6366085209

UNIWERSYTET

m swps

POZNAŃ

Uniwersytet SWPS, Wydział Zamiejscowy w Poznaniu

Weronika Trzmielewska | Marta Bukowska | Emilia Kaczmarczyk | Mariusz Zięba

Wpływ aktywizacji wspomnień sukcesu i porażki na poziom nadziei na sukces jako stan

Celem badania była replikacja eksperymentu Snydera i wsp. (1996, Study 3), w którym wykazano wpływ aktywizacji negatywnych vs pozytywnych wspomnień na zmianę poziomu nadziei na sukces jako stan. Uczestnikami badania byli studenci Uniwersytetu SWPS w Poznaniu i Warszawie (N = 100, w tym 50 kobiet). Badani byli dobierani losowo do jednego z warunków: a) aktywizacji wspomnienia sukcesu; b) aktywizacji wspomnienia porażki; c) grupy kontrolnej. W pierwszej części badania uczestnicy wypełniali Skalę Nadziei na Sukces jako Stan (ASHS), Samooceny jako Stan (SJS), Walencji i specyficznej treści nastroju (Panas-X) oraz Aprobaty Społecznej (Crowne-Marlowe). Następnie w obydwu warunkach eksperymentalnych byli proszeni o przypomnienie sobie i opisanie sytuacji związanej z osiąganiem celu - w zależności od warunku była to sytuacja porażki lub sukcesu. W kolejnej części badania uczestnicy odpowiadali na pytania sprawdzające skuteczność manipulacji, po czym wypełniali ponownie Skalę Nadziei na Sukces jako Stan. Wykonano analizy istotności różnic średnich testem znaków Wilcoxona dla grup zależnych, w trzech wariantach: dla całej grupy badawczej, dla kobiet i dla mężczyzn. W całej próbie badawczej oraz w grupie kobiet przypominanie porażki powodowało obniżenie nadziei na sukces jako stan. W grupie mężczyzn przypominanie sukcesu wywoływało zwiększenie poziomu nadziei na sukces jako stan.

WPROWADZENIE

■    Nadzieja na sukces to poznawczy stan motywacyjny, który opiera się na dwóch rodzajach przekonań: o posiadaniu silnej woli (tj. przekonaniu osoby o zdolności zainicjowania i podtrzymywania dążenia do celu, mimo przytrafiających się trudności) oraz o umiejętności znajdowania rozwiązań (tj. postrzeganiu siebie jako jednostki zdolnej, potrafiącej stworzyć jeden lub więcej efektywnych sposobów prowadzących do osiągnięcia celu) (Snyder, Sympson, Ybasco, Borders, Babyak, Higgins, 1996; Snyder, Cheavens, Michael, 1999).

■    Nadzieja na sukces może być operacjonalizowana jako dyspozycja (tj. względnie trwały system przekonań, utrzymujący się niezależnie od sytuacji i czasu), jak i stan, który dotyczy wydarzeń bliskich i określonych sytuacji (Laguna, Trzebiński i Zięba, 2006; Snyder i in., 1996).

■    Stan nadziei mierzony w danym momencie wyraża aktualne, ukierunkowane na cel myślenie jednostki. Nadzieja ta oceniana w sytuacjach konkretnych, związanych z realizacją celów, jest według badaczy silniej powiązana z poznawczą analizą tych sytuacji, niż dyspozycyjna nadzieja na sukces (Laguna i in., 2006; Brewer, Doughtie, Lubin 1980; Yang i Rehm, 1993; za: Snyder i in., 1996).

METODA

W celu określenia istotności różnic średnich dla I oraz II pomiaru poziomu nadziei na sukces jako stan w zależności od warunku i grupy przeprowadzono analizy testem znaków Wilcoxona dla grup zależnych. W całej grupie badawczej aktywizowanie wspominania porażki spowodowało istotne obniżenie poziomu nadziei na sukces jako stan, Z = 2,69; p < 0,001.

4°    ₃₇,3 37,8    _37i2    37,7

Kontrolna    Sukces    Porażka

Wykres 1. Średnie wartości stanu nadziei na sukces w 3 warunkach badawczych, przed i po manipulacji w całej próbie badawczej

W grupie kobiet przypomnienie wspomnienia porażki wywołało istotne obniżenie poziomu stanu nadziei, Z = 2,23; p < 0,05. W warunku kontrolnym poziom nadziei na sukces jako stan zwiększył się w II pomiarze, w porównaniu z I pomiarem, Z = 2,59; p < 0,001.

W badaniu weryfikowano, czy przypominanie sukcesu vs porażki w realizacji celu spowoduje

odpowiednio - zwiększenie vs obniżenie poziomu stanu nadziei na sukces.

Grupa

■    Uczestnikami eksperymentu byli studenci Uniwersytetu SWPS (A/=100, w tym 50 kobiet).

Najczęściej studiowanym przez badanych kierunkiem była psychologia.

Procedura

■    Każdy badany spotykał się indywidualnie z eksperymentatorką i wypełniał skale pomiaru nadziei na sukces jako stan, samooceny jako stan, Walencji i specyficznej treści nastroju oraz potrzeby aprobaty społecznej.

■    W grupie kontrolnej (N = 34) uczestnikom przedstawiono polecenia mające wprowadzić ich w stan relaksacji. W warunku aktywizacji wspomnienia sukcesu, po przedstawieniu badanym (N = 33) instrukcji służącej do relaksacji, poproszono ich o przypomnienie i opis udanego osiągnięcia celu. W warunku aktywizacji wspomnienia porażkipo wykonywaniu poleceń uaktywniających stan relaksu, uczestnicy (N = 33) przypominali sobie i opisywali nieudaną realizację celu.

■    Następnie badani ponownie uzupełnili skalę stanu nadziei na sukces.

Narzędzia

■    Skala Aprobaty Społecznej (Marlowe-Crowne, Marlowe-Crowne Social Desirability Scale-Short Forms, Reynolds, 1982) - służy do pomiaru nasilenia potrzeby aprobaty społecznej.

■    Skala Samooceny jak Stan (SJS, State Self-Esteem Scalę, Heatherton i Polivy, 1991) - mierzy poziom stanu samooceny.

■    Skala Pozytywnego i Negatywnego Afektu - Wersja Rozszerzona (PANAS-X, Negative Affect Schedule-Expanded Form, Watson i Clark, 1994) - służy do pomiaru nasilenia Walencji i specyficznej treści nastroju.

■    Skala Nadziei na Sukces jako Stan (ASHS, The State Hope Scalę, Snyder i in., 1996) - mierzy poziom stanu nadziei na sukces.

Kontrolna    Sukces    Porażka

Wykres 2. Średnie wartości stanu nadziei na sukces w 3 warunkach badawczych, przed i po manipulacji u kobiet

W grupie mężczyzn uaktywnienie wspomnienia sukcesu spowodowało u badanych zwiększenie poziom stanu nadziei, na granicy istotności, Z = 1,94; p = 0,052. Natomiast w warunku kontrolnym nasilenie nadziei na sukces jako stan obniżyło się w II pomiarze, w porównaniu z I pomiarem, Z = 2,1; p < 0,05.

40

35

30

25

20

15

10

5

0

■ I pomiar II pomiar

Kontrolna    Sukces    Porażka

Wykres 3. Średnie wartości stanu nadziei na sukces w 3 warunkach badawczych, przed i po manipulacji u mężczyzn

WYNIKI

DYSKUSJA

Tabela 1. Średnie i odchylenia standardowe oraz współczynniki korelacji pomiędzy poszczególnymi zmiennymi dla całej grupy badawczej

Skale	M	SD	1	2	3	4	5	6	7 8
1. Nadzieja na sukces jako stan (pomiar 1)	36,86	6,43
2. Nadzieja na sukces jako stan (pomiar 2)	36,78	7,09	0,84*
3. Samoocena jako stan (zadaniowa)	29,18	3,92	0,59*	0,56*
4. Samoocena jako stan (społeczna)	30,55	4,59	0,42*	0,40*	0,63*
5. Samoocena jako stan (wygląd)	21,55	4,91	0,49*	0,49*	0,52*	0,38*
6. Samoocena jako stan (całościowo)	81,27	11,33	0,60*	0,58*	0,87*	0,76*	0,79*
7. Negatywny afekt	15,6	6,56	-0,36*	-0,30*	-0,44*	-0,49*	-0,29*	-0,54*
8. Pozytywny afekt	32,23	6,33	0,54*	0,49*	0,27*	0,10	0,47*	0,38*	-0,27*
9. Aprobata społeczna	5,74	3,05	0,02	-0,02	0,05	0,07	-0,12	0,03	0,03 -0,04

* Korelacja jest istotna na poziomie p< 0,01 (dwustronnie).

laguna. M., Trzebiński, J., i Zięba, M. (2005). Kwestionariusz Nadziei na sukces KNS: podręcznik.

Snyder, C. (2002).Hope Theory.: Rainbows in The Minds. Psychological lnquiry (13/4) s.249-257, Pracownia Testów Psychologicznych Polskiego Towarzystwa Psychologicznego.

■    W badaniu uzyskano częściowe potwierdzenie wyników Snydera i wsp. (1996), w którym wykazano (zgodnie z kierunkiem hipotez), że aktywizacja sukcesu vs porażki wywołuje istotny wzrost vs spadek stanu nasilenia nadziei na sukces. W grupie kontrolnej stwierdzono brak istotnej różnicy poziomu nadziei po aktywizacji stanu relaksu (wyniki próby badawczej bez podziału na płeć). W warunkach polskich efekty te zostały powtórzone tylko w grupie aktywizacji wspomnienia porażki oraz w grupie kontrolnej.

■    W oryginalnym badaniu, uwzględniając czynnik płci w analizie danych, wykazano brak istotnych różnic w nasileniu stanu nadziei w trzech warunkach badawczych. W replikacji polskiej wykazano znaczenie różnic ze względu na płeć: wydaje się, że przypomnienie porażki wywołuje istotny spadek nasilenia stanu nadziei na sukces tylko u kobiet, zaś aktywizacja wspomnienia sukcesu wpływa na podniesienie poziomu nadziei jako stan tylko u mężczyzn.

■    W badaniu uzyskano nieoczekiwany efekt wpływu zadania polegającego na relaksacji na zmianę poziomu nadziei na sukces jako stan.

■ Wydaje się wskazane, aby w przyszłych projektach badawczych zwiększyć liczebność analizowanej próby badawczej i starać się uwzględnić w badaniach czynniki związane z kontekstem kulturowym i społecznym.

LITERATURA

Snyder, C., Cheavens, J. i Scott, T. (1999). Hoping. The Psychology of What Works, New York, Oxford Uniwersity Press.

Snyder, C.. Sympon, S. C., Ybasco, F.C., Borders, F., Babyak, M.A. i Higgins, R.l.

(1996). Development and Validation of the State Hope Scalę. Journol of Personalny and Sociol Psychology (70), s. 321-335.

[e-mail]