2208634509

Aleksander Fredro - „Śluby panieńskie, czyli magnetyzm serca”

WSTĘP

Oryginalna komedia Polska.

Tekst Fredry, w którym pisze on, że Śluby panieńskie były wystawione we Lwowie w 1832, drukiem ogłoszono je w IV tomie jego komedii w 1834. Kilka lat później sztukę bardzo źle przetłumaczono prozą na język francuski. 17 sierpnia 1840 w paryskim teatrze przedstawiono po raz sztukę M.M Laurecina, Marca-Michela i E.Labiche - w niej właśnie główny temat i kilka scen prawie co do słowa wzięte są ze sztuki Fredry, o czym Autor pisze do tych, którzy oskarżają go o naśladowanie francuskiej sztuki.

Geneza i przemiany tekstu.

Pracę nad utworem, który pierwotnie nosił tytuł magnetyzm, rozpoczął Fredro przy końcu 1826. Na początku roku następnego już była gotowa redakcja. Utwór był wówczas 4-aktowy, napisany izosylabicznym 13-zgoskowcem i nosił tytuł Nienawiść Mężczyzn. Prototyp Klary nosił imię Laura, zamiast Albina był Erazm. Komedia początkowo miała być wystawiona na scenie warszawskiej, ale Fredro odszedł od tego zamiaru prawdopodobnie przez niepowodzenia w życiu osobistym - kochał się w Zofii z Jabłonowskich Skarbkowej, żyjącej w separacji z mężem. W jesieni 1828 pisarz poślubił swą ukochaną, ale do sztuki powrócił dopiero po 6 latach. Ostateczna jej redakcja powstała w 1832,15 lutego następnego roku w teatrze lwowskim odbyła się premiera komedii pod ostatecznym tytułem Śluby panieńskie, czyli magnetyzm serca. Genezę motywu niechęci ku mężczyznom czy lęku przed miłością wiązano z komediami Szekspira, Moliera, Marivaux. Odtwarzając mapę rzekomych najczęściej zależności łączących Śluby z polską i obcą tradycja literacką, starano się umiejscawiać komedię w obrębie literackich prądów epoki. Zdaniem jednych badaczy, miały one stanowić koronny dowód przynależności Fredry do grona pisarzy romantycznych, inni znów uważali komedię za manifest antyromantyczny, za polemikę z II i IV częścią Dziadów. Po wojnie zajęto w tym zakresie stanowisko kompromisowe, wskazując na zbieżność intencji ideowych pisarza z ideami miłości romantycznej, podkreślając jednocześnie parodystyczną postawę pisarza wobec przejawów sentymentalizmu (postać Albina). Trzeci nurt zainteresowań badawczych zmierzał do określenia stopnia nasycenia utworu realnymi konfliktami epoki, a jego twórcy starali się określić wartość komedii jako obrazu „miejsc i czasów". Zdecydowana większość komentatorów, niezależnie od przyświecających im założeń metodologicznych, wyjątkowo zgodnie chwaliła mistrzostwo Fredry w budowie intrygi, jej subtelne powiązanie z dynamicznie ujętą psychiką bohaterów, a także urodę obrazu młodzieńczej miłości. Zachwycano się przejrzystością konstrukcji i niemal muzyczna lekkością słowa.

W KRĘGU BOHATERÓW POWIEŚCI Parada kontrastów

Gustaw i Albin, Aniela i Klara, Radost i pani Dobrójska, w mniejszym stopniu Jan - te postaci nie były obce przedfredrowskiej literaturze i scenie. Ukształtowała je tradycja, a usystematyzowała konwencja. Pisarz tworzył je wg znanych już reguł scenicznych, ale z myślą o określonych indywidualnościach aktorskich. Przemyślanym i konsekwentnie realizowanym zabiegiem było uniwersalne niemalże skontrastowanie postaci. Pisarz przeciwstawił przyjaciółki przyjaciołom, amantki amantkom, młodzież przedstawicielom starszego pokolenia, płeć „słabą" - płci „mocnej". Ten ostatni kontrast został zapowiedziany przez motto:

Rozum męszczyzną, białogłową affekt tylko rządzi; oraz kocha; oraz nienawidzi; nie

gdzie rozum; ale gdzie affekt, tam wszystko, [pisownia oryginalna]

1