6827069162

Powszechnie za pierwszą konstytucję na świecie uznaje się Konstytucję Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej, uchwaloną w Filadelfii¹, 17 września 1787 roku. Niektórzy badacze przekonani są jednak, że pierwszym tego typu dokumentem była Konstytucja Korsyki, uchwalona 32 lata wcześniej². Niezależnie od chronologii, te oraz pozostałe konstytucje łączy fakt, że są źródłem obowiązującego prawa w państwie, w którym została uchwalona. Uwidocznione to jest już w samej etymologii słowa konstytucja - łac. constituere³, co oznacza ustanawiać, postanowić. Przedstawmy więc ustawę zasadniczą jako źródło prawa na przykładzie prawa Rzeczypospolitej Polskiej oraz jej Konstytucji.

W art. 87. ust. 1. Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. jest napisane:

Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia.

Autorzy Konstytucji w tym artykule jasno wskazują na nią jako pierwsze ze źródeł powszechnie obowiązującego prawa. Ukazanie tej nadrzędności, pierwszeństwa przed pozostałymi aktami mogącymi być źródłami prawa umożliwia pełnić jej funkcję umowy między rządzącymi, a rządzonymi - nie można przekroczyć tego, co zapisane jest w Konstytucji. W sposób dosłowny zostało to przedstawione już w art. 8 ust. 1 Konstytucji, stanowiącym:

Konstytucja jest najwyższym prawem Rzeczypospolitej Polskiej.

Użycie zwrotu “najwyższym prawem” może być jednoznaczne ze stwierdzeniem “najwyższą mocą prawną”, jednak jest czymś więcej - tylko “najwyższe prawo” może tworzyć prawo “niższe”, czyli o niższej mocy prawnej. W praktyce oznacza to, że nie mogą istnieć żadne prawa ważniejsze od Konstytucji, a także żadne prawo nie może na nią wpływać. Dodatkowo, w ustawie zasadniczej zapisanych jest wiele norm dotyczących kompetencji prawotwórczych, które zgodnie z omawianym stwierdzeniem są niżej od niej samej. Zwrot ten niebezpośrednio więc podkreśla znaczenie Konstytucji jako źródła prawa.

Fakt bycia źródłem prawa doskonale podkreśla też zależność prawa, w tym wyroków sądów, od Konstytucji. Zgodnie z art. 79 ust. 1:

Każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, ma prawo, na zasadach określonych w ustawie, wnieść skargę do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego wolnościach lub prawach albo o jego obowiązkach określonych w Konstytucji.

Artykuł ten jasno obrazuje, że żaden sądowy wyrok nie może zapaść, jeśli jest niezgodny z ustawą zasadniczą - to samo tyczy się orzeczeń każdego organu administracji publicznej. Konstytucja jest źródłem każdego z tych wyroków, ponieważ wyrok nie może stać w sprzeczności z Konstytucją.

Należy się zastanowić jednak, co jeśli zajdzie potrzeba zmiany najwyższego prawa. Takie działanie byłoby de facto nowym aktem prawnym, który również reguluje Konstytucja. Art. 235.

1

   http://libr.sejm.gov.pl/tekO l/txt/konst/usa.html

2

   The English Historical Review, Carrington D., tom LXXXVIII, wydanie CCCXLVIII, 1.07.1973 r., strony 481-503,

3

   Słownik lacińsko-polski, Kumaniccki K., 1957 r., str. 119