plik


:  Unia opiera si na warto[ciach poszanowania godno[ci osoby ludzkiej, wolno[ci, demokracji, rwno[ci, paDstwa prawego, DYLEMATY BEZPIECZECSTWA UNII jak rwnie| poszanowania praw czBowieka, w tym praw EUROPEJSKIEJ osb nale|cych do W XXI WIEKU mniejszo[ci. Prof. zw. dr hab. Kazimierz Aastawski [Wpisz zawarto[ paska bocznego. Pasek boczny jest niezale|nym dodatkiem do dokumentu gBwnego. Jest czsto wyrwnany do lewej lub prawej cz[ci strony albo umieszczony 1. Specyficzne cechy Unii Europejskiej. na grze lub na dole strony. U|yj karty Narzdzia do rysowania, aby zmieni formatowanie pola tekstowego na pasku bocznym. Unia Europejska jest najbardziej rozwinit w [wiecie wsplnot midzynarodow. Wpisz zawarto[ paska Ma cechy organizacji hybrydalnej, Bczcej nowe struktury ponadnarodowe i midzyrzdowe bocznego. Pasek boczny jest niezale|nym dodatkiem do z dziaBaniami 27 paDstw czBonkowskich. PaDstwa ceduj na rzecz instytucji unijnych cz[ dokumentu gBwnego. Jest czsto wyrwnany do lewej lub prawej swych kompetencji, a w zamian za to uzyskuj wpByw na wsplne decyzje. Na obszarze UE cz[ci strony albo umieszczony na grze lub na dole strony. U|yj rozwijaj rwnie| dziaBalno[  wolne od suwerenno[ci korporacje ponadnarodowe, ktre karty Narzdzia do rysowania, wymiguj si paDstwowemu prawodawstwu, lub z tylko cz[ciowo akceptuj regulacje aby zmieni formatowanie pola tekstowego na pasku bocznym.] paDstwowe. Wzrasta te| znaczenie procesu globalizacji i [wiatowych rynkw finansowych. Art. 2 Traktatu o Unii Europejskiej (po zmianach z Lizbony) stwierdza:  Unia opiera si na warto[ciach poszanowania godno[ci osoby ludzkiej, wolno[ci, demokracji, rwno[ci, paDstwa prawego, jak rwnie| poszanowania praw czBowieka, w tym praw osb nale|cych do mniejszo[ci. Warto[ci te s wsplne PaDstwom CzBonkowskim w spoBeczeDstwie opartym na pluralizmie, niedyskryminacji, tolerancji, sprawiedliwo[ci, solidarno[ci oraz na rwno[ci kobiet i m|czyzn .1 Unia jest  mocarstwem niemilitarnym , ocenianym jako  soft power . D|y do ksztaBtowania zrwnowa|onego postpu spoBeczno-gospodarczego, umacniania spjno[ci ekonomicznej i spoBecznej oraz wsplnoty politycznej. Dzi[, jak dowodzi Jan Zielonka,  Unia staje si czym[ w rodzaju neo[redniowiecznego cesarstwa z policentrycznym 1 Traktat o Unii Europejskiej [w:] Przewodnik po Traktacie z Lizbony. Traktaty stanowice Uni Europejsk. Opr. J. Barcz. Wydawnictwo Prawnicze  Lexis Nexis . Warszawa 2008, s. 269. 2 systemem rzdw, podzielon suwerenno[ci, nieostrymi granicami, wieloma zazbiajcymi si jurysdykcjami, wyrazist r|norodno[ci kulturow i gospodarcz .2 W UE wystpuje wiele form wspBpracy wsplnotowej, takich jak:3 - funkcjonowanie systemu prawa wsplnotowego; - rozprzestrzenianie wsplnej waluty - euro ; - funkcjonowanie ponadnarodowych instytucji unijnych (Parlamentu Europejskiego, Komisji Europejskiej, Europejskiego TrybunaBu Sprawiedliwo[ci, Europejskiego TrybunaBu Obrachunkowego, Europejskiego Banku Centralnego); - rozwijanie wsplnych polityk unijnych (rolnej, handlowej itp.); - znoszenie barier granicznych midzy paDstwami czBonkowskimi; - poBczenie obywatelstwa paDstw z obywatelstwem unijnym; - wprowadzenie wsplnotowej Karty Praw Podstawowych; - posiadanie podmiotowo[ci prawnej. W miar rozszerzania procesu integracji na biedniejsze paDstwa poBudniowej i wschodniej Europy, integracja komplikowaBa si. CzBonkami Unii stawaBy si kraje o mniej stabilnym systemie politycznym, zadBu|one, pozbawione nowoczesnej technologii i wymagajce wsparcia finansowego w ramach polityki solidarno[ci. Rozszerzenia Unii o 12 nowych paDstw w latach 2004-2007 pozbawiBy j dynamiki i  w ocenie Jerzego Aukaszewskiego   uczyniBy z niej heterogeniczn, bezksztaBtn, bezwoln, pozbawion perspektyw Europ , 4 ktra grozi podziaBem na grup euro i pozostaBe kraje czBonkowskie. W poBowie pierwszej dekady XXI wieku europejski proces integracji znalazB si w punkcie zwrotnym swej historii. Wyniki referendw w sprawie Traktatu Konstytucyjnego we Francji i Holandii oraz referendum wokB Traktatu z Lizbony w Irlandii zachwiaBy konstrukcj unijn. Kryzys gospodarczy i finansowy tworzy grozne dylematy w rozwoju UE.5 Rywalizacja UE z gBwnymi paDstwami [wiata (USA, Chinami, Indiami) wymaga rozwoju gospodarczego i technologicznego, a kryzys ostatnich lat utrudnia takie mo|liwo[ci. Kryzysowe zjawiska uwypuklaj r|nice interesw paDstw czBonkowskich w wielu dziedzinach. 2 J. Zielonka, Europe as Empire. The Nature of the Enlarged European Union. Oxford University Press. Oxford 2006, p. V. 3 K. Aastawski, Historia integracji europejskiej. Wydawnictwo Adam MarszaBek. ToruD 2011, s. 330-331. 4 J. Aukaszewski, Europa polityczna z Polsk czy bez Polski? [w:] PrzeszBo[ dla przyszBo[ci. Historycy o Polsce w Europie, red. J. KBoczowski. Instytut Europy Zrodkowo-Wschodniej. Lublin 2010, s. 153. 5 P. Taylor, The End of European Integration. Anti  Europeanism Examined. London 2008. 3 a). Najbardziej wpBywowe w Unii s trzy paDstwa.6 Dwa z nich -Francja i Wielka Brytania maj szerokie wpBywy postkolonialne, dysponuj broni atomow i s staBymi czBonkami Rady BezpieczeDstwa ONZ. Natomiast zjednoczone Niemcy posiadaj najwikszy potencjaB demograficzny, przemysBowy i handlowy, s gBwnym pBatnikiem unijnym i d| do zajmowania coraz bardziej znaczcej pozycji midzynarodowej.7 b). Po[redni, ale zr|nicowan grup tworz kraje takie jak WBochy, Hiszpania, Polska, Szwecja i Rumunia. Maj one bardziej ograniczony wpByw na zachowanie innych czBonkw UE. GBwn rol w[rd nich odgrywaj WBochy, Hiszpania i Polska. c). Do trzeciej grupy paDstw czBonkowskich nale| kraje ulegajce wpBywom gBwnych paDstw unijnych, o ograniczonych mo|liwo[ciach wpBywu na proces integracyjny (Malta, Cypr, Litwa, Aotwa, Estonia, SBowacja, SBowenia, BuBgaria). Szczeglne miejsce w procesie integracji zajmuj niewielkie kraje Beneluksu (Belgia, Holandia, Luksemburg), ktre byBy pionierami tworzonych wsplnot europejskich. Na ich terenie umiejscowione zostaBy siedziby gBwnych organizacji unijnych, a Bruksela staje si nieformaln  stolic zjednoczonej Europy. Politycy tych paDstw odgrywali wa|n rol w procesach zjednoczeniowych, np. Paul Henri-Spaak,8 Guy Verhofstadt.9 2. Istota bezpieczeDstwa Unii Europejskiej. WspBczesne bezpieczeDstwo UE ma dynamiczny charakter. W jego ocenach nale|y uwzgldnia rosnc rol nowych zagro|eD, trudnych do jednoznacznego ujcia i klasyfikacji. Zacieraj si bowiem granice midzy czynnikami midzynarodowymi i wewntrznymi. Zjawisko  pkania granic 10 uBatwia rozwj integracji, ale otwiera mo|liwo[ci rozprzestrzeniania si nowych zagro|eD o charakterze transgranicznym, takich jak przestpczo[ zorganizowana, zagro|enia ekologiczne, zagro|enia spoBeczne (ludzkie) czy informacyjne.11 W latach blokowego podziaBu Europy eksponowano gBwnie bezpieczeDstwo polityczno-militarne, bazujce na potencjale siBy (rakiet, czoBgw, armat, pociskw jdrowych), dziaBaniach dyplomatycznych i zawieranych ukBadach politycznych. Stany Zjednoczone- wykorzystujc gBwn rol w NATO- utrzymywaBy swoisty  protektorat 6 Czasem ocenia si je jako  mocarstwa regionalne o ograniczonych ambicjach . 7 J. Fischer, Vom Statebend zur Federation  Gedanken ber die Finalitd der europischen Integration.  Internationale Politik 2000, nr 8, s. 100-108. 8 P. H. Spaak, The Continuing Battle: Memory of an European 1936-1966. London 1961. 9 G. Verhofstadt, Stany Zjednoczone Europy. Manifest dla nowej Europy.Guy Verhofstadt, Warszawa 2007. 10 R. Cooper, Pkanie granic. Porzdek i haos w XXI wieku. TB. P. KBosowicz, Media Rodzina. PoznaD 2005. 11 K. Liedel, BezpieczeDstwo informacyjne w dobie terrorystycznych i innych zagro|eD bezpieczeDstwa midzynarodowego. Wydawnictwo Adam MarszaBek. ToruD 2006. 4 12 wojskowy nad Europ Zachodni. Jeszcze w 2001 roku Zbigniew BrzeziDski pisaB, |e  mimo autentycznie przyjaznych stosunkw transatlantyckich  Europa znajduje si de facto pod wojskowym protektoratem Stanw Zjednoczonych .13 WspBcze[nie w UE - obok bezpieczeDstwa polityczno-militarnego - wikszego znaczenia nabraBy nowe zagro|enia i bardziej zBo|one pBaszczyzny bezpieczeDstwa: ekonomiczno-finansowa, energetyczna, ekologiczna, informacyjna czy ludzka. Wa|n rol speBnia wci| NATO, jako siBa odstraszajca, skupiajca zdecydowan wikszo[ paDstw czBonkowskich UE.14 Relacje NATO, UE i poszczeglnych paDstw czBonkowskich przedstawia szkic nr 1. System bezpieczeDstwa UE tworzy podstaw caBego bezpieczeDstwa europejskiego, bazujcego na wielo[ci wyspecjalizowanych organizacji. Tworz one skomplikowan  architektur uzupeBniajcych si struktur, porozumieD i ukBadw. System ten wykorzystuje dorobek Rady BezpieczeDstwa ONZ, ale podstaw jego funkcjonowania tworz gBwnie wyspecjalizowane struktury poszczeglnych paDstw, NATO i Unii Europejskiej. UkBad relacji midzy trzema o[rodkami tworzcymi podstawy bezpieczeDstwa unijnego zostaB  obudowany mniejszymi organizacjami i porozumieniami wspBtworzcymi bezpieczeDstwo kontynentu. GBwne z nich to: Rada Europy, Rada Partnerstwa Euroatlantyckiego,  Partnerstwo dla Pokoju , Rada NATO  Rosja, Rada PaDstw Morza BaBtyckiego czy Inicjatywa Zrodkowoeuropejska. Szczeglny wpByw na bezpieczny rozwj UE wywiera dziaBajca od wielu lat Organizacja BezpieczeDstwa i WspBpracy w Europie. Wszystkie paDstwa czBonkowskie UE s rwnie| czBonkami OBWE i obie organizacje  cho r|ni si charakterem i struktur   stawiaj sobie za zadanie rozwj instytucjonalny, promowanie demokracji i praw czBowieka, jak te| zadania w zakresie zapobiegania konfliktom i zarzdzania konfliktami .15 Na bezpieczeDstwo Unii Europejskiej wpBywa wiele czynnikw. Podstaw jego s trzy wzajemnie poBczone aspekty bezpieczeDstwa: narodowy (paDstwowy), midzynarodowy (transatlantycki) i sensu stricte wsplnotowy (unijny). WBadze paDstw czBonkowskich realizuj podstawowe interesy w zakresie bezpieczeDstwa narodowego. Dla tego celu wykorzystuj rozwinite normy prawne, armie, siBy bezpieczeDstwa, sBu|by specjalne, policje 12 P. M. R. Stirk, A History of European Integration since 1914. London 1996 s. 298. 13 Z. BrzeziDski, Supermocarstwo UE a Stany Zjednoczone.  Rocznik Strategiczny 2000/2001, s. 19. 14 Do NATO nie nale|: Austria, Cypr, Finlandia, Irlandia, Malta i Szwecja. 15 Rezolucja Parlamentu Europejskiego w sprawie wzmocnienia OBWE  roli UE. Bruksela, 17 grudnia 2010 r..  Studia Europejskie 2010, nr 4 (56), s. 171. 5 16 i caBy aparat administracyjny. NATO tworzy  nakBadajcy si na paDstwa UE system bezpieczeDstwa ( hard power ). Unijny system bezpieczeDstwa wykorzystuje dziaBania paDstw czBonkowskich, polityczno-militarne struktury NATO oraz rozwija wBasne formy, metody i instrumenty dziaBania struktur unijnych, sieci informacyjnych oraz wielu wyspecjalizowanych agencji takich jak Europejska Agencja Obrony. Szkic nr 1 NATO ( parasol bezpieczeDstwa polityczno-militarnego nad Uni Europejsk) Unia Europejska (bezpieczeDstwo kooperatywne) PaDstwa czBonkowskie (bezpieczeDstwo narodowe) GBwny dokument UE w zakresie bezpieczeDstwa to przyjta w grudniu 2003 roku Europejska Strategia BezpieczeDstwa pod nazw  Bezpieczna Europa w lepszym [wiecie .17 W jej ocenie gBwne zagro|enia bezpieczeDstwa to: dziaBania terrorystyczne, proliferacja 16 D. Hammon, I. S. Keller, Fondements et tapes de la construction europenne. Paris 1997 s. 453. 17 European Security Strategy. A Secure Europe In a Belter Word. Council of the European Union. Brussels, 5 December 2003, PESC 783 15849/03; S. Biscop, The European Security Strategy: A. Global Agenda for a Positive Power. Ashgate Publishing Group. Aldershot 2005; B. R. Posen, European Union Security and Defense Policy: A Response to Unipolarity?  Security Studies 2006, nr 2, s. 153-157. 6 broni masowego ra|enia, konflikty regionalne, przestpczo[ zorganizowana, zaBamania struktur paDstwowych oraz niebezpieczne uzale|nienie energetyczne Europy. Za wa|ne zadania w zakresie tworzenia bezpieczeDstwa europejskiego uznaje aktywne przeciwdziaBanie zagro|eniom (prowadzenie polityki prewencyjnej), utrzymywanie dobrego ssiedztwa oraz d|enia do wzmocnienia multilateralnego Badu midzynarodowego.18 Europejska Strategia BezpieczeDstwa ujmuje problem bezpieczeDstwa kontynentu w powizaniu jego aspektw wewntrznych i unijnych oraz [cisBego Bczenia dziaBaD Unii Europejskiej z wiziami transatlantyckimi i realizowaniem wspBdziaBania ze wszystkimi ssiadami. Ocenia UE za najwikszy w [wiecie podmiot handlowy, najwikszego dostarczyciela pomocy rozwojowej i niekwestionowanego promotora demokratycznych reform. Dla polepszenia bezpieczeDstwa kontynentu przyczyniaj si d|enia unijne, ukierunkowane na tworzenie bardziej zrwnowa|onych i sprawiedliwych relacji europejskich. Unia dowodzi w praktyce, |e wspBczesny [wiat zawiera zarazem narastajce zagro|enia i wiele szans. Istnieje wci| potrzeba zwikszonej wspBpracy i wspBdziaBania oraz skuteczniejszego pokonywania wyzwaD i zagro|eD. System bezpieczeDstwa Unii Europejskiej zmierza do tworzenia bardziej wszechstronnego (comprehensive security)19 bezpieczeDstwa kontynentu. Proces ksztaBtowania bezpieczeDstwa Unii Europejskiej dokonuje si jednocze[nie z wewntrznymi przeksztaBceniami Unii i rozwinitym procesem jej rozszerzenia. Na jego wzrost korzystnie wpBywa postp gospodarczy i spoBeczny paDstw czBonkowskich, polepszanie poziomu |ycia mieszkaDcw i rozwijanie demokratycznych form wspB|ycia paDstw. Wsplna polityka bezpieczeDstwa Unii Europejskiej  mimo jej sBabo[ci - wywiera stabilizujcy wpByw na kraje ssiedzkie poprzez eksponowane warto[ci cywilizacyjne oraz atrakcyjno[ rozwizaD politycznych i spoBecznych. 3. BezpieczeDstwo polityczno-militarne. Unia Europejska podejmuje wysiBki dla tworzenia  obok NATO  organizacji i struktur bezpieczeDstwa polityczno-militarnego. Przejawia ambicje odgrywania roli  kooperatywnego mocarstwa [wiatowego ,20 ale brak jej strategicznego przywdztwa 18 I. SBomczyDska, Europejska Polityka BezpieczeDstwa i Obrony. Uwarunkowania  struktury  funkcjonowanie. Wydawnictwo UMCS. Lublin 2007, s. 252-256. 19 A. Cottey, Security and the New Europe. Palgrave Macmillan. New York 2007, s. 12. 20 D. C. Gompert, Akteur oder Statist? Die Rolle der Europischer Union auf der Weltbhne.  Internationale Politik 2001 nr 2 s. 23-27. 7 politycznego oraz wielu militarnych komponentw mocarstwowo[ci. Zasadniczy trzon jej obrony tworz dalej  twarde gwarancje NATO. Na obecnym etapie siBy UE nie s zdolne do du|ych operacji poza strukturami wojskowymi Sojuszu PBnocnoatlantyckiego. Mo|liwo[ci dziaBaD Unii Europejskiej w sprawach bezpieczeDstwa militarnego osBabiaj rozbie|no[ci stanowisk midzy Uni Europejsk a USA, w formuBowaniu oglnej wizji bezpieczeDstwa 21 kontynentu. Propozycje tworzenia bardziej samodzielnego systemu bezpieczeDstwa militarnego paDstw zachodnioeuropejskich - zwBaszcza Francji - z reguBy napotykaBy na opr politykw z Waszyngtonu. Unia podjBa wiele wysiBkw w tworzeniu Wsplnej Polityki Zagranicznej i BezpieczeDstwa,22 oraz Europejskiej Polityki BezpieczeDstwa i Obrony (Common European Security and Defence Policy  ESDP). Podobne tre[ci w zakresie bezpieczeDstwa europejskiego zawieraBa przyjta w Stambule w listopadzie 1999 roku Karta BezpieczeDstwa Europejskiego OBWE. Zasadnicze znaczenie dla rozbudowy systemu bezpieczeDstwa militarnego Unii Europejskiej miaBo spotkanie na szczycie Rady Europejskiej w Helsinkach w dniach 10-11 grudnia 1999 roku, ktre podjBo decyzj o tworzeniu europejskich siB antykryzysowych. Nowe impulsy w tym zakresie przyniosBa rwnie| przyjta w 1990 roku Paryska Karta Nowej Europy. Od 2001 roku UE rozwija specyficzne struktury bezpieczeDstwa polityczno-militarnego: Komitet Polityczny i BezpieczeDstwa, Komitet Wojskowy i Sztab Wojskowy: a) Komitet Polityczny i BezpieczeDstwa zostaB zobowizany do prowadzenia analiz polityki bezpieczeDstwa europejskiego i przygotowywania wnioskw dla Rady UE oraz dyrektyw i rekomendacji dla Komitetu Wojskowego. Ma zadanie rozwija dialog midzy paDstwami czBonkowskimi i paDstwami NATO w Europie pozostajcymi jeszcze poza UE (Islandi, Norwegi i Turcj). b) Komitet Wojskowy jest najwy|szym organem wojskowym Unii, podlegBym Komitetowi Politycznemu i BezpieczeDstwa. Przygotowuje oceny sytuacji kryzysowych, wypracowuje cele dziaBaD oraz organizuje wspBdziaBania wojskowe z innymi organizacjami. Przygotowuje dyrektywy do Sztabu Wojskowego. c) Sztab Wojskowy dokonuje ocen sytuacji militarnych, planuje operacje wojskowe oraz dziaBa na rzecz zespolenia europejskich siB wielonarodowych z narodowymi. 21 J. Fischer, Vom Staatebund zur Federation  Gedanken ber die Finalitd der europischen Integration.  Internationale Politik 2000, nr 8, s. 100-108; Z. BrzeziDski, Wybr: dominacja czy przywdztwo. Wydawnictwo Znak. Krakw 2004, s. 242-247. 22 R. Ziba, Wsplna Polityka Zagraniczna i BezpieczeDstwa Unii Europejskiej. Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne. Warszawa 2007. 8 Zapewnia staB Bczno[ midzy Komitetem Wojskowym a siBami zbrojnymi paDstw czBonkowskich pozostajcymi w dyspozycji unijnej. W UE powoBano tak|e ZespB Planowania i Wczesnego Ostrzegania, Europejsk Agencj Obrony oraz Komitet ds. Cywilnych Aspektw Zarzdzania Kryzysami (dla kierowania dziaBaniami doraznie tworzonych ugrupowaD policyjnych). Nie doszBo jednak w niej do utworzenia wsplnego dowdztwa wojskowego. Traktat z Lizbony poszerzyB mo|liwo[ci UE w zakresie reagowania kryzysowego. Unia mo|e wysyBa misje do wsplnych dziaBaD rozbrojeniowych, dla doradztwa i wsparcia wojskowego oraz do operacji budowania pokoju. ProwadziBa operacje wojskowe w Macedonii ( Concordia ), w Bo[ni i Hercegowinie ( Althea ), w Kongo i w Czadzie, oraz wiele misji o charakterze niewojskowym. Gdy nie udaBo si zorganizowanie siB szybkiego reagowania UE, w sile kilkudziesiciu tysicy |oBnierzy, rozwinBa proces budowy wielonarodowych grup bojowych. Tworzy te| europejskie siBy |andarmerii.23 Unia Europejska zmierza do bardziej partnerskiego uBo|enia stosunkw ze Stanami Zjednoczonymi, ale nie jest to Batwe zadanie, bo wBadze USA d|, za po[rednictwem NATO, do utrzymywania ich interesw w Europie. Unijne d|enia w zakresie wsplnego bezpieczeDstwa,24 napotykaj na amerykaDsk polityk presji i dominacji militarnej. USA wydaja na cele militarne ponad dwa razy wicej [rodkw, ani|eli UE. Maj wiksze mo|liwo[ci w zakresie rozbudowy nowoczesnych technologii zbrojeniowych oraz wiksz gotowo[ do u|ycia siBy wojskowej. UE silniej prezentuje d|enia solidarno[ciowe i ch zapobiegania konfliktom, natomiast Stany Zjednoczone wyraznie skBaniaj si do rozwizaD siBowych. Powoduje to kryzysowe zjawiska w euroatlantyckim tandemie bezpieczeDstwa. W ramach podwjnego podporzdkowania siB zbrojnych paDstw europejskich- natowskiego i wsplnotowego- dominujc rol odgrywaj struktury NATO. 25 W ramach systemu bezpieczeDstwa unijnego wystpuje wiele organizacji wymagajcych staBego wspBdziaBania i koordynacji, oraz zintegrowanego zarzdzania zasobami obronnymi. CzBonkami s paDstwa nale|ce do NATO i kraje neutralne (Austria, Cypr, Finlandia, Irlandia, Malta, Szwecja), ktre unikaj wsplnych zobowizaD militarnych. W ramach UE tylko Francja i Wielka Brytania dysponuj potencjaBem nuklearnym. PaDstwa czBonkowskie UE zajmowaBy zr|nicowane stanowiska w midzynarodowych dziaBaniach zbrojnych. Cz[ z nich wsparBa dziaBania wojskowe USA w 23 Tam|e, s. 104. 24 R. Kuzniar, Europejska strategia bezpieczeDstwa.  Polska w Europie 2004, nr 2, s. 9-28. 25 A. Missiroli, B. Schmitt, More euros for military capabilities.  European Voice 2002, 27 June  3 July s. 10; J. Stachura, Dynamika stosunkw transatlantyckich.  Sprawy Midzynarodowe 2001, nr 1, s. 37. 9 Iraku wiosn 2003 roku, a pozostaBe krytycznie odniosBy si do polityki amerykaDskiej, zwBaszcza Francja, Niemcy i Belgia. Nawet te, ktre zbrojnie wsparBy USA wycofaBy si z Iraku, np. Hiszpania po zamachach w Madrycie. Zr|nicowane stanowisko paDstw UE wystpowaBo w sprawach zakresu dziaBaD zbrojnych NATO w Afganistanie. Wiosn 2011 roku Francja inicjowaBa zbrojne wsparcie dla powstaDcw libijskich i uzyskaBa pomoc siB zbrojnych Wielkiej Brytanii, ale Niemcy, Polska i ogromna wikszo[ paDstw UE wstrzymaBy si od podejmowania dziaBaD wojskowych. Wiksz zgodno[ wykazuj paDstwa unijne w krytyce d|eD Iranu do uzyskania broni jdrowej.26 DziaBalno[ Unii Europejskiej w sprawach militarnych utrudnia brak wsplnego dowdztwa wojskowego oraz krzy|ujce si kompetencje midzy Wysokim przedstawicielem Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeDstwa oraz przewodniczcym Rady Europejskiej. W poszczeglnych krajach czBonkowskich wystpuj dalej r|ne systemy obronno[ci i r|ne rozwizania organizacyjne sBu|by wojskowej (armie zawodowe i armie tworzone w drodze poboru). 4. Zagro|enia gospodarcze i finansowe. W ostatnich latach w Unii Europejskiej spadBo tempo rozwoju gospodarczego i doszBo do nadmiernego zadBu|enia i deficytu finansw publicznych. Kryzys finansowy wpBywa na przedkBadanie interesw narodowych ponad wsplnotowe. RozluzniBy si rygory strefy euro, a zaczBy narasta rozbie|no[ci w polityce finansowej, pBacowej i cenowej, socjalnej i emerytalnej. W wikszo[ci paDstw czBonkowskich UE deficyt bud|etowy przekroczyB zakBadane 3%. Kryzys w strefie euro,27postpuje w sytuacji bardzo ograniczonych mo|liwo[ciach egzekwowania zaBo|eD paktu stabilizacji i wzrostu przez wBadze unijne. Podjte od 2008 roku dziaBania w tym zakresie zmierzaBy do wzmocnienia stabilno[ci sektora finansowego i nadzoru nad jego dziaBaniami. Podstawow przyczyn kryzysu finansowego UE staBo si przeniesienie polityki walutowej w strefie euro na szczebel unijny i pozostawienie polityki fiskalnej w dyspozycji poszczeglnych paDstw czBonkowskich, ktre prezentuj r|ny poziom rozwoju i wykazuj zr|nicowane podej[cie do spraw zadBu|enia. 26 S. Parzymies, Unia Europejska wobec wyzwaD i zagro|eD w stosunkach midzynarodowych [w:] Zwiat wobec wspBczesnych wyzwaD i zagro|eD, red. J. Symonides. Wydawnictwo naukowe SCHOLAR, Warszawa 2010, s. 612. 27 H. Van Rompuy, Wielkie wyzwanie przed Uni Europejsk.  Studia Europejskie 2011, nr 1, s. 11. 10 NastpiBo zagro|enie niewypBacalno[ci najbardziej zadBu|onych paDstw UE: Grecji, Hiszpanii, Irlandii, Portugalii i WBoch. W najgorszej sytuacji znalazBa si Grecja, ktrej PKB w stosunku do rocznego dochodu narodowego przekroczyB poziom 160%. DBug grecki narasta i trudno go zmniejszy, a Grecja nie mo|e posBu|y si instrumentem dewaluacji waluty, bo obowizuj j wymogi strefy euro. Podjte przez wBadze greckie prby szukania oszczdno[ci, napotkaBy na ostry opr spoBeczny. Grecy nie przyjli do wiadomo[ci potrzeby zaci[nicia pasa i rezygnacji z preferencji finansowych, a rozpoczcia procesu ograniczenia wydatkw i zwikszenia dochodw bud|etowych. Unia nie posiada dalej ustalonych procedur w stosunku do niewypBacalnego paDstwa czBonkowskiego. W[rd europejskich ekonomistw pojawiBy si r|ne pomysBy zaradcze takie jak: powoBanie  rzdu gospodarczego , wprowadzenie kontroli fiskalnej ze strony wBadz unijnych, ograniczenie uprawnieD zadBu|onych paDstw czBonkowskich itp. Komisja Europejska wystpiBa z Aktem o jednolitym rynku, ktry miaB uBatwi mobilno[ pracownikw w paDstwach UE, zwBaszcza na rynku usBug. W maju 2010 roku przywdcy UE podjli decyzj o wprowadzeniu Europejskiego Instrumentu Stabilizacji Finansowej w wysoko[ci 440 mld euro, z ktrego pomocy skorzystaBy ju| Grecja, Irlandia i Portugalia. W koDcu 2010 roku powoBano w UE grup zadaniow do spraw zarzdzania gospodarczego, kierowan przez przewodniczcego Herberta Von Rompuy a. PodjBa ona rozwa|ania nad nowymi formami nadzoru makroekonomicznego w UE, doskonaleniem przyjtego wcze[niej paktu stabilno[ci i wzrostu oraz tworzeniem mechanizmu uBatwiajcego rozwizywanie sytuacji kryzysowych.28 W marcu 2011 roku podjto decyzj o tworzeniu paktu dla euro (Euro plus), do ktrego akces zgBosiBy rwnie| paDstwa spoza strefy euro: Polska, Dania, Litwa, Aotwa i Estonia. Pakt ten miaB doprowadzi do wpisania limitw zadBu|enia i deficytu bud|etowego do krajowych konstytucji oraz do podjcia narodowych dziaBaD dla zwalczania kryzysu w systemie bankowym. Dla egzekwowania ustaleD paktu zakBadano wprowadzenie sankcji, ale rozbie|ne stanowiska paDstw uniemo|liwiBy ich zastosowanie. W 2011 roku problemy kryzysu finansowego UE kilkakrotnie rozwinBa Rada Europejska. Z nowymi wnioskami w tej sprawie wystpowaB rwnie| powoBany w koDcu 2011 roku prezes Europejskiego Banku Centralnego Mario Draghi. 9 grudnia 2011 roku Rada Europejska kolejny raz podjBa prb rozwizywania kryzysu walutowego UE. Z inicjatywy kanclerz Angeli Merkel i prezydenta Nicolasa Sarkozy ego postanowiono utworzenie unii 28 Tam|e, s. 12. 11 fiskalnej i wprowadzenie jej poprzez specjaln umow midzyrzdow. Unia ta dalej budzi kontrowersje w[rd paDstw czBonkowskich UE, najwiksze w Wielkiej Brytanii. W dalszym cigu uzewntrzniaj si du|e r|nice stanowisk midzy paDstwami strefy euro, a pozostaBymi paDstwami czBonkowskimi UE. Trwaj rwnie| spory wokB propozycji zaBo|eD bud|etowych UE na lata 2014-2020 oraz wokB  Strategii 2020 na rzecz inteligentnego i zrwnowa|onego rozwoju UE.29 5. Prby polepszenia bezpieczeDstwa energetyczno-klimatycznego. Unia Europejska jest w du|ym stopniu uzale|niona od zewntrznych dostaw surowcw energetycznych. Dlatego te| podejmuje prby wzmocnienia bezpieczeDstwa energetycznego poprzez dywersyfikacj dostawcw, zrdeB i drg przesyBowych energii. Celem jej dziaBaD jest tworzenie skutecznego i wzajemnie powizanego rynku energii, dla zapewnienia nieprzerwanego funkcjonowania gospodarki. Unia zmierza do rozwoju mechanizmw, gwarantujcych solidarno[ midzy paDstwami czBonkowskimi w razie trudno[ci z dostawami zewntrznymi. Dla zmniejszenia zale|no[ci importowych, d|y do zwikszenia udziaBu odnawialnych zrdeB energii w bilansie energetycznym i wprowadzanie nowoczesnych technologii niezbdnych dla zwikszenia efektywno[ci energetycznej gospodarek.30 PaDstwa UE rozwinBy prac nad wBasnym pakietem klimatyczno- energetycznym i prezentowaBy go na kolejnych konferencjach klimatycznych ONZ, zwBaszcza w czasie organizowanej przez Dani konferencji w Kopenhadze. Unia zmierza do zapewnienia bezpiecznej ekologicznie zrwnowa|onej i przystpnej cenowo energii. Zdaniem Hermana Von Rompuy a Unia jako najwikszy importer energii na [wiecie powinna  stara si [ci[lej wspBpracowa z krajami, ktre produkuj, transportuj i zu|ywaj najwicej energii . 31 Dlatego te| zabiega o rozwijanie strategicznego partnerstwa i dobrych stosunkw z paDstwami  naftowymi . Nie udaBo si jednak utworzenie wsplnej polityki energetycznej UE. Samodzieln inicjatyw w tej sprawie podjBy Niemcy, ktre wraz z Rosj rozwinBy budow gazocigu po dnie BaBtyku. Z problemami energetycznymi w UE 29 Europe 2020. A Strategy for Smart. Sustainable and Inelusive Growth. Communication from the Commission. Brussels 2010. 30 K. ProniDska, Ewolucje zagro|eD bezpieczeDstwa energetycznego [w:] Zwiat wobec wspBczesnych wyzwaD i zagro|eD, dz. cyt., s. 411; M. Kaczmarski, BezpieczeDstwo energetyczne Unii Europejskiej. Wydawnictwo Akademickie i Profesjonalne. Warszawa 2010. 31 H. Van Rompuy, dz. cyt. s. 14 12 [ci[le Bczy si sprawa rozwizywania problemw ekologicznych, takich jak: zanieczyszczenie powietrza, ska|enie wd i gleb oraz niszczenie warstwy ozonowej Ziemi.32 Najdalej idcym projektem unijnym jest przyjcie trudnego do realizacji pakietu klimatycznego z grudnia 2008 roku. Przewiduje on doprowadzenie do 2020 roku: zmniejszenia o 20% zu|ycia energii, rozwoju o 20% energii odnawialnej oraz redukcji o 20% (w stosunku do 1990 roku) energii gazw cieplarnianych.33 Przyjcie ambitnego zamiaru UE w sprawie pakietu klimatycznego mo|e w przyszBo[ci utrudni funkcjonowanie jej sBabiej rozwinitych krajw, ktre opieraj energetyk na spalaniu wgla w czasie ktrego wydzielaj si du|e ilo[ci CO. Ambitne zamiary wBadz unijnych spowodowaBy wyrazne rozbie|no[ci stanowisk midzy paDstwami czBonkowskimi.34 W konfrontacji z blokiem amerykaDsko-chiDsko-indyjskim projekt unijny zostaB zmarginalizowany i bardzo powoli postpuje proces rozwa|aD w celu rozwinicia protokoBu z Kioto.35 Do korzystniejszych uzgodnieD w sprawach ekologicznych doszBo dopiero podczas konferencji w Durbanie (RPA) w grudniu 2011 roku. 6. PrzeciwdziaBanie zagro|eniom bezpieczeDstwa ludzkiego. Unia przoduje w [wiecie w zakresie eliminowania zagro|eD dla ludzkiego wymiaru bezpieczeDstwa, eksponowanych m. in. przez opublikowany w 2005 roku raport  BezpieczeDstwo ludzkie .36 DoprowadziBa do rozwoju bezpieczeDstwa ludzkiego, poprzez wspieranie dziaBaD Rady Europy, OBWE ( trzeciego koszyka ), rozwj polityki welfare state oraz przyjcie Karty Praw Podstawowych. PaDstwa unijne wyeliminowaBy na swym terenie wojny, tworzc z Europy swoist  kotwic pokoju . Dla wielu biedniejszych paDstw paDstwa unijne staBy si wymarzonym celem poszukiwania warunkw lepszego |ycia. Ogromny przyrost naturalny, niedostateczny rozwj gospodarczy, rosnce bezrobocie oraz brak stabilno[ci politycznej w wielu krajach Afryki i Azji, wpBywaj na d|enia ich spoBeczeDstw do zamieszkania w UE.37 Problemy w tym zakresie zaostrzyBy si po gwaBtownych wydarzeniach w Afryce PBnocnej w 2011 roku. 32 R. Ziba, Nowe wyzwania i zagro|enia dla bezpieczeDstwa midzynarodowego: aspekty metodologiczne [w:] Zwiat wobec wspBczesnych wyzwaD i zagro|eD, dz. cyt., s. 351. 33 Europe 2020. dz. cyt. 34 M. Pietra[, Midzynarodowy re|im zmian klimatu. Wydawnictwo Adam MarszaBek. ToruD 2011, s. 333-340. 35 Pewien postp nastpiB dopiero w grudniu 2011 roku podczas konferencji ONZ w Durbanie /RPA/ 36 Human Security. Oxford University Press. Oxford 2007. 37 S. Parzymies, dz. cyt., s. 615-616. 13 W ostatnich latach Unia Europejska napotkaBa du|e trudno[ci demograficzne. W wikszo[ci jej paDstw czBonkowskich nastpuje spadek liczby urodzeD. NapByw imigrantw odmiennych ras i religii tworzy w paDstwach zachodnioeuropejskich skupiska ludno[ci napBywowej, izolujce si od  starej spoBeczno[ci. Zrodowiska imigrantw wpBywaj na wzrost niepokojw spoBecznych, a nawet zachowaD ksenofobicznych. Sprzyja to rozwojowi skrajnych partii o charakterze nacjonalistycznym, ktre stawiaj sobie za cel ochron wBasnych interesw i to|samo[ci kulturowej przed przybyszami. ZawiodBy te| prby tworzenia w krajach UE wielokulturowych spoBeczno[ci. Marginalizowani przybysze mog stanowi baz dla transnarodowej przestpczo[ci, czy dla dziaBaD terrorystycznych. W okresie kryzysu gospodarczego, zjawiska te z reguBy nasilaj si. Unia Europejska w relacjach z paDstwami jej otoczenia stara si promowa idee demokratyczne. D|y do wpBywania na prowadzenie w tych paDstwach wolnych wyborw, przestrzeganie praw czBowieka. W rozwoju polityki ssiedztwa stara si uzale|nia pomoc finansow od postpw w rozwoju demokracji. Jest to zadanie trudne, zwBaszcza w stosunku do paDstw rzdzonych przez autorytarnych przywdcw. Wiele kontrowersji wywoBaBa w UE fala przemian w paDstwach pBnocnej Afryki (Tunezja, Egipt, Libia) w 2011 roku. Od wielu lat niepokj w paDstwach UE budzi zwBaszcza konflikt bliskowschodni. x x x Sytuacja wewntrzna i midzynarodowa Unii Europejskiej ulega ewolucji. Obecnie w paDstwach unijnych wzrasta poziom |yciowy obywateli, a ograniczone s zagro|enia militarne. Jednocze[nie z tym wystpuj trudno[ci gospodarcze, nasila si kryzys strefy euro oraz narastaj zagro|enia energetyczne. Cz[ autorw ocenia, |e w zakresie ochrony klimatu Unia Europejska podjBa zbyt ambitne zaBo|enia, bo nie wspieraj jej inicjatyw du|e gospodarki USA, Chin i Indii. Nie udaBo si pomy[lnie zrealizowa strategii lizboDskiej na 38 lata 2000-2010 i mog powstawa trudno[ci w realizacji strategii rozwojowej do 2020 roku. BezpieczeDstwu UE mog sBu|y najlepiej takie przedsiwzicia, jak: eliminowanie narastajcych wyzwaD i ograniczenie zagro|eD dla bezpieczeDstwa, rozwijanie reform spoBecznych i politycznych oraz stabilizowanie demokracji, rzdw prawa i rozwijanie skutecznej ochrony praw czBowieka. Problemy bezpieczeDstwa Unii Europejskiej wymagaj staBych wysiBkw wBadz i spoBeczno[ci unijnej. Nie bdzie to zadanie Batwe, gBwnie ze 38 Lizbon European Council. Presidency Conclusions Lizbon 23 and 24 March 2000. 14 wzgldu na zBo|one warunki rozwoju Unii Europejskiej, nasilony kryzys gospodarczy i dalsze uzale|nienie od strategii pBnocnoatlantyckiej. Rozwj bezpieczeDstwa unijnego zale|y gBwnie od harmonizacji dziaBaD paDstw czBonkowskich, instytucji unijnych oraz od rozwoju wspBdziaBania transatlantyckiego. Wskazuje na to m. in. przyjty w 2004 roku raport  BezpieczeDstwo transatlantyckie: nowa rzeczywisto[  zmieniajce si instytucje .39 Ramy wspBpracy transatlantyckiej obejmuj trzy paDstwa z piciu staBych czBonkw Rady BezpieczeDstwa ONZ oraz sze[ paDstw czBonkowskich grupy G-8. Polepszenie ich wspBdziaBania mogBoby pozytywnie wpBywa na bezpieczeDstwo caBej Unii Europejskiej. W szerszym zakresie nale|y dzi[ uwzgBdnia zagro|enia niesymetryczne /wykorzystujce [rodki niemilitarne/, ekologiczne, energetyczne itp. WzrosBa bowiem rola mikkich komponentw bezpieczeDstwa paDstw i osb, Bczcych si z pojciem  soft Power . Kazimierz Aastawski 39 BezpieczeDstwo transatlantyckie: nowa rzeczywisto[  zmieniajce si instytucje.  Sprawy Midzynarodowe 2004, nr 2, s. 85-102.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
kopia bezpieczenstwa plyty dvd9 w k9copy
kopia bezpieczenstwa dvd w blazedvd copy
kopia bezpieczenstwa plyty dvd9 w dvdshrink
Bezpieceństwo militarne Polski
Administracja bezpieczenstwa st
Dobór bezpieczników topikowych
ARTYKUŁY ZWIĄZEK DYLEMATY WYBORU
Zagrożenia bezpieczeństa informacji
Bezpieczeństwo państwa instytucje bezpieczeństwa
Administracja wodna II RP kopia U W II RP
Fs 1 kopia

więcej podobnych podstron