2659241930

1 Geologia

1.1    Procesy sedymentacyjne

1.1.1    Podstawowe pojęcia

Skały dzielimy na osadowe, wulkaniczne i przeobrażone. Procesy sedymentacyjne dotyczą skał osadowych, które są szczególnie ważne z punktu widzenia archeologii. Jedynie w skałach osadowych mogą znajdować się pozostałości archeologiczne.

Sedymentacja to proces osadzania się, akumulacji, depozycji, a więc powstawania skał osadowych. Sedymentacja to gromadzenie się materiału donoszonego do miejsca jego ostatecznego złożenia przez czynniki transportu geologicznego, w warunkach ciśnienia i temperatury charakterystycznych dla powierzchni Ziemi.

Struktura sedymentacyjna jest makroskopową formą przestrzenną osadu utworzoną w czasie sedymentacji, wyrażającą się niejednorodnym rozmieszczeniem materiału budującego osad. Strukturami sedymentacyjnymi są:

•    warstwowania,

•    laminacje - drobne warstwowania,

•    ślady - powstałe na wskutek działania organizmów żywych,

•    hieroglify - naturalne odlewy powstające we wklęsłych śladach,

•    riplemarki - drobne zmarszczki powstające w wyniku przepływu wody lub działania czynników eolicznych.

Ślady wchodzące w skład niższych warstw towarzyszą hieroglifom występującym w warstwach wyższych.

Baseny sedymentacyjne to obszary gromadzenia się osadów. Baseny występują w naturalnych obniżeniach geologicznych, np. rowach tektonicznych, które powstają na wskutek subsydencji. Subsydencja to powolne obniżanie się poziomu skorupy ziemskiej. Basenem sedymentacyjnym jest Kotlina Warszawska, do której spływają liczne rzeki, np. Wisła, Bug, Narew. Basem sedymentacyjnym jest także cały ocean i akwen wodny.

Cykl Davisa opisuje cykl następujących kolejno po sobie erozji, transportu i akumulacji. Te trzy procesy występują w odniesieniu do jednego materiału skalnego w cyklu naprzemiennie. Transport odbywa się za pomocą tzw. mediów transportu - wody płynącej, wiatru lub lodowców.

Wietrzenie skał to rozpad mechaniczny lub rozkład chemiczny skał pod wpływem czynników egzogenicznych. Wietrzenie zachodzi w jednym, stałym miejscu i jego produkty pozostają w tym samym miejscu. Erozja to mechaniczne usuwanie części skał przez medium transportujące z ich pierwotnej lokalizacji. Części skał podlegające erozji są produktami wietrzenia lub fragmentami skał niezwietrzałych.

Wietrzenie może mieć charakter mechaniczny (fizyczny), chemiczny lub biologiczny. Wyróżnianie wietrzenia biologicznego jest kwestią dyskusyjną. Korzenie mogą przyczyniać się do wietrzenia mechanicznego, jak i chemicznego. Wietrzeniem biologicznym nazywa się połączenie wpływu czynników fizycznych i chemicznych.

Erozja może być podzielona na erozję rzeczną, abrazję rzeczną, morską lub lodowcową, deflację, korazję, denudację (zsuwanie się materiały w dół stoku) oraz egzarację.

Siła nośna medium transportującego jest wykorzystywana do przenoszenia skał. Określa ona, jak dużo materiału może przenieść medium transportujące oraz jak ciężki pojedynczy fragment skały medium może przenieść. Siła nośna wody i wiatru zależy od prędkości ich

4