwy 23 wypoczynkowe midzy powtórzeniami  ok. 1 min. - do peBnej restytucji  HR 100; czynne przerwy wypoczynkowe midzy seriami  ok. 5-6 min. WytrzymaBo[ WytrzymaBo[ to zdolno[ do dBugotrwaBej pracy o wymaganej intensywno[ci (60-90 % max) pomimo oznak zmczenia, bez obni|enia efektywno[ci dziaBania (zmczenie psychiczne i fizyczne). Wydolno[ organizmu to zdolno[ fizyczna (potencjaB fizjologiczny) bez wpBywu cech wolicjonalnych, zale|na gBównie od: puBapu tlenowego (VO2max), odporno[ci mi[ni na zmczenie, a tak|e od budowy somatycznej, otBuszczenia, wielko[ci rezerw energetycznych, termoregulacji i charakteru wysiBku. WytrzymaBo[ dzieli si na: ·ð Ogóln  tlenowa, zwana dBugookresow, czas trwania wysiBku powy|ej 10 min; intensywno[ maBa i umiarkowana; HR 140-150 ·ð Ukierunkowan  tlenowo-beztlenowa (mieszana), zwana równie| [redniookresow; czas trwania pojedynczego wysiBku wynosi od 3 do 10 min; [rednia intensywno[; HR 151-180; przykBadem s biegi tempowe na odcinku 150-600m. ·ð Specjaln  kwasomlekowa, zwana tak|e krótkookresow; czas trwania pojedynczego wysiBku wynosi od 15 sek. do 2-3 min.; submax intensywno[; HR 180-220 PrzykBadem s biegi na krótkich odcinkach, z czst zmian kierunku i tempa ruchu, WytrzymaBo[ specjalna jest specyficzna dla piBki no|nej. Jej wysoki poziom warunkuje skuteczne wykonywanie zadaD techniczno-taktycznych. Jest to mo|liwe wyBcznie wtedy, gdy osignie si wysok tolerancj organizmu na zakwaszenie misni (wydolno[ beztlenowa). KsztaBtowanie wytrzymaBo[ci polega na wielokrotnym doprowadzaniu organizmu do optymalnego poziomu zmczenia by uruchomi mechanizmy adaptacyjne (superkompensacja), co prowadzi do podwy|szenia poziomu tej zdolno[ci (tzw. trening progowy). Skuteczno[ treningu zale|y od wielko[ci i charakteru wysiBku oraz czasu i charakteru przerw wypoczynkowych. Etapy ksztaBtowania wytrzymaBo[ci: ·ð WytrzymaBo[ tlenow proponuje si ksztaBtowa ju| od 8 roku |ycia. WytrzymaBo[ beztlenow - dopiero w czasie i po zakoDczeniu okresu dojrzewania. 24 ·ð Do rozpoczcia okresu dorastania wytrzymaBo[ specjaln ksztaBtujemy jedynie w formie gier szkolnych i maBych gier, tlenow w formie biegów cigBych (2 do 5 min.) z aktywnymi przerwami w stosunku 1:1, w formie gier i zabaw ruchowych doskonalcych technik biegu i uczcych ró|nych czynno[ci ruchowych, wycieczek rowerowych, kajakowych, torów przeszkód i obwodów wiczebnych i innych [rodków o du|ej objto[ci a maBej intensywno[ci. ·ð Po zakoDczeniu dorastania dalej ksztaBtujemy wytrzymaBo[ tlenow, ale coraz cz[ciej tak|e ukierunkowan o du|ej intensywno[ci, przy udziale mieszanych zródeB energetycznych. DBug tlenowy niweluje si na bie|co przez przerwy wypoczynkowe. Najskuteczniejsze s tutaj [rodki o zmiennym charakterze obci|eD. WytrzymaBo[ specjaln ksztaBtujemy przez gry i zabawy a tak|e wiczenia zadaniowe (m. powtórzeniowa i interwaBowa ekstensywna). Metody ksztaBtowania wytrzymaBo[ci: ·ð Metody treningowe: - CigBa (staBa i zmienna) dla wytrzymaBo[ci dBugookresowej  biegi powy|ej 30 min. na HR 140-150 - Powtórzeniowa dla wytrzymaBo[ci [redniookresowej  serie biegów (od 4 do kilkunastu) o du|ej intensywno[ci (3-5 min.) na HR ok. 160-180, maBe gry i gry pomocnicze (czas trwania do 2 min.), krótkookresowej  wysiBki o krótkim czasie trwania; max intensywno[ci, przebie|ki 3-6 serii po 10 powtórzeD, wiczenia techniczno-taktyczne w formie [cisBej, fragmentów gry i gier o okre[lonej intensywno[ci i czasie trwania oraz dBugookresowej  powtarzanie biegów o maBej intensywno[ci i dBugim czasie trwania. - InterwaBowa dla wytrzymaBo[ci [rednio i krótkookresowej  wysiBki o du|ej intensywno[ci z niepeBnym okresem restytucji. (120-180 HR) ·ð Gry i zabawy o dBugim czasie trwania i niskiej intensywno[ci (wytrzymaBo[ tlenowa) o dBugim czasie trwania i du|ej intensywno[ci (wytrzymaBo[ beztlenowa lub mieszana) ·ð Marszobiegi, przeBaje, biegi orientacyjne w terenie (m. zmienna), trucht (m. staBa), biegi tempowe (m. interwaBowa i powtórzeniowa). 25 SiBa SiBa mi[niowa to zdolno[ do pokonywania oporów zewntrznych lub przeciwdziaBaniu im kosztem wysiBku mi[niowego. W piBce no|nej wystpuj prawie wyBcznie wysiBki dynamiczne (brak statycznych), o charakterze szybko[ciowo-siBowym i wytrzymaBo[ciowo- siBowym. Wyró|niamy siB absolutn (caBego ciaBa) i siB lokaln (cz[ci ciaBa). Warto[ siBy zale|y tak|e od: wielko[ci masy mi[niowej, przekroju wBókien mi[niowych, któw stawowych, dzwigni kostnych. W piBce no|nej nie chodzi o rozwój tej zdolno[ci, ale (podobnie jak w przypadku gibko[ci) o uzyskanie optymalnego jej poziomu. Zbyt du|y poziom siBy obni|a, bowiem poziom koordynacji, szybko[ci i gibko[ci. SiBa mi[niowa jest sBabo kontrolowana genetycznie, dlatego te| poprzez odpowiedni trening poparty wBa[ciwych od|ywianiem relatywnie Batwo o jej szybki przyrost. Najwiksz progresj uzyskuje si w pierwszych tygodniach wiczeD, co jest efektem gBównie poprawy koordynacji wewntrz i midzy mi[niami. Etapy ksztaBtowania siBy: ·ð Wszechstronne - obejmuje ksztaBtowanie siBy wszystkich mi[ni bez specjalizacji ·ð Ukierunkowane - ksztaBtowanie grup mi[niowych stanowicych baz dla wysiBków specjalnych ·ð Specjalne  ksztaBtowanie siBy misni specyficznych dla wysiBku startowego z jednoczesnym rozwijaniem innych zdolno[ci motorycznych. ·ð W wieku mBodzieDczym (do okresu dojrzewania) unikamy stosowania maksymalnych obci|eD siBowych, intensywnych wiczeD wytrzymaBo[ci siBowej i dBugich napi izometrycznych. Ko[ci s chrzstkowe a wBókna i [cigna elastyczne i mikkie. Stosujemy gBównie pokonywanie oporów wBasnego ciaBa, Bagodne wiczenia wytrzymaBo[ci siBowej oraz skoki. - Wszechstronnie - dominuj zabawy z mocowaniem, na czworakach oraz wiczenia ksztaBtujce wolne. - Ukierunkowane  walka w powietrzu, przecigania i przepychania, zderzenia i gra ciaBem. - Specjalnie  uderzenia na odlegBo[, drybling, uderzenia w wyskoku itd. ·ð Po okresie dorastania i w czasie jego trwania 26 - Wszechstronnie - do wiczeD ogólnych dodajemy przybory (piBki lekarskie, hantle ekspandery) bez zaburzania techniki ruchu. - Ukierunkowanie i specjalnie  jak wcze[niej, ale o wikszej intensywno[ci; pocztki treningu stacyjnego ·ð Od 17  18 roku |ycia stosujemy peBen trening siBowy z zastosowaniem wszystkich metod Metody ksztaBtowania siBy: ·ð Trening siBy charakteryzuj trzy komponenty: - Wielko[ obci|enia  max, submax, du|a, [rednia i maBa. Za du|e i za maBe obci|enia wywoBuj skutki nieporzdne. - Intensywno[ - Liczba powtórzeD  zale|y od intensywno[ci (odwrotnie proporcjonalnie) ·ð Metody rozwoju maksymalnych mo|liwo[ci siBowych Wzrost siBy bez przyrostu masy mi[ni. Pokonywanie ci|arów stanowicych 90-100% max, 1-3 powtórzeD, 3-5 serii, peBen wypoczynek (ok. 5 min). W praktyce zaczynamy od 75 % max (5 powtórzeD) stopniowo do 100 % max (1 powtórzenie). ·ð Metody rozwoju mo|liwo[ci szybko[ciowo-siBowych (szybko[ciowa) Podwy|szanie siBy mi[ni w ruchach szybkich. Obci|enie 30-60 % max; 10 dynamicznych powtórzeD; 2-3 serie. Najcz[ciej stosuje si wBasne ciaBo lub przybory w wiczeniach techniczno-taktycznych czsto w formie treningu stacyjnego. - Na pograniczu siBy i szybko[ci jest skoczno[ (siBa dynamiczna, zdolno[ rozwijania MMA niekwasomlekowej): skoki w miejscu, skoki z rozbiegu, wieloskoki pBaskie (skipy), wieloskoki przez przeszkody, zeskoki w gBb, wiczenia techniczne (gra gBow, przyjcia i uderzenia piBki w powietrzu). ·ð Metody rozwoju mo|liwo[ci wytrzymaBo[ciowo-siBowych Obci|enie do 30 % max, ilo[ powtórzeD ponad 30, niska intensywno[, czas trwania  30-60 sek., bez przerw wypoczynkowych (obci|enie innej grupy mi[ni), lub ok. 2 min. (przy obci|aniu tych samych grup mi[ni. WysiBek wykonywany jest na poziomie równowagi fizjologicznej. Trening wytrzymaBo[ci siBowej powinien by dBugotrwaB, nieprzerwana prac. Najcz[ciej stosuje si obwód stacyjny (intensywno[ [rednia lub du|a, 8-12 stacji, czas ok. 1 min.) lub strumieD ze wspóBzawodnictwem. ·ð Metoda do wyczerpania 27 Powoduje przyrost mi[ni. Obci|enie 50-70 % max, wykonywane do momentu wyczerpania, kiedy to ostatnie powtórzenie wykonuje si z pomoc partnera. Serie do 3, peBen wypoczynek bierny. ·ð Metody rozwoju siBy izometrycznej Jest uzupeBnieniem treningu siBy i obejmuje gBównie lokalne grupy mi[ni. SiBa max; czas skurczu  6 sek.; liczba wiczeD  5-10; przerwa miedzy wiczeniami - 5 sek.; liczba serii 3-5; przerwa po serii - 1-2 min. Koordynacja ruchowa Specyfika wspóBczesnej gry w futbol (tempo, ci[nienie gry, napór przeciwnika, agresywny odbiór piBki i deficyt czasu) powoduje, |e coraz wa|niejsze oprócz zdolno[ci kondycyjnych staja si aspekty koordynacyjne, przejawiajce si w ruchach zBo|onych w sposób precyzyjny i szybki w zmiennych warunkach. Koordynacj ruchow opisujemy, jako system sterowania i regulacji ruchami lub jako zespóB koordynacyjnych zdolno[ci motorycznych (KZM). Koordynacja ruchowa jest procesem dopasowywania ró|nych skBadowych ruchu. Na ni skBadaj si poszczególne zdolno[ci pogrupowane w trzy kompleksy: ·ð Sterowania ruchem ·ð Przystosowania (adaptacji) ruchowego ·ð Uczenia motorycznego Poziom zdolno[ci koordynacyjnych uwarunkowany jest w du|ym stopniu genetycznie i zale|y od stanu i poziomu rozwoju ukBadu nerwowego. W literaturze fachowej mo|na znalez wiele nazw, podziaBów i charakterystyk KZM. Oprzemy si jednak na szkole katowickiej (poszerzonej o badania niemieckie) prowadzcej badania nad KZM w piBce no|nej. Badacze wyró|nili nastpujce KZM: ·ð Orientacja przestrzenna  zdolno[ umo|liwiajca okre[lenie pozycji ciaBa oraz jej zmian w trakcie ruchu caBego ciaBa w czasie, przestrzeni, w stosunku do poruszajcego si przedmiotu, Bczc w sobie percepcje i dziaBanie motoryczne. W futbolu przejawia si, jako: zajmowanie wBa[ciwej pozycji na boisku w stosunku do piBki, partnera i przeciwnika w ataku i obronie ·ð Dostosowanie motoryczne  przyjcie i zmiany (dostosowanie, korekta) ruchów lub ich sekwencji (dziki percepcji lub antycypacji) do zmieniajcych si warunków zewntrznych. W futbolu przejawia si, jako: drybling, sprawne Bczenie aktów ruchowych w zale|no[ci od ruchów piBki, partnera czy przeciwnika. 28 ·ð Kinestetyczne ró|nicowanie ruchów  dokBadno[ i ekonomia wykonywanych ruchów  w sam raz tzw. czucie ruchów czy piBki. Jest to kontrola uBo|enia szkieletu (komponent przestrzenny), stanu napicia mi[ni (komponent siBowy) i prdko[ci ruchów (komponent czasowy). Podstaw zdolno[ci jest precyzyjne postrzeganie siBy, czasu i przestrzeni w toku czynno[ci motorycznych. W futbolu przejawia si, jako: dokBadne i ekonomiczne wykonywanie podaD, strzaBów, dryblingu i prowadzenia piBki. ·ð Zdolno[ sprz|enia (Bczenia) ruchów  organizacja ruchów cz[ci ciaBa prowadzca do integracji przestrzennych, czasowych i dynamicznych parametrów ruchu i podporzdkowaniu zadaniu ruchowemu realizowanemu przez ciaBo. Aczenie ró|nych ruchów w zsynchronizowane kompozycje. ·ð Zdolno[ poczucia równowagi  utrzymanie pozycji ciaBa oraz zachowanie i odzyskanie tego stanu w czasie czynno[ci ruchowej lub po jej wykonaniu. Dzieli si na statyczn (staBy punkt podparcia; praca izometryczna) i dynamiczn (zmiana punktu podparcia; praca izotoniczna). W futbolu przejawia si w grze ciaBem, dryblingu czy zwodach. ·ð Zdolno[ poczucia rytmu  uchwycenie, odtworzenie i realizowanie zmian ruchu w uporzdkowanym, powtarzajcym si cyklu. Przejawia si w rytmicznym wykonaniu ruchu w czasie, sile, formie i przestrzeni. Rytm mo|e by zewntrzny lub wewntrzny. ·ð Szybko[ reakcji  to szybko[ odpowiedzi motorycznej cz[ci lub caBego ciaBa na bodzce akustyczne, wizualne, dotykowe. SkBada si na ni czas reakcji utajonej i czas ruchu docelowego. Dzieli si na: - Prost  przewidziany sposób dziaBania na wiadomy sygnaB. - ZBo|ona  kombinacje ró|nych bodzców i ró|nych sposobów reakcji. W futbolu przejawia si, jako: szybko[ reakcji na dziaBania taktyczne, techniczne lub motoryczne przeciwnika, piBki i partnera. Poziom koordynacji stanowi biologiczne podBo|e ksztaBtowania techniki sportowej i przez to rzutuje w decydujcy sposób na efektywno[ (tempo i jako[ zdobywania nawyków ruchowych (techniki piBkarskiej). Etapy ksztaBtowania KZM: ·ð KZM doskonalimy na wszystkich etapach w postaci wiczeD z piBk i bez niej, 29 - W mBodszym wieku (do 10 lat) w formie gier i zabaw ruchowych oraz gier uproszczonych. Ponadto zaleca si stosowanie wiczeD w formie zadaniowej wymagajcych inwencji ruchowej i pokonywanie wBasnych sBabo[ci. Dziecko powinno posi[ jak najwicej podstawowych umiejtno[ci ruchowych z ró|nych dyscyplin sportowych - W starszym wieku szkolnym dodajemy wiczenia akrobatyczne, gimnastyczne i tory przeszkód. Opanowane podstawowe umiejtno[ci ruchowe nale|y ze sob Bczy i modyfikowa. Dodawa przybory (piBk) i utrudnia wykonanie. - Po i w czasie dorastania opanowane umiejtno[ci z piBk wykonywa w utrudnionych warunkach zewntrznych. ·ð Najefektywniej ksztaBtuje si KZM w wieku 7-14 lat (dynamiczny rozwój ukBadów nerwowego i mi[niowego). Nie s to jednak zamknite ramy i ksztaBtowanie koordynacji ruchowej mo|na zacz du|o wcze[niej dostosowujc wiczenia do mo|liwo[ci podopiecznych. Metody ksztaBtowania KZM: ·ð Najcz[ciej stosuje si metod powtórzeniow w wersji tzw.  powtarzania bez powtórzeD , czyli kolejne powtórzenie musi by lepsze, szybsze lub dokBadniejsze od poprzedniego. ·ð Zdolno[ci koordynacyjne ksztaBtuje si przez [rodki akcentujce jedn lub kilka z nich ·ð Nale|y wdra|a wiczenia nowe i ró|norodne w zmiennych warunkach zewntrznych (deficyt czasu, miejsca, nacisk przeciwnika, zmczenie psychiczne i fizyczne oraz zBo|ono[ wiczenia) a tak|e przy wyBczeniu którego[ z receptorów (np. wizualnego lub akustycznego) ·ð Nale|y unika caBych lekcji po[wieconych ksztaBtowaniu koordynacji, gdy| dBugotrwaBe wiczenie meczy ukBad nerwowy a jego  [wie|o[ jest podstawowym warunkiem dla ksztaBtowania KZM. Lepiej czsto po trochu, ni| raz a du|o. ·ð W myjocyklu (lekcji treningowej) na koDcu rozgrzewki lub na pocztku cz[ci gBównej ·ð wiczenia powinny by prowadzone w indywidualnym tempie dla ka|dego wiczcego 30 ·ð Pojedyncze wiczenie nie powinno trwa dBu|ej ni| 20-30 sekund. Powinno by precyzyjne, szybko i rytmicznie wykonane. ·ð Liczba powtórzeD zale|y od poziomu wykonania. Je|eli zawodnik poprawnie wykona dane wiczenie zmieniamy je na inne ·ð Na pocztek wiczenia wykonuje si w uBatwionych warunkach, by w miar postpu, w jako[ci wykonania dokBada utrudnienia. ·ð Nale|y zmienia formy wykonania danego zadania ruchowego, Bczy je ze sob itd. ·ð Od czasu do czasu wiczenia koordynacyjne mo|na tak|e wiczy na koDcu treningu by wymóc na wiczcych wzrost koncentracji pomimo zmczenia. ·ð wiczenia powinny sprawia wiczcym rado[ ·ð Skoki i bieg nale|y rytmicznie i pBynnie Bczy z ró|nymi technikami piBkarskimi ·ð wiczcy powinni by skoncentrowani na zadaniu ·ð Aczenie skoków jednonó| i obunó| z ró|nymi formami biegu. ·ð Koordynacje biegowa doskonali przez wiczenia z pachoBkami, dyskami, tyczkami, obrczami i dr|kami ·ð Zachowa wBa[ciw (piBkarsk) technik biegu  szybka praca nóg, maBe kroki o du|ej czstotliwo[ci, blisko podBo|a. ·ð Nale|y zwraca szczególn uwag na dokBadno[ wykonania wiczeD i cigle korygowa bBdy ·ð Wprowadza indywidualizacj zadaD ruchowych pod ktem stopnia trudno[ci. ·ð Stosowa wiczenia z piBk w rytm np. muzyki Gibko[ Nie nale|y ona, co prawda do zdolno[ci motorycznych, a raczej do strukturalnych, ale z uwagi na fakt, |e w literaturze najcz[ciej omawiana jest wBa[nie przy okazji zdolno[ci motorycznych, pokrótce opiszemy t cech. Gibko[ to cecha, której rozwój polega na osiganiu du|ej amplitudy wykonywanych ruchów i zakres ruchomo[ci w stawach i zale|y od elastyczno[ci misni i [cigien. W piBce nie rozwija si tej cech a jedynie d|y do osignicia optymalnego poziomu ruchomo[ci. Za du|y i za maBy stopieD swobody grozi odpowiednio ograniczeniem ruchomo[ci w stawach i podatno[ci na kontuzje. Jej optymalny poziom pozwala ksztaBtowa szybko[ i siB oraz technik piBkarsk. 31 Etapy ksztaBtowania gibko[ci: ·ð Gibko[ najkorzystniej ksztaBtuje si do 15 roku |ycia, czemu sprzyja du|a elastyczno[ i ruchomo[ w stawach. ·ð wiczenia ksztaBtujce gibko[ powinny si pojawi w ka|dym myjocyklu zawsze na koniec rozgrzewki, po intensywnych wiczeniach, jako czynny wypoczynek lub w cz[ci koDcowe, jako wiczenia uspokajajce. ·ð Gibko[ wzrasta po rozgrzewce a maleje po wiczeniach uspokajajcych. Metody ksztaBtowania gibko[ci: ·ð wiczenia gibko[ci zawsze powinna poprzedzi dokBadna rozgrzewka. ·ð wiczenia gibko[ciowe wykonujemy seriami 3-6 po kilkana[cie powtórzeD z krótkim odpoczynkiem ·ð W formie ruchów o du|ej amplitudzie (kr|enia, wymachy itd.) od 20 do 30 razy  rozciganie dynamiczne. ·ð W formie rozcigania przykurczonych mi[ni (do 10 sek.) Bagodnie, bez pogBbiania, do momentu bólu z przytrzymaniem partnera (bierne) lub wBasnych misni (czynne) bez pogBbiania  rozciganie statyczne. ·ð W formie stretchingu  10 sek. napicie mi[nia - 5 sek. rozluznienie mi[ni uprzednio napinanych - 10 sek. rozcignicie napitych mi[ni. 32 PODZIAA I METODYKA NAUCZANIA WYBRANYCH ELEMENTÓW TECHNIKI SPECJALNEJ Technika to umiejtno[ ekonomicznego, swobodnego, celowego i skutecznego postpowania zawodnika w czynno[ciach ruchowych z piBk i bez niej, niezbdnych do prowadzenia gry. Technik Batwiej si ksztaBtuj, gdy osobnik posiada du| baz wszechstronnych ruchów (umiejtno[ci) oraz ma wysoki poziom koordynacji ruchowej. Proces uczenia si powinien przebiega nastpujco: ·ð PrawidBowy pokaz (nauczyciela, najlepszego ucznia, video, symulacja komputerowa) ·ð Obja[nienie i omówienie (wykonania, najwa|niejsze elementy ruchu, najczstsze bBdy) ·ð Wyobra|enie ruchu - jego przebiegu w czasie i przestrzeni, zaBo|enia programu ruchowego wBasnego wykonania ·ð Sprawdzenie wiedzy o nauczanym dziaBaniu (rozmowa, sprawdzian) ·ð Wykonania ruchu w sposób dowolny w wolnym tempie ·ð Wykonanie ruchu w sposób dowolny w szybkim tempie, ·ð Wykonanie samodzielnie z wykorzystaniem trena|erów lub innych przyborów. ·ð Wykonanie samodzielnie z przeciwnikiem biernym ·ð Wykonanie samodzielnie z przeciwnikiem czynnym ·ð Wykonanie zdania w przewadze liczebnej ·ð Wykonanie w równowadze liczebnej ·ð Wykonanie zadania w przewadze liczebnej przeciwnika Od momentu, gdy uczeD zaczyna wykonywa samodzielnie nauczane dziaBanie ruchowe (po cz[ci teoretycznej) zawsze wystpuje bie|ca korekcja tj. usuwanie bBdów i zbdnych przyruchów. Technika wykonania musi by przede wszystkim skuteczna, dopiero potem mo|e by idealna. W ksztaBtowaniu techniki wyró|nia si trzy etapy: ·ð Wszechstronny  opanowywanie wielu ró|norodnych umiejtno[ci ruchowych. ·ð Ukierunkowany  ksztaBtowanie podstaw techniki ·ð Specjalistyczny  doprowadzanie techniki do perfekcji z akcentami indywidualnymi 33 PODZIAA TECHNIKI PIAKI NO{NEJ Technika piBki no|nej dzieli si na: ·ð Ogóln  s to wszystkie ruchy i czynno[ci stanowice podstaw pod technik ukierunkowan i specjaln. S to ró|nego rodzaju biegi i skoki. ·ð Ukierunkowan  obejmuje wszystkie ruchy i czynno[ci wykonywane w trakcie gry na boisku bez piBki. S to ró|nego rodzaju biegi (specyficzna technika biegu ze zmianami tempa i kierunku z ró|nych pozycji wyj[ciowych) i skoki (jednonó| i obunó|, przeskoki i pady) ·ð Specjaln  obejmuje czynno[ci zawodnika z piBk opisane szerzej w metodyce nauczania. METODYKA NAUCZANIA ELEMENTÓW TECHNIKI PIAKI NO{NEJ W niniejszej publikacji opisane bd jedynie wybrane (objte programem studiów IKF US) elementy piBkarskiej techniki specjalnej. W zwizku z tym, |e piBkarska technika specjalna obejmuje w sumie kilkadziesit elementów, a ka|dy z nich posiada wBasn metodyk nauczania, w pracy zaprezentowane bd ogólne i uproszczone propozycje metodyk nauczania elementów techniki specjalnej w piBce no|nej. Nale|y jednak pamita, i| wersje uproszczone, co prawda speBniaj wymagania nauczania piBki no|nej w szkolnych wychowaniu fizycznym, jednak|e przez swoje uogólnienia dalekie s od rozwizaD idealnych. W rozdziale pominito tak|e opis techniki wykonania prezentowanych elementów, jako, |e s one ogólnie dostpne w ka|dym podrczniku dotyczcym szkolenia piBkarskiego i ponadto zostan szczegóBowo omówione podczas wiczeD praktycznych. Uderzenie piBki - to skierowanie jej w okre[lonym kierunku za pomoc gBowy, nogi i innych cz[ci ciaBa dozwolonych przez przepisy gry. Pojecie uderzenie odnosi si do techniki, w ujciu taktyki piBki no|nej wyró|niamy podanie (uderzenie do partnera) i strzaB (uderzenie do bramki). Z punktu widzenia metodyki nauczania nie ma to jednak znaczenia. Uderzenia dzielimy na: ·ð Nog  wewntrzn cz[ci stopy, wewntrznym podbiciem, zewntrznym podbiciem i prostym podbiciem ·ð GBow  czoBem i boczn cz[ci czoBa 34 ·ð Sytuacyjne  szpicem, kolanem, pit, udem, podeszw, zewntrzn cz[ci stopy, tyBem gBowy, klatka piersiow, brzuchem i plecami itd. Metodyka nauczania uderzenia piBki stop 1. Pokaz i obja[nienie 2. Ruch uderzenia bez piBki 3. Uderzenie stojcej piBki w miejscu 4. Uderzenie stojcej piBki w ruchu 5. Uderzenie piBki toczcej si od wiczcego 6. Uderzenie piBki toczcej si do wiczcego w miejscu i w ruchu 7. Uderzenie piBki  po kozle z miejsca i w ruchu (wBasny dorzut) 8. Uderzenie piBki  po kozle z miejsca i w ruchu (dorzut partnera) 9. Uderzenie piBki  z powietrza z miejsca i w ruchu (wBasny dorzut) 10. Uderzenie piBki  z powietrza z miejsca i w ruchu (dorzut partnera) 11. Uderzenie piBki w poBczeniu z innymi elementami techniki W przypadku nauczania uderzenia piBki prostym podbiciem punkty 7 - 10 poprzedzaj punkty 3  6. Metodyka nauczania uderzenia piBki gBow 1. Pokaz i obja[nienie 2. Ruch uderzenia bez piBki w miejscu i w ruchu 3. Uderzenia podwieszonej piBki w bezruchu 4. Uderzenia podwieszonej piBki w ruchu 5. Uderzenia piBki gBow z wBasnego podrzutu w miejscu i w ruchu 6. Uderzenia piBki gBow z podrzutu partnera w miejscu i w ruchu 7. Uderzenie piBki gBow w poBczeniu z innymi elementami technicznymi Najpierw naucza si uderzenia piBki stojc obunó| na ziemi, nastpnie po opanowaniu techniki, przechodzi si do nauki uderzenia z wyskoku i z padem. Prowadzenie piBki  polega na uderzaniu, przetaczaniu a tak|e pchaniu piBki w zamierzone miejsce. Wyró|niamy prowadzenie piBki nog i sytuacyjne po linii prostej, Bamanej i krzywej. 35 W tym celu piBk uderzamy: wewntrzn cz[ci stopy, wewntrznym podbiciem, zewntrznym podbiciem i prostym podbiciem lub przetaczamy podeszw stopy. Metodyka nauczania prowadzenia piBki 1. Pokaz i obja[nienie 2. Prowadzenie piBki w marszu. 3. Prowadzenie piBki w truchcie. 4. Prowadzenie piBki w biegu. 5. Prowadzenie piBki bez kontroli wzrokowej. 6. Prowadzenie piBki z zadaniem dodatkowym. 7. Prowadzenie piBki w poBczeniu z innymi elementami techniki piBkarskiej. Przyjcie piBki  jest to opanowanie piBki znajdujcej si w ruchu. Przyjcie piBki wystpuje zawsze w poBczeniu z innymi elementami (prowadzeniem, zwodem przed i po przyjciu, ze strzaBem itd.) i najcz[ciej w ruchu. Wyró|niamy przyjcie piBki: ·ð Toczcej si  podeszw, wew. cz[ci stopy i zewntrznym podbiciem. ·ð W powietrzu  wew. cz[ci stopy, zew. i prostym podbiciem, udem, klatk piersiow oraz gBow. ·ð Spadajcej (z powietrza) - wew. cz[ci stopy, zew. i prostym podbiciem, udem oraz klatk piersiow. ·ð Po kozle - klatk piersiow, podeszw, piszczelem, wew. cz[ci stopy i zew. podbiciem oraz gBow. Przyjcie piBki jest jednym z najbardziej rozbudowanych elementów techniki specjalnej i posiada w sumie kilkana[cie technik wykonania i tyle| samo metodyk nauczania. W pracy przedstawiono model uproszczonej  uniwersalnej metodyki nauczania. W zale|no[ci od tego, jakiego rodzaju przyjcie piBki jest nauczane, stosuje si wszystkie lub tylko wybrane jej punkty: Metodyka nauczania przyjcia piBki 1. Pokaz i obja[nienie 2. Ruch przyjcia piBki dan technik bez piBki 3. Przyjcie podanej lekko piBki w miejscu 36 4. Przyjcie podanej lekko piBki w ruchu 5. Przyjcie podanej silnie piBki w miejscu 6. Przyjcie podanej silnie piBki w ruchu 7. Przyjcie piBki  z powietrza w miejscu i w ruchu 8. Przyjcie piBki  w powietrzu w miejscu i w ruchu 9. Przyjcie piBki  po kozle w miejscu i w ruchu 10. Przyjcie piBki w poBczeniu z innymi elementami technicznymi Nauczany rodzaj przyjcia piBki ·ð Wewntrzna cz[ stopy i zewntrzne podbicie  stosujemy wszystkie punkty ·ð Proste podbicie i udo  stosujemy wszystkie punkty oprócz 7 i 9. ·ð Podeszwa  stosujemy wszystkie punkty oprócz 8. ·ð Klatka piersiowa  stosujemy wszystkie punkty oprócz 7 Zwody z piBk  ruch lub ruchy zawodnika z piBk majce wyprowadzi przeciwnika w bBd. Zwody bez piBki s elementem techniki ukierunkowanej. Wyró|niamy zwody z piBk: ·ð Przy prowadzeniu piBki ·ð Przy uderzeniu ·ð Przy przyjciu piBki Metodyka nauczania zwodów 1. Pokaz i obja[nienie 2. Wykonanie danego zwodu bez piBki w miejscu 3. Wykonanie danego zwodu bez piBki w ruchu 4. Wykonanie danego zwodu bez piBki w ruchu z przeszkod 5. Wykonanie danego zwodu bez piBki w ruchu z przeciwnikiem pasywnym 6. Wykonanie danego zwodu z piBk w miejscu 7. Wykonanie danego zwodu z piBk w ruchu 8. Wykonanie danego zwodu z piBk w ruchu z przeszkod 9. Wykonanie danego zwodu z piBk w ruchu z przeciwnikiem pasywnym 10. Wykonanie danego zwodu z piBk w ruchu z przeciwnikiem aktywnym 37 11. Wykonanie danego zwodu z piBk w ruchu z przeciwnikiem aktywnym bez kontroli wzrokowej. 12. Wykonanie danego zwodu z piBk w poBczeniu z innymi elementami technicznymi. PODZIAA TAKTYKI Taktyka gry to przemy[lany sposób prowadzenia walki z przeciwnikiem w ramach obowizujcych przepisów gry, oparty o umiejtno[ci indywidualne i zespoBowe wszystkich zawodników w zakresie gry obronnej i ofensywnej dla osignicia zamierzonego celu. Taktyka gry w piBk no|n jest sztuk planowania oraz racjonalnego dziaBania w ró|norodnych sytuacjach gry w ataku i obronie, zarówno indywidualnych, grupowych i zespoBowych. Sama taktyka nie jest w stanie zapewni nam sukcesu w grze. Jej wybór jest zawsze uzale|niony od przygotowania technicznego, sprawno[ciowego i wolicjonalnego zawodników. Wybór taktyki gry zale|y równie| od czynników wewntrznych i zewntrznych. Do czynników wewntrznych zaliczamy: ·ð Umiejtno[ci techniczno-taktyczne i poziom przygotowania sprawno[ci fizycznej i psychicznej wBasnego zespoBu i przeciwnika. ·ð Stan sprawno[ci psychicznej wBasnego zespoBu i przeciwnika. Do czynników zewntrznych zaliczamy: ·ð Miejsce zawodów ·ð Warunki atmosferyczne ·ð Warunki terenowe ·ð Rodzaj zawodów ·ð Miejsce w tabeli ·ð Stan osobowy kadry Przygotowanie taktyczne zespoBu przed ka|dym meczem skBada si z 3 cz[ci. - Przed meczem  obejmuje uwzgldnienie poziomu przygotowania sprawno[ciowego, techniczno-taktycznego wBasnego i zespoBu przeciwnego oraz czynników zewntrznych, a nastpnie obranie odpowiedniej taktyki (systemu gry, ustawieD, form obrony i ataku). - W przerwie meczu  obejmuje analiz przebiegu gry dru|yny wBasnej i przeciwnej oraz ewentualn korekt w planie taktycznym. 38 - Analiza walki po rozegranym meczu  obejmuje rozliczenie ze stopnia wykonania zaBo|onych zadaD dla ka|dego zawodnika i poszczególnych formacji w zespole, wyciganie wniosków szkoleniowych na najbli|szy mecz i wdra|anie ewentualnych zmian w kolejnych treningach w danym mikrocyklu treningowym. Taktyka piBki no|nej dzieli si na: ·ð Systemy, style i szkoBy gry ·ð Atakowanie - Indywidualne - Grupowe - ZespoBowe - Przy staBych fragmentach gry (rzut wolny, rzut karny, rzut ró|ny, rzut od bramki, wrzut z autu, rozpoczcie gry, rzut sdziowski). ·ð Bronienie - Indywidualne - Grupowe - ZespoBowe - Przy staBych fragmentach gry Style gry Styl gry  wyra|a okre[lony, specyficzny sposób walki sportowej, o czsto powtarzanych fragmentach lub caBych fazach gry w ataku i obronie. Ocen stylu stanowi przede wszystkim sposób uczestniczenia w walce i operowania piBk. W[ród wystpujcych styli gry wymieni nale|y: ·ð Angielski  cechuj go szybka gra, bez dBugiego utrzymywania si przy piBce (brak ataku pozycyjnego), w ofensywie atakujcy staraj si jak najszybciej skierowa piBk w pobli|e bramki przeciwnika; gra kierowana jest gBównie skrzydBami skd akcje koDczone s ostrym do[rodkowaniem; W grze wystpuje wiele dBugich, silnych podaD piBki (prostopadBych i diagonalnych), strzaBów na bramk oddawanych z dystansu oraz gry gBow; jest to futbol siBowy, bardzo prosty w u|ytych formach, a gr cechuje du|o przypadkowo[ci i brak finezji; zawodników cechuje [wietne przygotowanie sprawno[ciowe. Styl angielski najcz[ciej spotykany jest na wyspach brytyjskich. 39 ·ð Szkocki  charakteryzuj podania o krótkiej i [redniej dBugo[ci, wykonane gBownie po ziemi; zawodników cechuje wysoki poziom umiejtno[ci technicznych; strzaBy na bramk oddawane s po dobrze wypracowanych akcjach ofensywnych; gra odbywa si gBownie [rodkiem boiska; zawodników cechuje du|a ruchliwo[ i wymienno[ pozycji (gra bez piBki); gra jest kombinacyjna i bardzo widowiskowa; w ofensywie dominuje atak pozycyjny, co powoduje ze gra jest mniej dynamiczna, ale za to znacznie - w porównaniu ze stylem angielskim - dokBadniejsza. W |argonie piBkarskim nazywa si j czsto gr do  stu podaD . Obecnie styl szkocki, co ciekawe najcz[ciej prezentowany jest przez dru|yny z poBudniowej Europy (m.in.. WBochy i Hiszpania) oraz Ameryki PoBudniowej. ·ð Totalny (wszystkimi siBami)  nie jest to w zasadzie styl a raczej forma prowadzenia walki sportowej, w której gBównym przesBaniem jest  wszyscy atakuj, wszyscy broni) lub 3 x C (CaBa dru|yna, na CaBym boisku przez CaBy mecz). Futbol totalny jest obecnie stosowany przez wikszo[ liczcych si w [wiecie dru|yn piBkarskich zarówno klubowych jak i krajowych. W zaBo|eniu napastnik nie tylko gra ofensywnie, ale tak|e du|o dziaBa w defensywie i jest pierwsz lini obrony. ObroDcy natomiast nie ograniczaj si do gry destrukcyjnej, lecz w grze ofensywnej regularnie wBczaj si aktywnie w akcji ofensywnych. Futbol totalny wymaga [wietnie dobranych zawodników, rozumiejcych si na boisku, z których ka|dy potrafi gra uniwersalnie na ka|dej cz[ci boiska. W zespole stosuje si zmiany tempa gry, du| wymienno[ pozycji, W akcjach ofensywnych uczestnicz wszyscy zawodnicy czsto, wic zanika podziaB na formacje i pozycje. W grze defensywnej natomiast panuje Bad i porzdek taktyczny. Ka|dy zawodnik posiada wytyczone zadania i obowizki. W grze ofensywnej stawia si na kreatywno[ i ograniczona improwizacj, w grze defensywnej natomiast najwa|niejsza jest konsekwencja. Tego rodzaju sposób prowadzenia gry wymaga od zawodników wysokiego poziomu zdolno[ci KONDYCYJNYCH, koordynacyjnych a tak|e CECH WOLICJONALNYCH. SzkoBy gry SzkoBy gry  jest to kierunek rozwoju futbolu charakteryzujcy si okre[lonymi metodami pracy, pogldami i postawami zwizany z warunkami etnicznymi, geograficznymi i tradycj piBkarsk. Wyró|niamy szkoBy: 40 ·ð PoBudniowoamerykaDsk  cechuje j [wietne wyszkolenie techniczne zawodników, swoboda taktyczna, skBonno[ do indywidualnej improwizacji, bardzo dobre przygotowanie szybko[ciowo-zwinno[ciowe. ·ð Europejsk  charakteryzuje j porzdek taktyczny, du|o gry ciaBem, gry wedBug schematów, ekonomicznej, zdyscyplinowanej i opartej na dziaBaniach zespoBowych. Zawodników cechuje dobre przygotowanie wytrzymaBo[ciowe. W obrbie szkoBy europejskiej wyBoniBy si tak|e, gBównie na skutek efektywnej gry, szkoBy: austriacka, czeska i wgierska. Systemy gry System gry to okre[lony sposób ustawienia i poruszania zawodników polegajcy na przydzieleniu ka|demu z nich odpowiedniej funkcji i wypeBniania zadaD w atakowaniu i bronieniu. Celem systemu jest narzucenie przeciwnikowi swojego sposobu prowadzenia gry, który jest dla niego najmniej korzystny. Nale|y tak|e podkre[li, i| system gry zawsze dobierany jest do posiadanych w kadrze zawodników a nie vice verso, gdy| to ludzie a nie system zwyci|aj! Ewolucja systemów gry  do poBowy XIX wieku w piBce no|nej nie mo|na byBo dostrzec |adnych ukBadów czy systemów gry. W praktyce na boisku byBo 10 napastników i 1 bramkarz (system 10-1). Poniewa| ten ostatni nie dawaB sobie rady z przytBaczajc ilo[ci napastników dru|yny przeciwnej, przydzielono mu 1 obroDc (system 9-1-1). Kolejnym krokiem byBo wyznaczenie zawodnika do pomocy obroDcy i wspierania napastników za  ich plecami . Zawodnika tego nazwano  pomocnikiem (system 8-1-1-1). W 1872 roku Szkoci zaproponowali w meczu z Angli ustawienie z 2 obroDcami i 2 pomocnikami (system 1-2-2- 6). W 1885 roku Anglicy wzmocnili lini [rodkow przesuwajc jednego zawodnik z linii ataku do linii pomocy tworzc tzw. system piramidy (klasyczny - system 1-2-3-5). W roku 1925 na skutek zmiany przepisu o spalonym, wprowadzono kolejn modyfikacj ustawienia zawodników. Lini obrony wzmocniB dodatkowy zawodnik zwany stoperem, a napastników ustawiono, zamiast w linii (jak to miaBo miejsce w poprzednim systemie) w zbatk tworzc system WM (system 1-3-2-2-3). Pierwsz lini tworzyli trzej obroDcy ze stoperem), drug dwójk  defensywni pomocnicy, a trzeci - pitka napastników (dwaj cofnici, dwaj skrzydBowi i jeden [rodkowy). System WM jest do dzi[ u|ywany przez wiele zespoBów na etapie nauczania juniora E i F. 41 W 1958 roku na MZ w Szwecji nowy system gry (1-4-2-4) zaprezentowali Brazylijczycy. W tym systemie zwikszono liczb obroDców do czterech, zachowano [rodkowa lini i zmniejszono ilo[ napastników. Dodatkowo w grze obronnej skrzydBowi napastnicy przechodzili do linii pomocy (1-4-4-2) a w grze ofensywnej skrzydBowi obroDcy przechodzili do linii pomocy (1-2-4-4). W celu zabezpieczenia wBasnej bramki WBosi zaproponowali nowy system obrony zwany  Catenaccio . PolegaB on na [cisBym i agresywnym kryciu 4 obroDców wspieranych z tyBu dodatkowo przez tzw.  libero . Przeciwników wcigano na wBasn poBow, a po odebraniu piBki atakowano gBównie  z kontry . W latach 1966-70 powstaB system 1-4-3-3 ze wzmocnion lini pomocy kosztem kolejnego osBabienia linii ataku. Tym systemem Anglia zdobyBa MZ w 1966 roku. Wzmocnienie pomocy miaBo na celu opanowanie [rodka pola, co uBatwiaBo szybkie przechodzenie z obrony do ataku i odwrotnie. Pomocnicy stali si organizatorami gry - ze [rodkowym peBnicym funkcj rozgrywajcego. Wariantem defensywnym opracowanym dla potrzeb gier na wyjazdach, bdz przeciwko dru|ynie silniejszej byBo wzmocnienie drugiej linii o dodatkowego zawodnika cofnitego z linii napadu. W ten sposób powstaB system 1-4- 4-2. W latach 80. i 90. o wyniku gry zaczBa coraz cz[ciej decydowa walka o [rodek pola. W ten sposób powstaB jeszcze jeden system - mianowicie 1-3-5-2 z modyfikacjami w ataku (1-3-4-3) i obronie (1-4-5-1). Obecnie najcz[ciej stosowane systemy gry to: 1-4-3-3, 1-3-5-2, 1-4-4-2 i 1-4-5-1. Nale|y przy tym pamita, |e s to jedynie ujcia graficzne, które w czasie gry s wielokrotnie modyfikowane i zmieniane w zale|no[ci od tego czy dru|yna atakuje czy si broni. 42 Taktyka Atakowania Taktyka atakowania obejmuje dziaBania indywidualne, grupowe i zespoBowe: Atakowanie indywidualne: Jest to dziaBanie, w którym zawodnik wykorzystuje wBasne umiejtno[ci techniczne, wiedz taktyczn oraz zdolno[ci motoryczne w celu zakoDczenia akcji strzaBem lub podaniem. Atakowanie indywidualne jest zawsze podporzdkowane dobru zespoBu i ma zastosowanie gBownie w przypadku krycia indywidualnego, przeciwko grze przeciwnika na spalony, dla tworzenia chwilowej przewagi liczebnej w okre[lonym sektorze boiska, dla zaskoczenia obrony przeciwnika lub rozbicia zwartego szyku obroDców. Atakowanie indywidualne obejmuje dziaBania z i bez piBki. DziaBania indywidualne z piBk: - Utrzymanie piBki - Drybling - Prowadzenie piBki - Zwody z piBk - Uderzenia piBki - W[lizg w ataku - Gra ciaBem DziaBania indywidualne bez piBki: - Wybieganie na wolne pole (do i od piBki) - Tworzenie wolnego pola - Przepuszczenie piBki - ZasBona - Zastawienie i inne. Atakowanie grupowe i zespoBowe: Atakowanie grupowe (2-4 zawodników) i zespoBowe (5 i wicej zawodników) polega na konstruowaniu akcji przy udziale dwóch i wicej zawodników celem przeniesienia  ci|aru gry z wBasnej strefy obronnej na poBow przeciwnika i zdobycie bramki. Podstaw atakowania grupowego i zespoBowego jest zakoDczenie akcji strzaBem na bramk. Mo|liwo[ci 43 do wykonania strzaBu na bramk szuka si poprzez szereg dziaBaD techniczno-taktycznych, w[ród których nale|y wymieni m.in.: - Tworzenie przewagi liczebnej w okre[lonych strefach boiska - Zmiany tempa i form atakowania - Tworzenie i zajmowanie wolnego pola poprzez du| ruchliwo[ atakujcych zawodników do i od posiadajcego piBk - Wymienno[ pozycji wewntrz i midzy formacjami - Szybkie przenoszenie gry - Tworzenie gBbi ataku (rozstawienie zawodników wzdBu| boiska) - Rozszerzanie gry (rozstawienie zawodników wszerz boiska) - Kombinacyjne zagrania z udziaBem 2 lub kilku zawodników (zmiany krzy|owe, obiegi, przekazanie, prostopadBe, równolegBe, przepuszczenia piBki, zasBony itd.) na 1 lub 2 kontakty. Szczególn form atakowania s staBe fragmenty gry (SFG), szczególnie rzuty ro|ne, wolne i wyrzuty z autu na poBowie przeciwnika. Ka|da dru|yna ma co najmniej kilka opracowanych i wywiczonych na treningu wariantów wykonywania SFG w zale|no[ci od miejsca w którym stoi piBka. Fazy atakowania Atakowanie posiada 3 fazy: - Rozpoczcie  charakteryzuje si szybk orientacj w sytuacji meczowej (ustawienie zawodników w sektorach boiska), przyjciem planu przeprowadzenia akcji ofensywnej i doboru formy przeprowadzenia ataku, wyboru partnera i miejsca pierwszego podania. - Rozwiniecie - charakteryzuje si realizacj, korekt lub zmian zaBo|onego wcze[niej planu w zale|no[ci od przebiegu sytuacji (reakcji przeciwnika i partnerów) przy u|yciu wszystkich znanych i mo|liwych dziaBaD. - ZakoDczenie  jest to zawsze strzaB do bramki. Formy atakowania Dru|yna atakuje wtedy, gdy posiada piBk. Podstaw atakowania jest, wic szybko[ i skuteczno[ dziaBania z piBk oraz umiejtno[ gry bez niej wszystkich zawodników. DziaBania te uBatwiaj lub umo|liwiaj przemieszczanie piBki pod bramk przeciwnika. W 44 piBce no|nej po przejciu futbolówki zespóB przechodzi do dziaBaD ofensywnych stosujc nastpujce formy: pozycyjne, szybkie, Bczone oraz atakowanie w staBych fragmentach gry. Atak szybki  jest to najprostsza forma atakowania przeprowadzona przez jednego (atak indywidualny) lub kilku zawodników (atak grupowy) przy maBej liczbie podaD, w szybkim tempie, wykorzystujca zaskoczenie przeciwnika (nie rzadko w przewadze liczebnej napastników i braku organizacji w obronie), z zamiarem oddania strzaBu na bramk. Atak szybki najcz[ciej inicjuje dBugie podanie na wolne pole. Mo|e on by organizowany przeciwko zorganizowanej lub niezorganizowanej obronie przeciwnika. Atak szybki przeciwko obronie niezorganizowanej (np. po przechwycie) nazywamy kontratakiem indywidualnych lub grupowym. Zasady ataku szybkiego obejmuj: - Jak najszybsze, dokBadne i uzasadnione pierwsze podanie. - Szybkie wprowadzenie piBki do strefy obrony przeciwnika (podania zdobywajce teren  do przodu). - Unikanie dryblingu, pozycji spalonej, podaD poprzecznych i do tyBu, które zwalniaj lub wrcz przerywaj atak szybki. - Wspieranie atakujcych (podBczanie si) zawodników z innych formacji. - Wykorzystanie momentu zaskoczenia i braku organizacji obrony dru|yny przeciwnej. W[ród szybkich form wyró|niamy atak szybki indywidualny i grupowy (2-4 zawodników). Atak pozycyjny  jest to wielopodniowa akcja przy udziale wikszej liczby zawodników (atak grupowy lub zespoBowy). Najcz[ciej rozpoczyna si we wBasnej strefie obrony. O jego skuteczno[ci decyduje nie ilo[ napastników, ale wymienno[ pozycji, skuteczno[ przyj i podaD piBki oraz du|a ruchliwo[ zawodników (gra bez piBki). Nie ma zBotego [rodka ani formuBy ataku pozycyjnego. Celem zasadniczym jest wyrobienie któremu[ z zawodników mo|liwie najlepszej okazji do oddania strzaBu na bramk. S jednak|e sytuacje, gdy atak pozycyjny ma na celu jedynie dBu|sze utrzymanie si przy piBce (np. przy korzystnym wyniku, celem wybicia przeciwnika z rytmu lub wcignicia przeciwnika na wBasna poBow). W praktyce w ataku pozycyjnym stosuje si wiele ró|norodnych dziaBaD taktycznych (akcje skrzydBem lub [rodkiem boiska, wolno i szybko, strzaBy z dystansu lub z pola karnego itd.). Dru|yna atakujca stara si znalez sBaby punkt obrony i zaskoczy przeciwnika szybk i niekonwencjonaln zagrywk, która umo|liwi oddanie strzaBu z miejsca, które teoretycznie gwarantuje najwiksz szans zdobycia bramki. W[ród pozycyjnych form wyró|niamy: - Pozycyjne dziaBanie grupowe (2-6 zawodników) 45 - Pozycyjne dziaBanie zespoBowe (caBy zespóB) Atak Bczony to racjonalne i skuteczne poBczenie form ataku pozycyjnego i szybkiego w zale|no[ci od przebiegu gry, sposobu gry przeciwnika i wBasnych zaBo|eD taktycznych. Jego podstaw jest zmiana tempa i sposobu gry: pozycyjno-szybki i szybko-pozycyjny. Atak pozycyjno-szybki wystpuje wtedy, gdy atakujcy pozycyjnie nagle jednym zagraniem lub indywidualn akcj którego[ z zawodników gwaBtownie przy[pieszaj akcj ofensywn próbujc zaskoczy obron przeciwnika. Atak szybko-pozycyjny natomiast wystpuje wtedy, gdy atak szybki si nie powiódB i nie ma ju| szansy zakoDczenia akcji strzaBem na bramk. W tym wypadku przechodzi si do organizacji ataku w formie pozycyjnej. W czasie ataku obowizuj okre[lone zasady: Zasady gry ofensywnej: - Skuteczno[ gry 1x1- w ofensywie wa|na jest utrzymanie si lub minicie przeciwnika z piBk podczas ataku. Skuteczno[ tych dziaBaD uwarunkowana jest zdolno[ciami kondycyjnymi, koordynacyjnymi, umiejtno[ciami przede wszystkim umiejtno[ciami technicznymi. - WspóBpraca w dwójkach i trójkach w sytuacjach trudnych (2x2 i 3x3)  obejmuje wyj[cie na wolne pole, gr z pierwszej piBki, drybling, i zdobywanie lokalnej, chwilowej przewagi liczebnej. - WspóBpraca w dwójkach i trójkach w sytuacjach Batwych (2x1, 4x2, 3x2, 3x1)  zakBada minicie przeciwnika na peBnej szybko[ci, zagranie  w tempo do partnera wbiegajcego na wolne pole lub oddania celnego strzaBu na bramk. - Gra skrzydBami  stosowana jest przeciwko zagszczonemu [rodkowi boiska. Celem zasadniczym jest rozcignicie szyków obronnych przeciwnika ([cignicie obroDców do boku) oraz zakoDczenia akcji uderzeniem piBki po do[rodkowaniu. - Gra bez piBki  pozwala wyrobi sobie lub partnerom mo|liwo[ci podania piBki. Ponadto du|a ruchliwo[ wprowadza zamt w szykach obronnych przeciwnika (wymusza przekazywanie, tworzy  dziury midzy obroDcami itd.) tworzy wolne pola w okre[lonych strefach i chwilow przewag liczebn w danym sektorze boiska oraz daje mo|liwo[ wykonania podaD zdobywajcych teren - szczególnie prostopadBych. - Arytmia gry  jest to cykliczne przechodzenie z gry na utrzymanie piBki do gry na zdobycie pola - przyspieszanie (podania z pierwszej piBki, przerzuty, dryblingi) i 46 odwrotnie - zwalnianie gry (podania utrzymujce  w poprzek i do tyBu) celem u[pienia uwagi i wymuszenia na przeciwniku bBdu w ustawieniu obronnym. - Tworzenie chwilowej przewagi liczebnej  dokonywane jest w trakcie meczu przez wygrane pojedynki 1 x 1, wBczenie si do ofensywy jednego z obroDców lub pomocników itd. - Skuteczno[ podaD i przyj piBki  jest to podstawowy warunek ka|dej akcji ofensywnej podania musz mi odpowiedni siB, kierunek i dokBadno[. Z punktu widzenia taktyki zagranie piBki do partnera musi by równie| przemy[lane, uzasadnione i bezpieczne. - Skuteczno[ strzaBów  zdobycie bramki jest zawsze bezpo[rednio zwizane z ostatnim uderzeniem  strzaBem. Zasadniczym zadaniem strzelajcego jest minicie piBk bramkarza. Strzelajcy stara si uderza piBk obok golkipera, miedzy jego nogami lub poza jego zasigiem Tylko w tedy futbolówka mo|e wpa[ do bramki. Od jego skuteczno[ci szczególnie w tzw. sytuacjach trudnych (przy naporze przeciwnika, w deficycie czasu) zale|y to czy bramka padnie czy te| nie.. Te same zasady dotycz uderzeD wykonanych ze staBych fragmentów gry. 47 Taktyka bronienia Patrzc z perspektywy historii piBki no|nej bronienie byBo zawsze wtórne w stosunku do atakowania. W piBce no|nej dziaBania obronne wi| si z przeciwdziaBaniem zagro|eniu wBasnej bramki przed atakami przeciwnika. Ka|da dru|yna [wiatowej klasy d|y do posiadania w swoich szeregach wirtuozów gry obronnej i ofensywnej. Ostateczny sukces w futbolu zale|y od zachowania równowagi midzy tymi elementami gry. Faza bronienia zaczyna si w momencie utraty piBki i koDczy w momencie jej odzyskania. WspóBczesne bronienie nie jest ju| jedynie wyczekiwaniem na bBd przeciwnika, ale aktywnym, zespoBowym dziaBaniem wszystkich zawodników - bez wzgldu na zajmowan na boisku pozycj - majcym na celu jak najszybsze odebranie, wybicie lub, chocia| opóznienie rozgrywania piBki i oddania celnego strzaBu na bramk przez przeciwnika, najlepiej jak najdalej od wBasnej bramki. WspóBczesny obroDca to ka|dy zawodnik dru|yny bronicej a nie jak to dotychczas byBo - tylko piBkarz grajcy w formacji przed bramkarzem. Ze wzgldów metodycznych taktyka bronienia, podobnie jak i atakowania podzielona zostaBa na dziaBania indywidualne, grupowe jak i zespoBowe. Bronienie indywidualne: Jest to dziaBalno[ destrukcyjna jednego zawodnika przeciwko jednemu lub kilku zawodnikom dru|yny przeciwnej. Skuteczno[ obrony indywidualnej zale|y m.in. od: taktyki zespoBu, do[wiadczenia, antycypacji, umiejtno[ci technicznych, wiedzy taktycznej, poziomu zdolno[ci kondycyjnych (szczególnie siBy i szybko[ci) i koordynacyjnych ka|dego z obroDców. Celem obroDcy jest utrudnianie przeciwnikowi przemieszczania piBki, przerwanie dziaBaD przeciwnika oraz odebranie piBki przeciwnikowi. Indywidualne dziaBania obronne obejmuj: - Aktywne, zdecydowane i agresywne dziaBanie majce na celu jak najszybsze odebranie lub wybicie piBki przeciwnikowi najlepiej jak najdalej od wBasnej bramki. Celem obroDcy jest równie| umiejtne opóznianie akcji przeciwnika, co daje partnerom czas na przesunicie si w stron piBki. - Wszystkie elementy piBkarskiej techniki specjalnej i dotycz wszystkich zawodników bez wzgldu na zajmowana na boisku pozycj. 48 - Skuteczn gr 1x1  polega ona na odbiorze, wybiciu piBki lub wymuszeniu bBdu na atakujcym w walce bezpo[redniej dziki agresywno[ci, wBa[ciwemu ustawianiu, elementom technicznym i antycypacji. - Asekurowanie partnera atakujcego przeciwnika z piBk. - Przekazywanie i przejmowanie przeciwników. - Zabezpieczanie tzw. stref zagro|enia. - SkBanianie przeciwnika do gry na boki, do tyBu, podjcia dryblingu lub wybicia piBki tzw. oswobadzajcego. - Uniemo|liwienie przeciwnikowi wykonania podaD prostopadBych midzy lub za obroDc. - WBa[ciwe (boczne) ustawianie si w stosunku do przeciwnika z piBk. - Komunikacja z partnerami z bloku obronnego. - UdziaB w podwajaniu lub potrajaniu. Formy obrony indywidualnej Formy obrony indywidualnej obejmuj obron ka|dy swego: luzn, [cisB i pressing. Obrona  ka|dy swego polega na kryciu okre[lonego zawodnika na caBym boisku lub jego cz[ci. Obrona luzna wystpuje w miejscach najmniej niebezpiecznych dla wBasnej bramki. Obrona [cisBa w miejscach bezpo[redniego zagro|enia bramki. Wcze[niej u|ywano tak|e pojcia pressing, które zakBadaBo agresywne krycie (na granicy faulu) na caBym boisku. Obecnie jednak pojcie pressingu zmieniBo swoje znaczenie i odnosi si do dziaBaD zespoBowych (patrz StpiDski 2007, 2008). Bronienie grupowe i zespoBowe: To wspóBdziaBanie partnerów z jednej (bronienie grupowe) lub wszystkich (bronienie zespoBowe) formacji w realizacji celów obronnych, które dzieli si na utrudnianie przeciwnikowi przemieszczania si z piBk oraz przerywanie lub odbiór piBki najlepiej jak najdalej wBasnej bramki. Grupowe i zespoBowe dziaBania obronne obejmuj: - Przemieszczanie si wszystkich zawodników ustawionych w kilka formacji w kierunku piBki (skracanie i zaw|anie pola gry), które ma na celu zagszczenie pola gry w okolicy piBki. 49 - Zachowanie ustawienia kompaktowego (zwartego) caBej dru|yny  jest to takie rozstawienie zawodników dru|yny bronicej si, gdzie odstpy midzy zawodnikami nie przekraczaj kilkunastu metrów. Zapewnia to mo|liwo[ skutecznej asekuracji lub podwojonego ataku na zawodnika z piBk. UBatwia równie| przechwycenie podania piBki. - StaBy  nacisk na piBk i przeciwników w bezpo[rednim jej ssiedztwie uzyskiwany dziki cigBemu przesuwaniu si obroDców (rozumianych jako 11 zawodników) w kierunku piBki. - Tworzenie przewagi liczebnej obroDców nad atakujcymi  podwajanie i potrajanie (atak 2 lub 3 obroDców na przeciwnika z piBk) - Wzajemna asekuracja obroDców i przekazywanie atakujcych - Gra na spalony - Gra w liniach (obrona strefowa lub kombinowana) - Krycie zawodników bez piBki w sposób uzale|niony od ich odlegBo[ci od piBki i bramki  [ci[le, gdy s blisko piBki/bramki i luzno, gdy s dalej od piBki/bramki - StaBa komunikacja midzy bronicymi - Skuteczno[ walki o [rodek pola  odbiór piBki z dala od wBasnej bramki gBównie dziki aktywnej postawie w obronie pomocników i napastników itd. Formy obrony zespoBowej Formy obrony zespoBowej obejmuj obron strefow, kombinowan oraz bronienie w staBych fragmentach gry. Obrona strefowa  polega na odpowiednim ustawieniu si zawodników wszystkich lub tylko wybranych formacji, majcych obowizki i zadania defensywne w okre[lonych (przypisanych z góry) strefach boiska. Nale|y przy tym pamita, |e obrona strefowa przeplata si z indywidualn, dlatego |e przeciwnika w pobli|u i przy piBce zawsze kryje si bezpo[rednio i agresywnie, natomiast bdcego daleko od piBki - luzno. Przy przej[ciu z ataku do obrony (po stracie piBki) obroDcy staraj si opóznia dziaBania ofensywne przeciwnika celem odbudowania ustawienia obronnego. Obecnie wikszo[ dru|yn na [wiecie stosuje w obronie gr stref gdzie 3, 4 a nawet 5 zawodników ustawia si w jednej linii. 50 Obrona kombinowana  to racjonalne poBczenie obrony stref i indywidualnej w skuteczn caBo[. Bardzo czsto stosowana w przeszBo[ci i w ni|szych ligach amatorskich. W tym zaBo|eniu obrony cz[ obroDców kryje indywidualnie, a reszta stref. W nowoczesnej piBce no|nej wyró|nia si jeszcze form tzw. ofensywnej obrony zwanej pressingiem zespoBowym. Jest on wykonywany w ró|nych strefach boiska (niski  na wBasnej poBowie; [redni  na wysoko[ci linii [rodkowej boiska; wysoki  na poBowie przeciwnika) i polega na przesuniciu caBej dru|yny w kierunku piBki i najbli|szych jej przeciwników. Zasada jest nastpujca: najbli|szy atakuje przeciwnika z piBk, partnerzy w jego bezpo[redniej blisko[ci asekuruj jego dziaBania i odcinaj najbli|szych przeciwników od mo|liwo[ci przyjcia piBki. Celem jest wymuszenie nas przeciwniku bBdu (niedokBadne podanie lub odbiór piBki) lub niekorzystnego zagrania. 51 METODYKA NAUCZANIA ELEMENTÓW TAKTYKI PIAKI NO{NEJ Program taktycznej edukacji powinien uwzgldnia mo|liwo[ci intelektualne oraz sprawno[ciowe zawodników, które w poszczególnych rocznikach mog by bardzo zró|nicowane. Inna spraw majc wpByw na efektywno[ szkolenia taktycznego jest stan bazy sportowej i zasoby nowoczesnych [rodków pogldowych. Przygotowanie taktyczne to wieloletni proces polegajcy na zdobywaniu wiedzy, ksztaBtowaniu my[lenia taktycznego, nauce i doskonaleniu umiejtno[ci i nawyków taktycznych. Szkolenie taktyczne przebiega zawsze równolegle ze szkoleniem technicznym, sprawno[ciowym, psychicznym i teoretycznym. Zrodki nauczania taktyki obejmuj wszystkie opisane wcze[niej formy treningowe. Poni|ej przedstawiono wBasn propozycj metodyki nauczania elementów taktyki piBki no|nej. Metodyka nauczania taktyki: ·ð Zapoznanie zawodników z dan sytuacj taktyczn ·ð Sprawdzenie stopnia zrozumienia ·ð Zasady zachowania si w danej sytuacji w ataku i obronie ·ð Wzory, propozycje rozwizaD danej sytuacji taktycznej (filmy, plansze, pokaz) ·ð Wykonywanie danej sytuacji taktycznej w formie [cisBej z lub bez przedmiotów imitujcych przeciwników (analitycznie). ·ð Praktyczne rozwizywanie (z pomoc trenera) danej sytuacji taktycznej we fragmentach gry (przewaga atakujcych) z przeciwnikiem biernym. ·ð Praktyczne rozwizywanie danej sytuacji taktycznej we fragmentach gry (przewaga atakujcych) z przeciwnikiem czynnym. ·ð Praktyczne rozwizywanie danej sytuacji taktycznej w maBych grach. ·ð Praktyczne rozwizywanie danej sytuacji taktycznej we fragmentach gry (przewaga bronicych) z przeciwnikiem biernym i czynnym. ·ð Praktyczne rozwizywanie (samodzielne) danej sytuacji taktycznej w grze szkolnej. ·ð Praktyczne rozwizywanie (samodzielne) danej sytuacji taktycznej w grze wBa[ciwej. ·ð Praktyczne zastosowanie danej sytuacji taktycznej w grze mistrzowskiej. 52 KONTROLA EFEKTÓW SZKOLENIA W niniejszym rozdziale przedstawiona zostaBa koncepcja oceny najwa|niejszych komponentów piBkarskich tj.: TECHNIKI, TAKTYKI, ZDOLNOZCI MOTORYCZNYCH, CECH WOLICJONALNYCH i WIEDZY TEORETYCZNYEJ mo|liwych do przeprowadzenia w warunkach szkolnych. Wszystkie komponenty piBkarskiego rzemiosBa wymienione wy|ej powinny by oceniane na dwa sposoby, które wzajemnie si uzupeBniaj, a w caBo[ci, przedstawiaj przybli|ony obiektywny obraz ka|dej z nich. Pierwszy z nich to ocena na podstawie wyników osignitych przez badanych komponentów trakcie testów motorycznych wybranych komponentów (np. nauczanych elementów techniki, zdolno[ci motorycznych lub taktyki piBki no|nej). Najcz[ciej stosuje si testy analityczne, badajce w zaBo|eniu oddzielnie ka|d umiejtno[ czy zdolno[ oraz testy syntetyczne, które badaj kilka komponentów na raz. Wyniki testów nale|y jednak w miar mo|liwo[ci zestawi z wynikami obserwacji zastosowania badanych elementów w maBych grach taktycznych lub symulacyjnych (od 1 x 1 do 7 x 7) prowadzonych przez jednego lub kilku trenerów zwanych sdziami kompetentnymi. Wyniki obserwacji odnotowuje si na bie|co na arkuszach obserwacji (wBasnych lub zaczerpnitych z podrczników). Zestawienie wyników testów z wynikami obserwacji ekspertów daje przybli|ony obraz rzeczywistego poziomu badanej cechy, zdolno[ci czy umiejtno[ci. Zastosowanie obu metod jest nieodzowne, gdy| same testy nie oddaj specyficznych warunków gry wBa[ciwej (tempa, deficytu czasu, naporu przeciwnika, dziaBania na ograniczonym polu gry itd.), natomiast sama gra nie pozwoli na wychwycenie wszystkich elementów, a na ocen trenera, która zawsze bdzie w pewien sposób subiektywna, wpByw bd miaBy poziom obserwowanych dru|yn, warunki gry itd. Poni|ej przedstawione zostan propozycje testów badajcych najwa|niejsze komponenty piBkarskiego rzemiosBa. Do oceny poziomu umiejtno[ci technicznych mo|na wybra próby przedstawione w rozdziale  Warunki zaliczenia praktycznego przedmiotu piBka no|na lub wybra któr[ z baterii testów (patrz Talaga 2006). Do oceny poziomu umiejtno[ci taktycznych sugeruje si wybra testy podejmowania decyzji (patrz Duda 2004). W zwizku z tym, i| tego typu testy s czasochBonne i wymagaj okre[lonego sprztu w warunkach szkolnych mo|na si ograniczy jedynie do obserwacji i subiektywnej oceny dziaBania w np. w maBych grach (ocena ekspercka) lub gry symulacyjne. 53 Ocena cech wolicjonalnych jest zagadnieniem bardzo wa|nym, ale równie| bardzo delikatnym. Nauczyciel w-f lub instruktor piBki no|nej powinien si ograniczy do obserwacji zachowania zawodnika podczas gry i treningu i na podstawie wBasnych notatek, przemy[leD oraz ewentualnych rad psychologa szkolnego stara si ksztaBtowa po|dane zachowania mBodego czBowieka. Do ocena poziomu zdolno[ci motorycznych w warunkach szkolnych proponuje si wykorzysta testy motoryczne (patrz Talaga 2004). Poni|ej przedstawiono wBasn - autorsk propozycj zestawu testów badajcych poziom wybranych zdolno[ci motorycznych do zastosowania w lekcjach lub treningach kontrolnych w warunkach szkolnych. Jednocze[nie Autor pragnie podkre[li, i| przedstawiona propozycja jest du|ym uproszczeniem i pozostaje niekiedy w sprzeczno[ci z wynikami badaD naukowych. ·ð Szybko[ biegowa  bieg na dystansie 5, 15 i 30 m. ·ð WytrzymaBo[ ogólna (tlenowa)  w zale|no[ci od wieku uczniów - bieg na 1000 m, biegi wahadBowe (np. Yo-Yo test), ewentualnie  póB Coopera , czyli bieg 6 min. ·ð WytrzymaBo[ specjalna (mieszana/beztlenowa) - w zale|no[ci od wieku uczniów - bieg na 200 lub 300 m, bieg 10 x 10 m (z przerw 30s.) lub test Bangsboo (Bangsboo 1999). ·ð SiBa absolutna  rzut piBk lekarsk w tyB 2 lub 3 kg (w zale|no[ci od wieku). ·ð Zwinno[  bieg po kopercie 3 x 5m lub bieg wahadBowy 5 x 10m ·ð Moc (skoczno[)  wyskok dosi|ny lub skok w dal z miejsca ·ð Koordynacyjne zdolno[ci motoryczne - wybrane testy np. ró|nicowania kinestetycznego (skok w dal na 50% max. siBy), orientacji przestrzennej (marsz do celu), szybko[ci reagowania (chwyt paBeczki Dietricha). 54 CHARAKTERYSTYKA WSPÓLCZESNNEGO PIAKARZA PiBkarz XXI wieku ró|ni si od swojego odpowiednika z wieków przeszBych. ZmieniBa si rzeczywisto[ i zmieniB si sam futbol. Poni|ej przedstawiono skBadowe tzw. wspóBczesnego piBkarz, czyli zestaw po|danych cech, zdolno[ci i umiejtno[ci, które pozwol na walk o najwy|sze cele w nowoczesnym futbolu. Jest to naturalnie rys teoretyczny o pewnej relatywnie du|ej skali ogólno[ci. Jednak|e gro piBkarzy profesjonalnie uprawiajcych piBk no|n mo|na bez trudno[ci wkomponowa do poni|szej charakterystyki. Ryc. 1. Komponenty wspóBczesnego piBkarza Technika pod naporem przeciwnika i na "Waleczny charakter" ograniczonym polu gry Rado[c z gry w piBk no|n Przygotowanie Elastyczne koncepcje motoryczne taktyczne Rado[ z gry w piBk no|n ·ð Ciesz si, gdy gram i trenuj! ·ð Motywuj do gry i treningu kolegów a oni mnie! ·ð Wiemy, |e podstaw rado[ci z gry jest dobre przygotowanie techniczno-taktyczne i kondycyjne, dlatego ci|ko trenuj na treningach i indywidualnie! ·ð Jestem kreatywny i nawet z trudnych sytuacji potrafi znalez rozwizanie! 55 Technika pod naporem przeciwnika i na ograniczonym polu gry ·ð Zawodnik prezentuje wysoki poziom umiejtno[ci technicznych (dryblingu, operowania piBk, podaD i przyj piBki) w ruchu, na ograniczonym polu gry i pod naporem przeciwnika! ·ð Rozwizuje sytuacje meczowe poprzez zró|nicowane i skuteczne dziaBania techniczne i taktyczne wykonywane na zaw|onym polu gry i pod naporem przeciwnika. ·ð Posiada do perfekcji opanowane dziaBania techniczno-taktyczne dominujce na konkretnej pozycji. Przygotowanie motoryczne ·ð Zawodnik prezentuje wysoki poziom zdolno[ci motorycznych specyficznych dla piBki no|nej, gdy| tylko na tej podstawie mo|e realizowa zadania techniczno-taktyczne. ·ð Posiada na tyle wytrenowany organizm pod wzgldem psychiki i kondycji, |e pozwala mu on realizowa nakre[lone przez trenera zadania taktyczne i  waleczny charakter od pierwszej do ostatniej minuty meczu. ·ð Jest w stanie sprosta kondycyjnym wymaganiom, jakie stawia przed nim nowoczesna gra na konkretnej pozycji na boisku. Elastyczne koncepcje taktyczne ·ð Zawodnik wypeBnia wspólnie z kolegami z dru|yny jasn filozofi gry nakre[lon przez trenera. ·ð Zawodnik jest gotów i posiada umiejtno[ci techniczno-taktyczne by zagra tymczasowo lub definitywnie na ka|dej pozycji  piBkarz uniwersalny. ·ð Dru|yna jest jedno[ci, w której ka|dy pomaga ka|demu. SiBa psychiczna ka|dej jednostki jest skBadow siBy zespoBu  synergia. ·ð ZespóB docenia indywidualno[ci, ale nie toleruje egoistów. Zawodnik gra dla zespoBu a nie zespóB dla zawodnika. ·ð Celem jest gra atrakcyjnie dla kibiców, ale w dziaBaniach orientowa si w pierwszej kolejno[ci na zwycistwo. ·ð Zawodnik jak i jego dru|yna chce gra szybko i ofensywnie zarówno w ataku, jaki i obronie, bo taka gra odpowiada widzom. ·ð Zawodnik i jego zespóB chce przejmowa inicjatyw w grze i mie j mo|liwie najdBu|ej pod swoj kontrol. 56 ·ð Zawodnik posiada wiedz pozwalajca mu sprawnie funkcjonowa w najwa|niejszych systemach gry w obrbie ka|dej formacji.  Waleczny Charakter ·ð Zawodnik z herbem klubu, który reprezentuje nigdy si nie poddaje i walczy do ostatniego gwizdka sdziego. ·ð Okazuje przeciwnikowi swoje silne strony i maskuje sBabo[ci ·ð Gra ostro, ale z zachowaniem zasad fair play i szacunku dla przeciwnika. ·ð Nawet w trudnych sytuacjach nie traci kontroli i szuka drogi do zwycistwa przez dyscyplin, waleczno[ i dziaBania zespoBowe. ·ð Zawodnik motywuje siebie i partnerów do wyt|onej walki na boisku. 57 EAPY SZKOLENIA WE WSPÓACZESNEJ PIACE NO{NEJ W starszych opracowaniach, jakie pod koniec zeszBego stulecia powstawaBy w Polsce dwie koncepcje podziaBu etapów szkolenia w piBce no|nej4. S to bezwtpienia bardzo cenne materiaBy, które nota bene wci| s aktualna wykBadni szkolenia PZPN w caBym kraju. Niestety rzeczywisto[ lat 90., kiedy to opracowywano te koncepcje ulegBa diametralnej przemianie. Rozwój nowoczesnej technologii (komputerów, wielokanaBowej telewizji i konsoli gier) sprawiB, |e dla dzieci i mBodzie|y sport przestaB by jedyn alternatyw zaj poza i [ród szkolnych! Sprawia to, |e np. etap |ywioBowego uprawiania piBki no|nej (za Talaga 1999) w praktyce ju| nie istnieje. Chcc  zarazi mBodego czBowieka bakcylem futbolu trzeba zajcia quasi piBkarskie zacz wprowadza ju| w przedszkolu u 5 i 6-latków! Poni|ej przedstawiono zmodyfikowan koncepcj podziaBów etapów szkolenia wzorowana opracowaniu Niemieckiego Zwizku PiBki No|nej (DFB). Tab. 1. PodziaB etapów szkolenia w piBce no|nej. Grupa szkoleniowa Wiek Etap Bambinis 5-6 lat Etap inicjacji piBkarskiej5 (MaBe orBy) Juniorzy F 1&2 7-8 lat Etap przygotowania wstpnego (orlik mBodszy) Juniorzy E 1&2 9-10 lat Etap przygotowania wstpnego (orlik starszy) Juniorzy D 1&2 11-12 lat Etap nauczania podstawowego (trampkarz mBodszy) Juniorzy C 1&2 13-14 lat Etap nauczania podstawowego/ Etap doskonalenia (trampkarz starszy) opanowanych umiejtno[ci Juniorzy B 1&2 15-16 lat Etap doskonalenia opanowanych umiejtno[ci / Etap (junior mBodszy) trenowania Juniorzy A 1&2 17-18 lat Etap trenowania / Etap ksztaBtowania maksymalnych (junior starszy) mo|liwo[ci 4 Patrz: Talaga J. (1999)  PiBka no|na - Program szkolenia dzieci i mBodzie|y COS Warszawa i Kapera R., Zledziewski D. (1997)  PiBka no|na  szkolenie dzieci i mBodzie|y PZPN Warszawa 5 Propozycja autora 58 ·ð Ka|dy z powy|szych etapów ma swoja specjalna funkcj w caBo[ciowym procesie szkolenia. ·ð Kolejne etapy i ich struktura s do siebie dopasowane i zsynchronizowane. ·ð Systematyczno[ szkolenia oparta na indywidualizacji jest podstaw ka|dego etapu. ·ð Optymalizacja tre[ci szkoleniowych o najnowsze doniesienia metodyczno  naukowe jest obowizkiem ka|dego szkoleniowca i ma charakter permanentny. ·ð Praca na kolejnych etapach musi gwarantowa systematyczny wzrost formy sportowej ka|dego zawodnika. ·ð Aktualny poziom ka|dego zawodnika jak i caBego zespoBu jest wyznacznikiem do zastosowania konkretnych metod, form i [rodków treningowych. Koncepcja rozwoju formy sportowej oparta o jasno zdefiniowane etapy szkolenia gwarantuje staBy przyrost trenowanych warto[ci i pozwala trenerowi odpowiednio do danego poziomu dobra tre[ci treningowe, organizacje zaj i opiek pedagogiczn. Wytyczne danego etapu pozwalaj trenerowi dobra odpowiednie do wieku wiczcych cele, metody i zadania. ZAAORZENIA PRACY SZKOLENIOWEJ NA POSZCZEGÓLNYCH ETAPACH  MaBe OrBy  U7 Praca na tym etapie tzw. inicjacji piBkarskiej odbywa si gBównie w przedszkolach. Pierwsze do[wiadczenia mBodych ludzi obcowania z piBk musz kojarzy si z dobr zabaw. To jak wypadnie ta konfrontacja (piBka  dziecko) zadecyduje w du|ym stopniu o tym, czy dziecko  poBknie bakcyl futbolu i pozostanie pod wra|eniem tej dyscypliny sportu do koDca |ycia. W zwizku z powy|szym pierwsze zajcia musza by dla maBych  orBów przede wszystkim bardzo atrakcyjne i dostarcza szereg pozytywnych doznaD. Aby to osign dzieci musz na  treningu wykonywa bardzo zró|nicowane i interesujce dla nich zadania motoryczne, które nieustannie bd stymulowaBy ich motywacj. SBowo  trening celowo ujte zostaBo w cudzysBów, gdy| te 45 min zajcia bardziej przypominaj 59 zorganizowana form zabawy, gdzie od czasu do czasu obecna jest piBka, ni| klasyczny trening z rozgrzewk, cz[ci gBówna itd. Cele zaj z  maBymi orBami ·ð Stymulacja rozwoju ogólnego dziecka poprzez zró|nicowane formy ruchowe. ·ð Oswojenie dziecka z przyborem (piBk), który leci, toczy si lub odbija od ziemi, [ciany itd. ·ð Dostarczanie rado[ci z udziaBu w maBych grach i zabawach z piBk ·ð Rozbudzanie u dzieci  zamiBowania do kopania piBki ·ð Zapoznanie z podstawowymi zasadami gry w futbol, wspóBdziaBania i przeciwdziaBania. ·ð HasBo podstawowe  RUCH = RADOZ GBówne tre[ci treningowe zaj z  maBymi orBami Stosunek ilo[ciowy tre[ci szkoleniowych MaBe gry i zabawy z piBk 20% Proste formy biegu 30% Proste zadania motoryczne z piBk 20% MaBe gry w piBk no|n 30% Idealne pole gry dla  maBych orBów ·ð 3x3 lub 4x4 bez bramkarzy ew. 4+bramkarz x 4 + bramkarz. ·ð Pole gry 20 x 15 m ·ð Bramki  szer. 2 m 60 Gry  mistrzowskie dla  maBych orBów ·ð {adnych mistrzostw i tabel!!! ·ð Organizacja festynów piBkarskich, meczy towarzyskich i gier wewntrznych z  ruchomymi skBadami. ·ð Ka|de dziecko gra! ·ð Pozwoli dzieciom gra swobodnie, tylko od czasu do czasu dawa proste wskazówki. ZaBo|enia dla trenera ·ð Praca w maBych grupach, du|o ruchu i aktywno[ci dla ka|dego dziecka. ·ð Rozbudza zainteresowanie dla gry i zabawy ·ð Aatwe zadania ruchowe  pakowa w interesujce formy organizacyjne ·ð Ró|norodne zadania motoryczne z ró|nymi piBkami. ·ð Stosowa proste reguBy lub zasady gier i zabaw. ·ð Mie otwarte serce i ucho na sugestie ze strony dzieci. ·ð Koncentrowa si na koordynacji ruchowej, ksztaBtowa poprawn technik biegu, zwinno[ i zrczno[. Juniorzy F (orlik mBodszy)  U8/U9 Na tym etapie szkolenia dzieci rozpoczynaj nauk w szkole podstawowej a szkolenie piBkarskie przenosi si z przedszkola do szkoBy lub klubu. Aby utrzyma zainteresowanie dzieci piBk no|na trenerzy musza zorientowa swoje treningi na dawn piBk no|na uprawiana regularnie na podwórku. Aby unikn zjawiska odpadania i zaniku zainteresowania futbolem przez mBodych chBopców i dziewczynki zajcia nadal musza by motywujce i interesujce dla mBodych ludzi. Gwarantem tego s treningi zbli|one do podwórkowej piBki no|nej, czyli opartej na ró|nego typu grach. Cele zaj z Juniorami F ·ð Rado[ z gry w piBk. ·ð Nauczanie gry w piBk poprzez maBe gry zadaniowe  piBka no|na podwórkowa w klubie! ·ð Nauczanie techniki piBkarskiej w dominujcej formie gier i zabaw (prowadzenie piBki, kontrolowanie piBki, podania i strzaBy) 61 ·ð Zapoznanie zawodników z podstawowymi wskazówkami techniczno-taktycznymi np.  Strzel bramk przeciwnikowi i nie pozwól, by on tobie strzeliB. ·ð Aktywizowanie i stymulowanie do ruchu poprzez ró|norodne aktywno[ci sportowe. ·ð HasBo podstawowe  GRANIE = INITERESUJCE GBówne tre[ci treningowe zaj z Juniorami F Stusunek ilo[ciowy tre[ci szkoleniowych Ró|norodne formy biegu 15% Ró|norodne Gry zadaniowe i zadania i gry z dowolne w maBych piBkami grupach 15% 50% Nauczanie techniki w formach gier i zabaw 20% Idealne pole gry dla Juniorów F ·ð 5x5 do 7x7 ( zawsze z bramkarzami). ·ð Pole gry 35x25 m (dla gier 5x5 lub 6x6) i 40x35 m (dla gry 7x7) ·ð Bramki  szer. 5 m, wys. 2m. Gry  mistrzowskie dla Juniorów F ·ð {adnych mistrzostw i tabel!!! ·ð Pozwoli WSZYSTKIM dzieciom wystarczajco dBugo gra. ·ð Ograniczy si do kilku prostych rad podczas meczu. ·ð Zapewni zawodnikom mo|liwo[ gry na ka|dej pozycji bez wycigania konsekwencji. ZaBo|enia dla trenera ·ð MaBe grupy, maBe pola gry, wiele aktywno[ci. 62 ·ð Trening jest graniem z du| liczb kontaktów z piBk. ·ð Naucza kreatywno[ci, gry obiema nogami i rado[ci z gry. ·ð Uczy techniki poprzez pokaz i na[ladowanie. ·ð MaBo mówi wicej pokazywa. ·ð Okazywa cierpliwo[. {adnego parcia na wynik! ·ð W ka|dej sytuacji by dla dzieci wzorem. ·ð UBo|y sobie poprawne relacje z rodzicami. Juniorzy E (orlik starszy)  U10/U11 W treningu Juniorów E dominuj gry zadaniowe w maBych zespoBach, na maBych boiskach. Gry zadaniowe obejmuj nowe zadania, skBady liczebne dru|yn (gra w przewadze), obecno[ zawodników naturalnych, zmienn liczb i wielko[ bramek, ich dystrybucje na boisku itd. Nowe dodatkowe reguBy gry, ograniczenia lub udogodnienia sprawiaj, |e wzrasta u zawodników motywacja, a jednocze[nie mo|na zaakcentowa stosowanie okre[lonych dziaBaD technicznych lub taktycznych. W ten sposób mo|na doskonali nabyte i naucza nowych elementów techniki w stale atrakcyjnych dla dzieci formach. Wyniki uzyskiwane w rozgrywkach  mistrzowskich s celem drugorzdnym. Gry tego typu sBu| jedynie zbieraniu do[wiadczenia i weryfikowaniu w praktyce nauczonych umiejtno[ci. Cele zaj z Juniorami E ·ð Naucza gry w piBk w formach zbli|onych do futbolu podwórkowego  w maBych zespoBach i na maBych polach gry. ·ð KsztaBtowa szybko[ i zwinno[ w dziaBaniach bez i z piBk! ·ð Nauczanie i doskonalenie techniki w utrudnionych warunkach (np. pod naporem przeciwnika, na maBym polu gry, w deficycie czas) z akcentem na obuno|no[. ·ð Podstawowe zasady taktyczne dotyczce gry w równowadze liczebnej i przewadze liczebnej. ·ð KsztaBtowanie orientacji i podziaBu przestrzeni pola gry. ·ð Wspomaga i stymulowa prac indywidualn. ·ð Naucza wygrywania i przegrywania. 63 GBówne tre[ci treningowe zaj z Juniorami E Stosunek ilo[ciowy tre[ci szkoleniowych Ró|norodne aktywno[ci sportowe Ró|norodne zadania i gry z piBkami Cwiczenia techniki w atrakcyjnych formach Gra w piBk w maBych zespoBach 15% 15% 50% 20% Idealne pole gry dla Juniorów F ·ð 7x7 (z bramkarzami). ·ð Pole gry 40 x 52 m. ·ð Bramki  szer. 5 m, wys. 2m. Gry  mistrzowskie dla Juniorów E ·ð Gry mistrzowskie i mecze towarzyskie, ale bez presji wyniku. ·ð Celem gry jest weryfikowanie nabytych umiejtno[ci technicznych i dziaBaD taktycznych. ·ð Ograniczy si do prostych zasad taktycznych. ·ð Pozwoli wci| dzieciom poszukiwa swojej ulubionej pozycji na boisku. Je|eli ju| znajdzie  niech próbuje mimo to gry na innych. 64 ·ð Stymulowa rado[ z gry, ksztaBci przy tej okazji po|dane reakcje emocjonalne i tBumi negatywne. ZaBo|enia dla trenera ·ð Naucza zachowaD taktycznych w ró|norodnych sytuacjach 1x1. ·ð Naucza  taktycznego ABC (zasady zachowania w sytuacjach równowagi i przewagi liczebnej w ataku i obronie w parach i trójkach). ·ð Zwraca uwag na dokBadno[ wykonywanych dziaBaD i gdy potrzeba korygowa bBdy. ·ð Zapewni du| liczb kontaktów z piBk w ró|norodnych sytuacjach boiskowych. ·ð Trening techniki prowadzony gBownie w formie gier zadaniowych lub dynamicznych fragmentów gry. ·ð Doskonali indywidualnie silne strony zawodników. ·ð Akcentowa gr fair, waleczno[, zadziorno[ i kole|eDstwo. Juniorzy D (trampkarz mBodszy)  U12/U13 Na ten etap szkolenia przypada tzw. zBoty wiek motoryczny dzieci. MBodych ludzi charakteryzuje rado[ z spdzania wolnego czasu na grach i zabawach. Ponadto wspomniany okres sensytywny sprawia, |e dzieci szybko przyswajaj nowe umiejtno[ci ruchowe, a ich ruchy staja si szybsze, bardziej pBynne i elastyczne. Te podstawy sprawiaj, |e w tym okresie koniecznie trzeba stosowa systematyczny trening piBkarski, akcentujcy technik piBkarska w Batwych i utrudnionych warunkach. Wyniki uzyskiwane w rozgrywkach  mistrzowskich s celem drugorzdnym. Gry tego typu sBu| jedynie zbieraniu do[wiadczenia i weryfikowaniu w praktyce nauczonych umiejtno[ci. Cele zaj z Juniorami D ·ð Systematyczny trening wszystkich elementów techniki stosowanych w zmiennych sytuacjach. ·ð Stymulowanie rado[ci z gry i kreatywno[ci w realizacji zadaD boiskowych. ·ð Doskonalenie taktycznych dziaBaD indywidualnych w ataku i obronie. ·ð Nauczanie podstaw dziaBania grupowego w strefie. 65 ·ð Stymulowanie do pracy indywidualnej, podejmowania ryzyka, samodoskonalenia i podejmowania wBasnych inicjatyw. GBówne tre[ci treningowe zaj z Juniorami D Stosunek ilo[ciowy tre[ci szkoleniowych KsztaBtowanie kodycji w formach piBkarskich Systematyczy trening techniki taktyka indywidualna Gry zadaniowe i dowolne z zadaniami taktycznymi w grupach 2% 32% 33% 33% Idealne pole gry dla Juniorów D ·ð 7x7, 8x8 lub 9x9 (z bramkarzami). ·ð Pole gry 50 x 70 m. ·ð Bramki  szer. 5 m, wys. 2m. Gry  mistrzowskie dla D ·ð Gry  mistrzowskie trampkarzy mBodszych, ale równie| bez presji wyniku i sukcesu za wszelk cen. 66 ·ð Systematycznie podczas gier  mistrzowskich naucza i weryfikowa taktyczne  ABC ka|dego zawodnika, formacji i zespoBu. ·ð Zachca do dziaBaD indywidualnych, ale tonowa egoizm. ·ð Akcentowa dziaBania zespoBowe (gra podaniami), ale chwali za dziaBania indywidualne. ·ð Zachca do wymienno[ci pozycji podczas gry (ze [rodka na skrzydBo i odwrotnie/ z obrony do pomocy i odwrotnie). ZaBo|enia dla trenera ·ð Wszystkie elementy techniki piBkarskiej  krok po kroku szczegóBowo doskonali, szczególnie w warunkach deficytu czasu i naporu przeciwników ·ð wiczenia i gry poBczy i po[wici w jednakowej sile tematom gBównym treningów. ·ð Konsekwentnie wymaga gry obiema nogami ·ð  Kondycj ksztaBtowa gBownie przez formy gier. ·ð Rozpocz treningi indywidualne. ·ð Wymaga od zawodników komunikacji i aktywno[ci na boisku. ·ð PoBczy realizacj zadaD technicznych z dziaBaniami taktycznymi indywidualnymi jak i grupowymi. Juniorzy C (trampkarz starszy)  U14/U15 Jest to okres |ycia, w którym dzieci przeistaczaj si w mBodzie|. Ten nowy, czsto niepozbawiony ró|nego typu problemów wychowawczych okres dostarcza mBodym ludziom nowe stany emocjonalne i dostrzegalne zmiany w budowie ciaBa. Skok pokwitaniowy wymaga od trenerów du|ych umiejtno[ci pedagogicznych i zrczno[ci w postpowaniu z mBodymi zawodnikami i zawodniczkami. Zmiany w budowie ciaBa i psychice nie mog oznacza zahamowania procesu rozwoju formy sportowej, a jedynie zmian akcentów w tre[ciach szkoleniowych. Aby zapewni kontynuacje pracy szkoleniowej od trenera wymaga si wicej indywidualnej pracy, w tym rozmów ze swoimi podopiecznymi. Wyniki uzyskiwane w rozgrywkach  mistrzowskich s celem drugorzdnym. Gry tego typu sBu| jedynie zbieraniu do[wiadczenia i weryfikowaniu w praktyce nauczonych umiejtno[ci. 67 Cele zaj z Juniorami C ·ð Stabilizacja przyjemno[ci z gry w piBk. ·ð Doskonalenie tzw.  dynamicznej techniki , czyli sprawnego dziaBania pod naporem przeciwnika i w deficycie czasu. ·ð Doskonalenie taktyki grupowej w ataku i obronie. ·ð Nauczanie gry w 11 osobowych systemach gry 4-3-3 i 4-4-2. ·ð Wyrównywanie deficytów koordynacyjnych i budowa motoryki specyficznej dla futbolu. ·ð KsztaBtowanie  widzewskiego charakteru , waleczno[ci i odpowiedzialno[ci za dziaBania swoje i grupy na i poza boiskiem. ·ð Pocztki gry na peBnowymiarowym boisku GBówne tre[ci treningowe zaj z Juniorami C Stosunek ilo[ciowy tre[ci szkoleniowych UzupeBniajcy trening kondycyjny i koordynacyjny specyficzny dla futbolu Intensywny trening techniki Taktyka indywidualna i grupowa Gry zadaniowe i dowolne 2% 32% 33% 33% Idealne pole gry dla Juniorów C ·ð 11 x 11. ·ð Pole gry  peBnowymiarowe boisko. ·ð Bramki  szer. 7,32, wys. 2,44m. 68 Gry  mistrzowskie dla Juniorów C ·ð Gry  mistrzowskie trampkarzy starszych nadal bez presji wyniku i sukcesu. ·ð Ich zadaniem jest dostarczenie do[wiadczeD gry na peBnowymiarowym boisku dotyczcym wymagaD kondycyjnych, nowej szerszej przestrzeni gry i dziaBaD w zespoBach 11 osobowych. ·ð Gry  mistrzowskie pozwala maja na weryfikacje przede wszystkim dziaBaD indywidualnych i grupowych. ·ð DziaBania zespoBowe s dopiero w fazie nauczania i autoodkrywania. ZaBo|enia dla trenera ·ð Zwróci uwag na ró|nice w rozwoju (wieku biologicznym) i dostosowa do tego tre[ci szkoleniowe i zadania  indywidualnie dobrane. ·ð Wspiera indywidualna prac  doskonali silne strony, niwelowa sBabe. ·ð Budowa i stabilizowa inicjatywy wBasne zawodników i ich motywacj. ·ð Akcentowa w walce  widzewski charakter . ·ð Kreatywno[ w ataku i dyscyplina w obronie. ·ð Unika na tym etapie wczesnej specjalizacji na okre[lonych pozycjach. ·ð Nauczy podstaw systemów gry, zadaD dla zespoBu, formacji i zawodników na poszczególnych pozycjach w ataku i obronie  teoria. ·ð Stymulowa do podejmowania ryzyka w grze, ale w parze z odpowiedzialno[ci za swe dziaBania. Juniorzy B (Junior mBodszy)  U16/U17 i A (Junior starszy)  U18/U19 Praca szkoleniowa z Juniorami B i A jest do siebie bardzo zbli|ona, gdy| w wikszo[ci przypadków, chBopy zakoDczyli ju| skok pokwitaniowy i s w stanie znosi wiksze obci|enia. Celem zasadniczym pracy na tym dwóch najwy|szych etapach jest stabilizacja wszystkich do tej pory nabytych umiejtno[ci techniczno-taktycznych i systematyczna rozbudowa elementów piBkarskiej kondycji takich jak siBa i wytrzymaBo[ beztlenowa, które do tej pory nie byBy intensywnie ksztaBcone. Na tym etapie dochodzi równie| do okre[lenia pozycji na boisku, na której dany zawodnik zamierza si specjalizowa. W dalszej fazie (junior A) zawodnicy wikszo[ czasu treningowego po[wiec na prac nad doskonaleniem gry na okre[lonej pozycji, a co za tym idzie specyficznej 69 motoryce, dziaBaniom techniczno-taktycznym itd. Gry mistrzowskie w rozgrywkach danej grupy wiekowej byBy do tej pory celem podrzdnym. Na tych dwóch etapach staj si ju| wa|ne i mo|na na ich podstawie zawodników rozlicza. PiBkarze w wieku juniora musz by przygotowani pod wszystkimi wzgldami (technicznymi, taktycznymi, kondycyjnymi i WOLICJONALNYMI) do pBynnego przej[cia w okres seniora, który pozwoli im w wieku 18- 19 lat podj równorzdn walk z dorosBymi m|czyznami. Cele zaj z Juniorami B i A ·ð Doskonalenie  dynamicznej techniki , czyli dokBadnego dziaBania na du|ej szybko[ci pod naporem przeciwnika i w deficycie czasu (Junior B i A). ·ð KsztaBcenie  zawodowego podej[cia do gry w piBk  dostarcza przyjemno[ci, ale mo|e w przyszBo[ci zapewni mi [rodki do |ycia (Junior B i A). ·ð Indywidualne przygotowanie techniczne do gry na okre[lonej pozycji  [rodek boiska/boczne sektory; przednie formacje/ tylne formacje (Junior B) i doprowadzanie tych dziaBaD do perfekcji (Junior A). ·ð KsztaBcenie piBkarskiej kondycji specjalnej, specyficznej dla danej pozycji na boisku (Junior B) i podnoszenie jej na mo|liwie najwy|szy poziom (Junior A). ·ð Doprowadzanie do perfekcji dziaBaD taktycznych w grupie i stabilizacja dziaBaD zespoBowych (Junior B). ·ð Doprowadzanie do perfekcji taktycznych dziaBaD grupowych i zespoBowych (Junior A). ·ð Stabilizacja dyscypliny boiskowej i poza boiskowej, organizacji |ycia sportowego i pozasportowego ·ð Kontakty z mediami. 70 GBówne tre[ci treningowe zaj z Juniorami B i A Stosunek ilo[ciowy tre[ci Taktyka szkoleniowych grupowa i zespoBowa PiBkarski 20% trening kondycyjny 25% Trening techniki i Gry zadaniowe taktyki na i dynamiczne danej pozycji frag. gry pozycji 35% 20% Systemy gry dla Juniorów B i A 1-4-3-3 (z jego odmianami 1-4-2-3-1 i 1-4-1-4-1) 1-4-4-2 w liniach 1-4-4-2 w diamencie 71 GBówne zadania taktyczne ·ð Gra 4 obroDców w linii ·ð Gra drugiej linii w ró|nych ukBadach (linia, diament, trójkt) ·ð Gra z jednym i dwoma defensywnymi pomocnikami (tzw.  6-tki ) ·ð Gra z jednym, dwoma napastnikami i trzema napastnikami ·ð Atakowanie [rodkiem i skrzydBami w ataku pozycyjnym i szybkim ·ð Szybkie przechodzenie z ataku do obrony i odwrotnie ·ð Zasady pressingu zespoBowego w ró|nych systemach i na ró|nych wysoko[ciach boiska. ZaBo|enia dla trenera ·ð Przebieg treningu musi by intensywny z aktywnymi przerwami wypoczynkowymi. ·ð Techniczne i taktyczne elementy w detalu trenowa w praktyce i studiowa w teorii. ·ð Trenowa zespoBowo lub grupowo, ale pamita o indywidualizacji. ·ð Wdro|y zawodników aktywnie do treningu. Umo|liwi poszukiwanie rozwizaD i wyciganie wniosków. ·ð Koordynowa obci|enia sportowe (treningi i gry) z obci|eniami szkolnymi (egzaminy, testy, sprawdziany). ·ð Wymaga w grach mistrzowskich prezentacji cech  widzewskiego charakteru . 72

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
program nauczania informatyki podstawówka i gimnazjum
Stropy gestozebrowe informacje podstawowe
Modul 1 Informacje podstawowe Prawo autorskie i prawa pokrewne
Mastercam Informacje Podstawowe
Materiałoznawstwo wykłady, informacje, podstawy
linux informacje podstawowe
Wyk6 ORBITA GPS Podstawowe informacje
Podstawowe informacje o Rybnie
dr hab K Szkatuła Teoretyczne Podstawy Informatyki
3 Podstawowe pojęcia z teorii informacji
wdi (aka obecnie podstawy informatyki)
Przekazniki podstawowe informacje
Lekcja I Skladniki i struktura kwasow nukleinowych (powtorzenie podstawowych informacji

więcej podobnych podstron