276062217

urządzenia Proteus C-235 nie będą korzystać z serwisu producenta; będą przygotowani przez Belgów do obsługi, konserwacji i drobnych napraw. Użytkowanie nowego cyklotronu będzie przynosiło wymierne efekty, ponieważ zapotrzebowanie na wiązkę protonów z Proteusa 255 jest bardzo duże. O rodzaju badań decydować będzie międzynarodowy komitet ekspertów. Ośrodek w Bronowicach będzie świadczyć usługi dla supernowoczesnego przemysłu, ale wyłącznie pracującego dla potrzeb nauki. Innym przykładem kooperacji z przemysłem mogą być badania nad zachowaniem pod wpływem protonów nowych kryształów, które przyszłościowo mogą być wykorzystane do budowy rozmaitych urządzeń pomiarowych. Przykładem może być analiza uszkodzeń superszybkiej elektroniki stosowanej w rozmaitych urządzeniach lub miejscach narażonych na naświetlanie czy napromieniowanie, a także technologie kosmiczne, ponieważ promieniowanie kosmiczne uszkadza elementy elektroniki montowane na satelitach czy statkach kosmicznych, a to problemy łączności, telefonii, GPS. Te gałęzie przemysłu również potrzebują informacji o tym, jak elementy zachowują się pod wpływem promieniowania. W badaniach naukowych z wykorzystaniem sprzętu dostępnego w Bronowicach będzie uczestniczyć aż 15 instytucji. Narodowe Centrum Radioterapii Hadronowej, obok IFJ PAN tworzą: Centrum Onkologii-In-stytut im. Marii Skłodowskiej-Curie, oddziały w Warszawie, Krakowie i Gliwicach, Świętokrzyskie Centrum Onkologii w Kielcach, Wielkopolskie Centrum Onkologii, Uniwersytet Jagielloński - Wydział Biochemii, Biofizyki i Biotechnologii oraz Collegium Medicum, Uniwersytet Warszawski, Uniwersytet Śląski w Katowicach, Warszawski Uniwersytet Medyczny, Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie, Politechnika Warszawska oraz Narodowe Centrum Badań Jądrowych w Świerku. Uczelnie będą tu mogły kształcić swoich studentów, ośrodki kliniczne — leczyć paq'entów. (na podstawie info PAP — Nauka w Polsce)

Krzemowe detektory paskowe z polskiego Instytutu Technologii Elektronowej w Warszawie (ITE) odegrały znaczącą rolę w ponownym syntetyzowaniu pierwiastka o liczbie atomowej 117 w niemieckim ośrodku w Darmstadt. Pierwiastek

0    liczbie atomowej 117 zsyntelyzo-wano w 2010 r. w Dubnej, w Rosji, jako rezultat międzynarodowego eksperymentu zrealizowanego w rosyjskim Zjednoczonym Instytucie Badań Jądrowych. Pierwiastek 117 nie występuje w naturze i może być wytwarzany tylko sztucznie. Praktyka naukowa wymaga niezależnego potwierdzenia odkrycia, a dokonano lego w Instytucie Badań Ciężkich Jonów (GSI Helmholtzzentrum fur Schwerionenforschung GmbH) w Darmstadt. Dowody potwierdzające istnienie pierwiastka 117 opisano w prestiżowym czasopiśmie naukowym „Physical Review Letters"; jest to wynik pracy fizyków, chemików

1    inżynierów z 11 państw świata, w tym z Polski. Obserwacja cząstek jądrowych świadczących o obecności atomów nowego pierwiastka była możliwa dzięki użyciu krzemowych detektorów paskowych, opracowanych i wykonanych przez badaczy z ITE. Zasadniczą rolę w produkcji pierwiastka 117 odgrywa tarcza wykonana z wysokiej czystości izotopu berkelu Bk-249. Okres jego połowicznego rozpadu to tylko 330 dni. Materiał na tarczę dostarczyło amerykańskie laboratorium Oak Ridge National Laboratory (ORNL), które przez półtora roku wyprodukowało 13 miligramów berkelu. Wykonaną z berkelu tarczę ostrzeliwano ciężkimi jonami wapnia w ośrodku w Darmstadt. Z ogromnych kaskad powstających cząstek jądrowych wyłapywano pojedyncze atomy pierwiastka 117 i obserwowano produkty ich rozpadu. Istotne znaczenie dla powodzenia tego eksperymentu naukowego miały parametry użytych detektorów

Krzemowe detektory o optymalnych parametrach dla badań nad transaktynowcami zostały opracowane i wytworzone w ITE (inż. Maciej Węgrzecki, kierownik zespołu) we współpracy z badaczami z Monachium i Darmstadt; zostały one specjalnie zaprojektowane do bloku detektora płaszczyzny ogniskowej FPDB (Focal Piane Detector Box) separatora TASCA (Trans Actinide Separator and Chemistry Apparatus). FPDB tworzą trzy różne konfiguraqe detektorów wykonanych w ITE: główny detektor (tzw. stop detektor), detektory rejestrujące cząstki odbite od głównego detektora oraz kolejny detektor rejestrujący lekkie jony, które przedostały się przez główny detektor.

W bloku FPDB atomy pierwiastka 117 w rozpadach alfa przekształcały się w lżejsze pierwiastki o liczbach atomowych od 103 do 115. Wśród nich wykryto m.in. nowy izotop Lr-266 lorensa, pierwiastka o liczbie atomowej 103. Dokładna rejestraq'a powstających cząstek alfa umożliwiła rekonstrukcję łańcuchów rozpadu i identyfikację ich źródła. Okazały się nim atomy pierwiastka 117. Przyrządy półprzewodnikowe z ITE, do detekcji cząstek alfa, bela oraz protonów, są w pełni autorskim rozwiązaniem naukowców i inżynierów z ITE, chronionym patentami. Wykorzystywane są w najważniejszych światowych ośrodkach badań nad trans aktynowcami. Pomogły one m.in. w odkryciu ciężkich jąder atomowych, w tym izotopu 283 pierwiastka 112 (copemidum, Cn) w Dubnej oraz izotopów 270, 271 i 277 pierwiastka 108 (has, Hs) w Darmstadt. W 2009 roku w Darmstadt zarejestrowano dzięki nim rekordową w jednym eksperymencie liczbę trzynastu jąder izotopów 288 i 289 pierwiastka 114 (flerovium, FI). Pierwiastki 112 i 114 decyzją Międzynarodowej Unii Chemii Czystej i Stosowanej oraz Międzynarodowej Unii Fizyki Czystej i Stosowanej zostały uznane za istniejące wpisane do układu okresowego pierwiastków. W 2012 roku detektory krzemowe z ITE (specjalność Instytutu) zostały wyróżnione w konkursie „Polski Produkt Przy-szłośa", a na Międzynarodowych Targach Poznańskich przyznano im Złoty Medal w kategorii „Nauka dla gospodarki", (wg witryny Nauka w Polsce)

EKTOINA — aminokwas produkowany przez bakterie metanotro-

ficzne. Nowatorską metodę wytwarzania ektoiny opracował i opatentował zespół naukowców z Katedry Biochemii i Chemii Środowiska KUL pod kierunkiem prof. Zofii Stępniewskiej. Ekloina jest aminokwasem pełniącym funkcje ochronne w organizmie: m.in. stabilizuje enzymy, kwas nukleinowe, kompleksy DNA-białko oraz całe komórki.