4804370374

ŻARY

>nteiT€*9

Polska-Sachsen

Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego

UNIA EUROPEJSKA

Projekt pt.: Zachowanie i promowanie walorów geologicznych Łuku Mużakowa i moreny polodowcowej Zielonego Lasu oraz zaktywizowanie współpracy miast Żary i WeiBwasser

Projekt u.d.T.: Erhaltung und Fórderung von geologischen Vorzugen des Muskauer Faltenbogens und der Eiszeitmorane des Sorauer Waldes sowie Aktivierung der Kooperation zwischen den Stadten Żary und WeiRwasser

Dzieje Żarskiego Lasu - Geschichte des Sorauer Waldes

2arskł Las (niem. 5orauer Wald) zwany jest dziś popularnie Zielonym Lasem. Od północnego wschodu graniczy z innym podżarskim kompleksem leśnym, czyli Lasem Miejskim (niem. Sorauer Stadtwald) będącym niegdyś własnością miasta, w którym po dziś dzień znajdują się liczne stawy z Bielarnią Hermanna, gdzie znajdowała się niegdyś pustelnia.

Der Sorauer Wald, heute allgemein Gruner Wald genannt, grenzt im Nordosten an einen anderen Waldkomplex von Żary, den Stadtwald (ehemals Sorauer Stadtwald), der einst Eigentum der Stadt war; Hier befinden sich noch heute zahlreiche Teiche mit der ehemaligen Herrmanns Bleiche, wo sich mai die sog. Einsiedelei befand.

Pustelnia    Einsiedlerei

w Leste Miejskim im Sorauer Stadtwald

Bielamia Hermanna i Basen w Lesie Miejskim

Zielony Las w przeciwieństwie do Lasu Miejskiego nie był własnością miasta, lecz był w posiadaniu właścicieli państwa stanowego 2ary - Trzebieł, a później stał się własnością państwa pruskiego. Jego intensywne wykorzystanie (łowiectwo i gospodarka leśna oraz produkcyjna np. produkcja witirolu, czyli siarczanów miedzi i żelaza odnotowana na mapie gospodarczej z 1758 r.) związane było przede wszystkim z działalnością śląskiego rodu Promniców, którzy władali w latach 1558 - 1765.

Hermanns Bleiche und Freibad im Sorauer Stadtwald

Pałacyk myśliwski był siedzibą żarskiej loży masońskiej

Das Jagdschloss war Sitz der Sorauer Freimaureńoge.

Naturalny amfiteatr,Eulerpe'

zamek Kunona    Das Schloss von Kuno

i młynki    und Waldmuhlen

Na terenie Zielonego Lasu odnaleziono przed II wojną światową stanowiska archeologiczne świadczące o osadnictwie kultury łużyckiej. Z Zielonym Lasem związana Jest także legenda o rycerzu - rabusiu Kunonie. Opowieść stworzyła (Das Raubschloss 1922 r.) pisarka Margarete Gebhardt (1870 - 1945), która Inspirację czerpała z historii miasta - w lesie znaleziono w XVII w. wielki złoty i srebrny skarb. Także dawne zapiski kronikarskie z Żar i pozostałej części Łożyć z XV-XVI w. utrwaliły przekazy o obecności w regionie rycerzy - rabusiów.

Auf dem Gebiet des Grunen Waldes wurden vor dem Zweiten Weltkrieg archaologische Statten gefunden, die won der Ansiedlung aus der Zeit der Lausitzer Kultur zeugen. Mit dem Grunen Wald hangt auch die Legende vom Raubritter Kuno zusammen. Die Sagę .Das Raubschloss" (1922) stammt won der Feder der Schriftstellerin Margarete Gebhardt (1870 - 1945), die den Stoff dafur aus der Stadtgeschichte schopfte; Im Wald wurde im XVII. Jh. ein groBer Silber- und Goldschatz gefunden. Auch Aufzeichnungen alter Chroniken aus Żary und dem restlichen Teil der Niederlausitz haben die Uberlieferungen won der Anwesenheit der Raubritter in dieser Region bekraftigt.

W czasach Erdmanna II Promitza (1704 - 1745) Zielony Las stał się terenem intensywnie wykorzystywanym jako teren rekreacyjny. Dzięki niemu powstał w latach 1708 - 1709 pałacyk myśliwski. Umieszczony na tarasowym wzgórzu obiekt dawał znakomite możliwości obserwacji hrabiowskiej menażerii, czyli swoistego ogrodu zoologicznego. W czasie II wojny światowej leśny pałacyk został zamieniony na jedną z fabryk produkującą na potrzeby firmy lotniczej Focke - Wulf. Niestety po wojnie obiekt ten uległ dewastacji i został rozebrany w 1963 r. Do dziś widoczny jest jednak zarys budowli, oraz charakterystyczne wzgórze.

żur Zeit Erdmann II. won Promnitz (1704 - 1745) wurde der Grune Wald ais Erholungsgebiet intenslv genutzt. Auf seine Veranlassung entstand in den Jahren 1708-1709 das Jagdschloss. Auf einem Terrassenhugel gelegen, bot es herworragende Móglichkeiten zur Beobachtung der graflichen Menagerie, eines eigentumlichen Tiergartens. Im Zweiten Weltkrieg wurde das Waldschloss zu einer Fabrik umfunktionlert. die Telle fur den Flugzeughersteller Focke-Wulf gefertigt hat. Leider ist dieses Objekt nach dem Zweiten Weltkrieg einer VerwUstung zum Opfer gefallen und wurde 1963 niedergerissen. Bis heute sind der Grundriss des Bauwerks und der charakteristische Hugel gut erkennbar.

Wielkie zasługi dla uczynienia Zielonego Lasu terenem powszechnej rekreacji, położyło żarskie Towarzystwo Upiększania (niem. Verschónerungs Verem), które w 1864 r. wybudowało kamienną wieżę widokową na grzbiecie Łazowskich Wzgórz (niem. Lohser Berge). Wieża widokowa przybrała formę blokhauzu (niem. Blockhaus), czyli ufortyfikowannej budowli ze strzelnicami

GroBe Verdienste bei der Umgestaltung des Grunen Waldes zu einem Erholungsgebiet hat sich der Verschonerungsverein erworben, der 1864 auf dem Riicken der łazowskie Wzgórza (Lohser Berge) einen steinernen Aussichtsturm errichtet hat. Der Aussichtsturm nahm die Gestalt eines Blockhauses an, d.h. eines befestigten Bauwerks mit SchleBscharten.

Der Grune Wald war im Gegensatz zu dem Stadtwald nicht im Besitz der Stadt, er war Eigentum der Standesherren von Sorau - Triebel, und spater ging er in Besitz des preuBischen Staates uber. Seine intensive Nutzung (Jagd und Forstwirtschaft sowie Produktionswirtschaft, Z.B. Vitriolgewinnung / Kupfer- und Eisensulfate/. die schon auf der Wirtschaftskarte von 1758 vermerkt wurde, war eng mit den Aktivitaten des schlesischen Geschlechts von Promnitz verbunden, das hier in den Jahren 1558 -1765 herrschte.

Jednym z ważniejszych miejsc Zielonego Lasu były zajazdy I restauracje, oferujące, noclegi, koncerty i potańcówki. Kluczową restauracją była Gruner Wald, czyli Zielony Las. Oprócz tego turystów obsługiwał położony na północno • wschodniej rubieży zajazd Rautenkranz.

Zu den wichtigstcn Ortcn des Grunen Waldes gehórten Gastwirtschaften und Restaurants, die Ubernachtunen. Konzerte und Tanzabende In ihrem Angebot fiihrten. Eine Schłusselrolle spielte das Gasthaus .Gruner Wald'.Au8erdem stand das Restaurant .Rautenkranz' an der norddstlichen Waldgrenze den Touristen zur Verfugung.

..Eulerpe ’ - om naturkches AmpMheater

Blokhauz na początku lat 90 XX w

Blockhaus in den fruhen 1990er Jahren

Pod koniec XIX w. wyznaczono w Zielonym Lesie trasy spacerowe i narciarskie, a w dwudziestoleciu międzywojennym zbudowano skocznię narciarską. W miejscu kopalni węgla brunatnego .Maria' w 1927 r. urządzono kąpielisko oraz wiele miejsc odpoczynku i uciechy. Jednym z nich był zespół młynków wodnych, na źródłach Czerwonej Wody w pobliżu kąpieliska. Do dziś widoczne jest bijące źródło - zwane niegdyś Piwnicznym (Kellerbrunnen). Inny zespół młynków znajdował się w głębi lasu, na cieku rozpoczynającym się przy Komarowym Źródle (Muckenborn).

Basen w Zielonym Lesie

Freibad im Gruner Wald

Porzucona budowa w latach 30 XX w

Vedassenes Gebśude mden l930erJahren

Gegen Ende des XIX. Jhs. wurden Wander- und Skiwege abgesteckt, und in der Zeit zwischen den zwei Weltkrlegen wurde eine Sprungschanze gebaut. An der Stelle der Braunkohlegrube .Marie' wurden 1927 ein Freibad und viele Erholungs- und Vergnugungsstatten errichtet. Eine von solchen Statten war der Muhlengrund an der Quelle des FlleBes Czerwona Woda (Rothwasser). Bis heute ist die sprudelnde Quelle (ehemals Kellerbrunnen genannt) sichtbar. Eine andere Reihe von kleinen Miihlen befand sich in Waldesinnerem, an einem Bach, der am Komarowe Źródło (Muckenborn) seinen Ursprung hat.

Wieża Bismarcka jeszcze tako dostrzegalnia przeciwpożarowa na początku lat 90 XX w Na jednym z trzech    DerBismarckturm Anfang der 90erJahre

najwyższych wzniesień    20 Jahrhunderts alsernochals

Zielonego Lasu, które    Feuerwachturm diente

niegdyś nazywano

Ruckenberg (222,6 m n.p.m.), wznosi się żarska wieża Bismarcka, której budowę rozpoczęto 01.04.1914 r. a więc w 99 rocznicę urodzin jej patrona, lecz nigdy jej nie ukończono.

Auf einer der drei hóchsten Erhebungen des Grunen Waldes, die einst den Namen Ruckenberg (222,6 m O.d M.) trug, steht der Bismarckturm, dcssen Bau am 01.04.1914 begonnen wurde, das helBt zum 99. Geburtstag seines Namensgebers; Das Bauwerk wurde nie vollendet.

Kopalnie na terenie i w okolicach Zielonego Lasu w 1910 r

Gruben im Sorauer Wald und Umgebung m 1910

Obok rekreacji Zielony Las był wykorzystywany gospoda rczo-do należącej do miasta 2ary wsi Szyborsice (niem. Seifersdorf) biegły linie kolejki linowej transportującej węgiel brunatny z odkrywek w zachodniej części Zielonego Lasu. AuRer Erholungszwecken wurde der Grune Wald auch wirtschaftlich genutzt. Bis Seifersdorf, einen Dorf, das zu Żary gehorte, fuhrte eine Seilbahn fur den Transport von Braunkohlen aus den Schachten im westlichen Teil des Griinen Waldes.