1551622946

W ramach 5. Międzynarodowego Festiwalu Gombrowiczowskiego w 2002 roku w Radomiu odbyły się Międzynarodowe Warsztaty Tłumaczy Gombrowicza pod kierunkiem Olafa Kiihla. Udział wzięli tłumacze z Estonii (Hendrik Lindepuu), Węgier (Palfavi Lajosz), Turcji (Osman Firat Bas), Bułgarii (Dymitryna Lau-Bukowska), Ukrainy (Andrij Bondar) oraz Czech (Helena Stachova). Uczestnicy dyskutowali nad problemami przekładu literackiego, skupiając się na trudnościach translacji związanych ze stylem, składnią, wieloznacznością oraz innymi osobliwościami Gombrowiczowskiego języka, prezentując je z punktu widzenia swoich indywidualnych doświadczeń. Definiowali pojęcia Gombrowicza według narodowych osobliwości każdego z nich. Warsztaty te zostały podsumowane w przewrotnym, typowo gombrowiczowskim memorandum⁶⁵.

Utwory Gombrowicza pojawiły się na niemieckim rynku wydawniczym już w latach sześćdziesiątych, a dwadzieścia lat później przetłumaczono je ponownie i opublikowano w nowym, krytycznym wydaniu, opatrzonym dodatkowymi materiałami i komentarzami. Wszystkie utwory drugiej edycji ukazały się w nowych tłumaczeniach, co zalicza Gombrowicza do niewielkiego grona polskich pisarzy mogących się poszczycić tak bogatą historią translatorską w niemieckim kręgu językowym. W prasie niemieckiej pojawiły się liczne recenzje i krytyczne omówienia jego twórczości. Intensywnej recepcji krytycznoliterackiej nie towarzyszyło jednak zainteresowanie ze strony publiczności niemieckojęzycznej. Odrębność tego fenomenu rodzi pytanie o związek recepcji dzieła w kulturze docelowej z obraną przez tłumacza strategią translatorską. Postanowiono zweryfikować tezę Fiegutha, który analizując historię recepcji pierwszej edycji tłumaczeń, wyraża przekonanie, że przekład Waltera Tiela nie pozostał bez wpływu na recepcję utworów Gombrowicza:

Ein (...) Aspekt der gebremsten Wirkung Gombrowczs bei deutschen Autoren sind gewiss die Ubersetzungen Walter Tiels⁶⁶.

Badacz przyznaje jednocześnie, że zainicjowana przez niego i Fritza Arnolda edycja nowych tłumaczeń nie odniosła nawet tak niewielkiego sukcesu, jak pierwsza:

(...) der zweite Versuch, Gombrowicz in der deutschen Literaturwelt zu verankern, die von Fritz Arnold und mir betreute Munchener Ausgabe der Gesammelten Werke [vermochte] nicht einmal den betrachtlichen Achtungserfolg der ersten Ausgabe zu wiederholen⁶⁷.

Fieguth określa pierwszą niemieckojęzyczną edycję utworów Gombrowicza mianem: Achtungserfolg oznaczającym w języku niemieckim sukces o niewielkim znaczeniu,

⁶⁵    Zob. www.similitudo.de/MemoRadom2002.html [12.12.2004]

⁶⁶    R. F i e g u t h: Gombrowicz mit deutscher Fresse... s. 126.

⁶⁷    Tamże, s. 116 -117. [Wytłuszczenie MW[

17