3818438678

ROMANTYZM 3.01.2012 r.

Proza w okresie romantyzmu

1)    Wczesna powieść gotycka w Polsce

2)    Proza okresu Królestwa Kongresowego (1815-1830)

3)    Okres międzypowstaniowy

Proza nie była rodzajem czy gatunkiem piśmiennictwa charakterystycznym dla romantyzmu. O ile wszystko zaczynało się obiecująco powieścią gotycką (rozwój - Anglia), powieścią sentymentalną(...)

Ad 1

Powieść gotycka to gatunek prozy fabularnej, wyrastający z estetyki klasycystyczno-preromantycznej. Jako gatunek nowatorski w epoce oświecenia była traktowana jako swoistego rodzaju literacko-estetyczna herezja. Wywodziła się z kultu wieków średnich i gotyku, a przedstawiciele francuskiego oświecenia z Wolterem na czele odnosili się z całkowitą pogardą do ciemnych - ich zdaniem - wieków średnich i do całej kultury związanej ze średniowieczem Średniowiecze odrodziło się, a powieść gotycka narodziła się - w Anglii, nie we Francji. W Niemczech gotycyzm bardziej ujawnił się w dramacie, aniżeli w prozie.

Goethe „O niemieckiej architekturze" (1772r.) - wskazywał piękno architektury sakralnej w Niemczech (gdzie dominowała fascynacja średniowieczną architekturą sakralną)

W Anglii XVIII w. interesowano się przede wszystkim architekturą świecką, średniowiecznymi zamkami i ich ruinami. Literackim wyrazem tych zainteresowań w Anglii był Horacego Walpole'a „Zamczysko w Otranto" .

Powieść gotycka wprowadzała nowy typ bohatera:

Bohaterów zbrodniarzy - których nie wprowadzano wcześniej

Błąkające się po zamkach duchy przenosiła problematykę zła z płaszczyzny moralnej na płaszczyznę metafizyczną - nie było w niej oświeceniowego dydaktyzmu (a jeśli był to w ograniczonej formie); czyniła zło czymś tajemniczym, fascynującym, nieodgadnionym.

Jedną z odmian prozy gotyckiej w Anglii był ROMANS GROZY - celowała w tym gatunku Ann Radcliffe : „Puszcza czyli opactwo St Cłaire" (1791r.), „Tajemnice zamku Udolpho"(1794r.), „Konfesjonał czarnych pokutników" (1797r.).

Jako twórca romansu grozy wsławił się też Mathew Gregory Lewis („Mnich" (1796r.). Charakterystyczną cechą narracji u obu pisarzy było stosowanie metody zwanej SU SPENCE (napięcie, zawieszenie; metoda ta polegała na zawieszani narracji w celu wzmożenia nastroju oczekiwania, niepokoju, tajemniczości). Tę zasadę sformułował angielski estetyk Edmund Burkę w rozprawie „Dociekania filozoficzne o pochodzeniu naszych idei wzniosłości i piękna"(1757r.) - do tych idei Burke’a odwoływał się również Zygmunt Krasiński (do idei wzniosłości)

Burkę twierdził, że budowanie nastroju polega na stosowaniu niedopowiedzeń wprowadzających tajemniczość i poczucie lęku.