plik

��Zachowanie spo�eczne, Szkolenie Mi�dzykulturowe - Podr�cznik Minos Spis treSci 1 Wst�pne szkolenie mi�dzykulturowe .............................................................................. 5 1.1 Wprowadzenie ................................................................................................................. 5 1.2 Cele seminarium .............................................................................................................. 5 2 Czym jest kultura? ........................................................................................................... 6 2.1 Definiowanie kultury ......................................................................................................... 6 2.2 Elementy kultury .............................................................................................................. 6 2.2.1 Elementy kultury- Kultura materialna ............................................................................... 7 2.2.2 Elementy kultury- Instytucje spo�eczne ........................................................................... 7 2.2.3 Elementy kultury- LudzkoS� i WszechSwiat .................................................................... 8 2.2.4 Elementy kultury- Estetyka .............................................................................................. 8 2.2.5 Elementy kultury- J�zyk .................................................................................................. 9 2.3 Model G�ry Lodowej ........................................................................................................ 9 3 Podstawy kultury ........................................................................................................... 11 3.1 Stereotypy i kulturowe uog�lnienia................................................................................. 11 3.2 Uog�lnianie Kultury- Wymiary kulturowe Geerta Hofstede............................................ 12 3.2.1 Wskaxnik Indywidualizmu (ang. Individualism Index IDV) ........................................ 13 3.2.2 Wskaxnik dystansu w�adzy (ang. Power Distance Index PDI) ................................. 15 3.2.3 Wskaxnik Unikania NiepewnoSci (ang. Uncertainty Avoidance Indeks UAI)............ 17 3.2.4 Wskaxnik M�skoSci (ang. Masculinity Index MAS) ................................................. 19 3.2.5 Wskaxnik orientacji d�ugoterminowej (ang. Long-term Orientation Index LTO) ........ 21 3.3 Ograniczenia modelu Hofstede...................................................................................... 21 3.4 Przegl�d narodowych wymiar�w kultury Geerta Hofstede............................................ 22 4 Cechy kultury ................................................................................................................. 24 4.1 Percepcja czasu i priorytety .......................................................................................... 24 4.1.1 Monochroniczna koncepcja czasu ................................................................................ 24 4.1.2 Polichroniczna koncepcja czasu ................................................................................... 25 4.2 r�d�o statusu ................................................................................................................ 27 4.2.1 Status nabyty ................................................................................................................. 27 4.2.2 Status przypisany .......................................................................................................... 28 4.3 Komunikacja bezpoSrednia/ poSrednia .......................................................................... 29 4.3.1 Komunikacja bezpoSrednia/ kultury o niskim kontekScie .............................................. 29 4.3.2 Komunikacja poSrednia/ kultury o wysokim kontekScie ................................................ 30 5 Praca za granic� ............................................................................................................ 32 5.1 DoSwiadczenie szoku kulturowego ............................................................................... 32 5.1.1 Szok kulturowy .............................................................................................................. 32 5.1.2 Metody radzenia sobie z szokiem kulturowym ............................................................. 32 5.2 Proces kulturowego przystosowywania si�................................................................... 33 5.3 Unikanie stosowania kryterium odwo�ywania si� do siebie ........................................... 34 5.4 Obserwacja .................................................................................................................... 34 Referencje i dalsze lektury........................................................................................................... 36 3 Zachowanie spo�eczne, Szkolenie Mi�dzykulturowe - Podr�cznik Minos Najwi�ksz� barier� na drodze sukcesu w biznesie jest ta powsta�a za spraw� kultury. Edward T. Hall i Mildred Reed Hall Kultura jest cieniutk�, ale bardzo wa�n� warstw� i trzeba uwa�a�, �eby jej nie zadrapa�. Ludzie z r��nych kultur s� zasadniczo tacy sami i reaguj� w taki sam spos�b. Jednak�e, upewnij si�, ze rozumiesz ich podstawowe zwyczaje i oka� zainteresowanie i ch�� zrozumienia r��nic mi�dzy waszymi kulturami. Mike Willis 4 Zachowanie spo�eczne, Szkolenie Mi�dzykulturowe - Podr�cznik Minos 1 Wst�pne szkolenie mi�dzykulturowe 1.1 Wprowadzenie Ekspansja Swiatowej gospodarki zmienia fundamentaln� natur� rz�d�w, biznesu, organizacji i populacji. Kr�tko m�wi�c, granice narodowe coraz mniej ograniczaj� ludzi; staj� si� oni cz�Sci� wsp��zale�nej mi�dzynarodowej sieci. Dzisiaj, bardziej ni� kiedykolwiek, sukces w biznesie wymaga SwiadomoSci mi�dzykulturowej i umiej�tnoSci komunikacji mi�dzykulturowej. RwiadomoS� kulturowa jest jedn� z najwa�niejszych dziedzin wiedzy, kt�r� zar�wno firmy, jak i ludzie pracuj�cy za granic� musz� posi�S�, jeSli chc� si� integrowa�, robi� post�py oraz odnosi� sukcesy na rynku. Praca, spotkania, prowadzenie interes�w, rozrywka, negocjacje i korespondencja ze wsp��pracownikami oraz z klientami z r��nych kultur bywaj� sytuacjami k�opotliwymi. Jedno z�e posuni�cie czy podstawowe nieporozumienie mog�yby zniszczy� lub wprowadzi� op�xnienia liczone w miesi�cach pracy. Rozumienie i docenianie r��nic mi�dzykulturowych ostatecznie sprzyja jaSniejszej komunikacji, znosi bariery, buduje zaufanie, wzmacnia relacje, otwiera horyzonty i daje konkretne rezultaty w postaci sukces�w w biznesie i w pracy. 1.2 Cele seminarium Celem seminarium jest zmaksymalizowanie potencja�u uczestnik�w na arenach globalnych i przygotowanie ich do podr��y s�u�bowych do innych kraj�w. Oznacza to, �e w trakcie seminarium uczestnicy naucz� si� i zrozumiej�: - Jak kultura wp�ywa na Swiatopogl�dy i zachowanie? - Jakie problemy mog� powsta� w trakcie interakcji pomi�dzy ludxmi wywodz�cymi si� z r��nych kultur? - W jaki spos�b mo�na analizowa� kultur� w trakcie przygotowa� do pobytu za granic�? - W jaki spos�b mo�na zminimalizowa� nieporozumienia i potencjalne konflikty w zawodowej komunikacji mi�dzykulturowej? - Jak radzi� sobie z szokiem kulturowym? Podsumowuj�c, uczestnicy poprawi� swoje kompetencje mi�dzykulturowe. Definicja Inter- (lub mi�dzy-) kulturowa kompetencja to zdolnoS� do pomySlnego komunikowania si� z ludxmi z innych kultur. Ta zdolnoS� mo�e pojawi� si� ju� w m�odym wieku, lub mo�e by� rozwijana lub usprawniona poprzez Swiadomy, systematyczny wysi�ek. Podstawami udanej komunikacji mi�dzykulturowej s� kompetencje emocjonalne oraz wra�liwoS� interkulturowa. 5 Zachowanie spo�eczne, Szkolenie Mi�dzykulturowe - Podr�cznik Minos 2 Czym jest kultura? 2.1 Czym jest kultura? Wa�ne Nie ma jednej definicji kultury !!! Definicja Kultura jest zaprogramowaniem umys�u . Jest tym, co programuje nas do mySlenia, m�wienia, dzia�ania i odczuwania w dany spos�b. (Hofstede, 1989) Definicja Kultura jest wyuczonym, wsp�lnym, nieodpartym zestawem zale�nych od siebie symboli, kt�rych znaczenia dostarczaj� cz�onkom spo�ecze�stwa punkt�w orientacyjnych. Te orientacje zebrane w ca�oS�, dostarczaj� rozwi�za� dla problem�w, kt�re wszystkie spo�ecze�stwa musz� rozwi�za�, jeSli chc� przetrwa�. (Terpstra i David, 1985) Definicja Kultura jest zbiorem wierze� i standard�w, wsp�lnych dla grupy ludzi, kt�ra pomaga jednostkom zdecydowa�, co istnieje, co mo�e istnie�, jak maj� si� czu�, co robi� i jak to zrobi�. (Goodenough, 1996) Definicja Kultura jest konfiguracj� wyuczonych zachowa� i rezultatami zachowa�, kt�rych elementy sk�adowe s� wsp�lne i przekazywane przez cz�onk�w danego spo�ecze�stwa. (Linton, 1945) Te definicje maj� wsp�lne cechy. Kultury s� systemami zachowa� i zwyczaj�w przekazywanych z pokolenia na pokolenie. Zasady, j�zyk, religia, systemy rodzinne, rekreacja oraz edukacja wsp�lne dla grupy ludzi zapewniaj� przewidywalnoS� oraz bezpiecze�stwo w codziennym �yciu. Kiedy ludzi ��cz� wsp�lne wierzenia i zwyczaje, potrafi� zrozumie� siebie nawzajem, a otaczaj�cy ich Swiat ma w�wczas sens. Wa�ne W kontekScie tego szkolenia, nale�y zwr�ci� uwag� na dwa szczeg�lnie wa�ne aspekty kultury: 1. Kultury mo�na si� nauczy�! 2. Kultura jest zinternalizowana i zapominana- co oznacza, �e cz�owiek przestaje by� Swiadomy jej istnienia w charakterze wyuczonego zachowania! 2.2 Elementy kultury- Instytucje spo�eczne Podczas gdy ka�da z definicji podkreSla inny aspekt kultury, ��cz� je pewne wa�ne generalne elementy kultury, kt�re mog� r��ni� si� w poszczeg�lnych krajach: 1. Kultura materialna 2. Instytucje spo�eczne 3. Ludzie i wszechSwiat 4. Estetyka 5. J�zyk 6 Zachowanie spo�eczne, Szkolenie Mi�dzykulturowe - Podr�cznik Minos 2.2.1 Elementy kultury- Kultura materialna Definicja Kultura materialna sk�ada si� z dw�ch komponent�w: 1. Poziomu zdolnoSci technologicznych danej kultury oraz 2. Jej ekonomii lub tego, jak ludzie korzystaj� ze swoich zdolnoSci i osi�gni�tych przywilej�w. Istniej� pewne rzeczy, kt�re ludzie z kraj�w z wysok� zdolnoSci� technologiczn� uwa�aj� za oczywiste, a kt�re w krajach z nisk� zdolnoSci� technologiczn� w og�le nie istniej�. W takich krajach, ludzie nie musz� zna� takich poj��, jak konserwacja zapobiegawcza. Ekonomia danego kraju mo�e wp�ywa� na rodzaj dost�pnych tam d�br. Pewne dobra nie s� dost�pne z powodu niezdolnoSci do korzystania z nich, lub niemo�noSci pozwolenia sobie na nie. Przyk�ad Rudolf, niemiecki mechanik w Rumunii ucieszy� si�, kiedy znalaz� miejsce z czterema kserokopiarkami. Sklep by� otwarty, ale ku jego konsternacji wszystkie maszyny okaza�y si� zepsute. Jak to jest mo�liwe? k��ci� si� - Cztery kserokopiarki i wszystkie zepsute! Co jest z wami? , doda� wychodz�c ze sklepu. Rudolf by� z�y, poniewa� konserwacja zapobiegawcza, kt�r� zna� z Niemiec tu nie istnia�a. 2.2.2 Elementy kultury- Instytucje spo�eczne Definicja Spos�b interakcji mi�dzy ludxmi r��ni si� mi�dzy kulturami i krajami. Edukacja, organizacja spo�eczna i struktury polityczne odgrywaj� wa�n� rol�, kt�rej nie nale�y umniejsza� w interakcjach. Organizacje spo�eczne wp�ywaj� na role jednostek, ich status oraz znaczenie i struktur� rodziny. Kobiety spe�niaj� r��norodne role i maj� r��ne prawa w r��nych krajach. Zar�wno poziom, jak i jakoS� edukacji formalnej r�wnie� r��ni� si� w odmiennych kulturach. W niekt�rych krajach zar�wno podstawowe, jak i Srednie oraz wy�sze wykszta�cenie dost�pne s� za darmo lub za niewielk� op�at�, podczas gdy w innych staranne wykszta�cenie jest kosztowne a poziom i jakoS� wykszta�cenia, jakie cz�owiek mo�e zdoby�, s� w zwi�zku z tym mocno zwi�zane z zasobnoSci� i statusem rodzic�w. Przyk�ad W niekt�rych krajach rzecz� zupe�nie normaln� jest sytuacja, w kt�rej kobieta jest prze�o�on� m��czyzny i gdzie procent kobiet zajmuj�cych wy�sze stanowiska jest znacznie wy�szy ni� w innych krajach, w kt�rych m��czyxni mogliby czu� si� niekomfortowo maj�c kobiet� za szefa. Ponadto, w niekt�rych krajach, takich jak Niemcy staranne wykszta�cenie robotnicze ma tradycyjnie bardzo wysok� jakoS� i pozwala uzyska� wysoki status, podczas gdy w innych wykszta�cenie uniwersyteckie jest mniej lub bardziej obowi�zkowe w d��eniu do takiego statusu. 7 Zachowanie spo�eczne, Szkolenie Mi�dzykulturowe - Podr�cznik Minos 2.2.3 Elementy kultury- LudzkoS� i WszechSwiat Definicja Do tej kategorii nale�� zar�wno religia, jak i systemy wierze�, wartoSci oraz przes�dy. Wierzenia religijne, a czasem nawet przes�dy mog� by� wystarczaj�co silne i mog� mie� bardzo du�y wp�yw na sposoby postrzegania oraz dzia�ania podejmowane przez jednostki. W niekt�rych krajach religia krzewi r�wnoS� mi�dzy ludxmi, w innych natomiast nie. Status i rola jednostki w spo�ecze�stwie mog� by� zdeterminowane miejscem urodzenia, itd. Religia odgrywa wa�n� rol� w utrzymywaniu i wzmacnianiu niekt�rych Swiatopogl�d�w. Wiara danej osoby mo�e decydowa� o tym, co wolno jej jeS� (np. �adnej wieprzowiny, wo�owiny, tylko koszerne po�ywienie) oraz ubi�r (kobiety musz� zakrywa� g�owy, m��czyxni musz� nosi� brody). Ta sytuacja jest bardziej oczywista w niekt�rych religiach np. w Islamie, czy Ortodoksyjnym Judaizmie. Inne wierzenia, jak r�wnie� wyznawane przez nar�d wartoSci mog� odgrywa� w niekt�rych krajach r�wnie wa�n� rol�. Jak postrzegaj� oni czas? Jak �atwo przystosowuj� si� do zmian? Bardzo wa�ne jest by ktokolwiek wyje�d�aj�cy za granic� rozumia� jak te kwestie wp�ywaj� na zachowanie innych i powinny wp�yn�� r�wnie� na jego/jej zachowanie. Przyk�ad Thomas jest Katolikiem. Mieszka w du�ym mieScie i co niedziel� ucz�szcza na msz�. Nigdy si� do koScio�a nie stroi , poniewa� w jego koSciele ubi�r nie ma du�ego znaczenia. Podczas pobytu w innym kraju przyjaciele zapraszaj� Thomasa na msz�. Umawia si� na spotkanie z przyjaci��mi przed KoScio�em. Jako, �e w kraju, w kt�rym przebywa jest gor�co i nie widzia� nikogo naprawd� wystrojonego , decyduje si� ubra� szorty i koszul�. Jednak nie udaje mu si� wejS� do koScio�a. Zobaczywszy go w szortach, jego przyjaciele ka�� mu odejS�. Nie by�oby stosowne wzi�cie udzia�u w mszy w takim stroju. 2.2.4 Elementy kultury- Estetyka Definicja Do tej kategorii nale�y r�wnie� sztuka, folklor, muzyka, sztuka dramatyczna i ta�ce typowe dla danej kultury, kt�re bywaj� oczywiScie bardzo r��ne. Przestudiowanie tych Srodk�w wyrazu mo�e okaza� si� bardzo pomocne, poniewa� poprzez nie mo�na cz�sto zdoby� cenn� wiedz�. Przyk�ad Za poSrednictwem, na przyk�ad sztuki, mo�na zobaczy� jak dana kultura definiuje pi�kno. Poprzez teatr mo�na zrozumie� wiele na temat pojmowania �ycia i spraw uwa�anych za wa�ne. Natomiast folklor stanowi cz�sto wyt�umaczenie dla wsp��czesnych tradycji. 8 Zachowanie spo�eczne, Szkolenie Mi�dzykulturowe - Podr�cznik Minos 2.2.5 Elementy kultury- J�zyk Definicja J�zyk jest najwa�niejsz� form� komunikacji, a w uczeniu si� nowego j�zyka nie chodzi tylko o to, jak t�umaczy� wyra�enia z jednego j�zyka na drugi. Ka�dy j�zyk ma swoje konotacje oraz nieznaczne rozbie�noSci w r��nych znaczeniach, kt�re nie istniej� dla tego samego wyra�enia w j�zyku ojczystym. Brak wiedzy na temat tego, jak je u�ywa� w celu wyra�enia siebie mo�e prowadzi� do frustracji i zmartwie�. Przyk�ad S�owo gay w Ameryka�skim Angielskim mo�e oznacza� homoseksualist�, ale r�wnie� weso�y . Jednak to drugie znaczenie u�ywane jest rzadko. Natomiast w j�zyku portugalskim istnieje du�a iloS� przekle�stw, kt�rymi Portugalczycy bardzo ch�tnie si� pos�uguj�. W Szwedzkim natomiast istnieje du�o mniej takich nieuprzejmych s��w a komunikacja jest og�lnie znacznie bardziej uprzejma. 2.3 Model G�ry Lodowej Kultur� por�wnywano do g�ry lodowej. G�ra lodowa ma niewielk� widoczn� cz�S� nad powierzchni� i wi�ksz� niewidoczn� cz�S� pod lini� wody. Tak samo jest z kultur�; niekt�re jej aspekty mo�na �atwo zauwa�y�, istnieje jednak te� du�a iloS� takich, kt�re mog� by� �atwo przeoczone. Jednak mi�dzy widocznymi i niezauwa�alnymi cz�Sciami istnieje zwi�zek. Niewidoczne elementy kultury, takie jak wartoSci, wierzenia, postawy, mySli i uczucia wp�ywaj� na te aspekty kultury, kt�re wida� i kt�re przejawiaj� si� w zachowaniach ludzi. W trakcie interakcji mi�dzykulturowej, ludzie cz�sto interpretuj� zachowania innych przez pryzmat w�asnych kategorii- w�asnych wierze� i wartoSci. Zachowanie innych mo�e wydawa� si� dziwne, ale nale�y pami�ta�, �e dla tej osoby takie w�aSnie zachowanie ma sens, po prostu dlatego, �e jest zgodne z jej systemem wartoSci i wierzeniami. Wi�c kiedy m�wimy, �e czyjeS zachowanie jest bez sensu , to naprawd� mamy na mySli to, �e jego zachowanie jest sprzeczne z tym, co wed�ug nas ta osoba mySli i w co wierzy. �eby zrozumie�, z czego wywodz� si� pewne zachowania i dlaczego ludzie zachowuj� si� w okreSlony spos�b, musimy dowiedzie� si� czegoS na temat ich wartoSci i wierze�. 9 Zachowanie spo�eczne, Szkolenie Mi�dzykulturowe - Podr�cznik Minos Widzialne elementy kultury (obserwowalne zachowanie, j�zyk, wygl�d,) Niewidzialne elementy kultury (oczekiwania, pogl�dy, wartoSci, normy, zwyczaje) Rys. 1: Model g�ry lodowej Przyk�ad Rudolf z Niemiec ma spotkanie z Gai� z W�och o 19.00. Dok�adnie o tej godzinie przybywa na miejsce spotkania, ale Gaii tam nie ma. Rudolf rozumie to zachowanie jako przejaw braku szacunku, albo tego, �e na Gaii nie mo�na polega�. Dzieje si� tak, poniewa� interpretuje jej zachowanie przez pryzmat w�asnych wartoSci i wierze�. W rzeczywistoSci W�osi inaczej rozumiej� czas i Gaia zachowa�a si� w zgodzie z w�asnymi wartoSciami i wierzeniami i w spos�b, do kt�rego jest przyzwyczajona. 10 Zachowanie spo�eczne, Szkolenie Mi�dzykulturowe - Podr�cznik Minos 3 Podstawy kultury 3.1 Stereotypy i kulturowe uog�lnienia Stereotypy i uog�lnienia kulturowe to dwie koncepcje uog�lnionego mySlenia na temat innych ludzi. Mimo, �e poj�cia te mog� wydawa� si� podobne, to istniej� mi�dzy nimi zasadnicze r��nice. Jest to niezwykle wa�ne w kontekScie komunikacji mi�dzykulturowej. Definicja Stereotyp kulturowy to przypisanie wczeSniej za�o�onych uog�lnie� ka�demu z cz�onk�w grupy ludzi, lub uog�lnianie tylko na podstawie kilku cz�onk�w grupy. Stereotyp jest sztywnym uog�lnieniem, czasami zwanym utwardzeniem kategorii . (Bennett, 1998) Definicja Kulturowe uog�lnienie to tendencja wi�kszej liczby ludzi w grupie kulturowej do wyznawania pewnych wartoSci i wierze� i do stosowania okreSlonych wzorc�w zachowa�. Jest to hipoteza oparta na przewadze pewnych wierze� lub g��wnej tendencji grupy ludzi. (Bennett, 1998). Przyk�ad Stereotypy: Uog�lnienia: Anglicy lubi� ryb� z frytkami. Wielu Anglik�w lubi ryb� z frytkami. Francuzi jedz� du�o sera. Wielu Francuz�w je du�o sera. Niemcy zawsze przychodz� na Niemcy maj� w zwyczaju czas. przychodzi� na czas. Wa�ne Mimo, �e aby uzyska� dost�p do odmiennej kultury potrzebujemy uog�lnie�, uog�lnianie jest spraw� problematyczn� - zawsze istniej� r��ne sposoby percepcji, r��ne zachowania, wierzenia. Uog�lnienie kulturowe zawsze oznacza zwi�kszone prawdopodobie�stwo, �e niekt�rzy ludzie zachowuj� si� lub mySl� w dany spos�b, jeSli wywodz� si� z jednej kultury, natomiast nigdy wszyscy. Nikt nie reprezentuje ca�oSci cech zwi�zanych z danym krajem! Zawsze istniej� podpopulacje i subkultury (np. oparte na p�ci, wieku, etniczne czy grupy zawodowe), kt�rych cechy kulturowe mog� sta� w opozycji do tych charakteryzuj�cych wi�kszoS�. Definicja JeSli chodzi o ten aspekt, istniej� jeszcze dodatkowe zwi�zane z nim poj�cia: Definicja Etnocentryzm oznacza pogl�d, �e to, co istnieje w czyjejS w�asnej kulturze reprezentuje naturalny i najlepszy spos�b post�powania. Definicja Relatywizm kulturowy - sugeruje, �e kultury nie mog� by� oceniane z jednej czy absolutnej perspektywy etycznej lub moralnej. Oceny odnosz� si� do Srodowiska, w kt�rym powsta�y. �adne wartoSci kultury, etyka czy moralnoS� jako ca�oS� nie mog� by� oceniane z za�o�enia jako lepsze lub gorsze od innych. 11 Zachowanie spo�eczne, Szkolenie Mi�dzykulturowe - Podr�cznik Minos Definicja Pluralizm kulturowy - sytuacja, w kt�rej wi�cej ni� jedna kultura istnieje w obr�bie danego spo�ecze�stwa. Kulturowy pluralizm jest spo�eczn� oraz polityczn� interakcj� w obr�bie jednej kultury ludzi o r��nych sposobach �ycia i mySlenia. Sytuacj� idealna jest, gdy wi��e si� z odrzuceniem bigoterii, uprzedze� i rasizmu na rzecz szacunku dla kulturowych tradycji innych ludzi. 3.2 Uog�lnianie Kultury - Wymiary kulturowe Geerta Hofstede Jak wykazano w poprzednich rozdzia�ach, kultura jest z�o�on� systematyk� z wieloma aspektami. Poniewa� wraz z pobytem za granic� pojawia si� potrzeba przygotowania si� do adaptacji do danej kultury, konieczne staje si� prostsze jej uj�cie. Uj�cie to zawiera�oby elementy z za�o�enia istotniejsze, a pomija�o te mniej wa�ne. Takie podejScie oznacza rozwini�cie uproszczonego, aczkolwiek uwzgl�dniaj�cego po�yteczne informacje, modelu kultury. Bardzo popularny model zosta� stworzony przez Geerta Hofstede. Na podstawie jednych z najwi�kszych empirycznych bada�, jakie kiedykolwiek przeprowadzono na temat r��nic kulturowych mi�dzy wieloma krajami, uzyska� on od ludzi informacje na temat ich wierze� oraz wartoSci. Opieraj�c si� na z�o�onych wynikach, jakie otrzyma�, zawar� ca�� z�o�onoS� kultury w 5 podstawowych wymiarach: 1. Indywidualizm 2. Dystans W�adzy 3. Unikanie niepewnoSci 4. M�skoS� 5. Orientacja d�ugoterminowa Wed�ug Hofstedego, najwi�ksza r��nica mi�dzy kulturami sprowadza si� do tego, jak postrzegane s� i jakie reakcje wywo�uj� te poj�cia. Z pocz�tku mo�e si� to wyda� dziwne. Jak mo�na opisa� dan� kultur� jedynie 5 wymiarami? Uzasadnieniem jest to, �e s� one poj�ciami fundamentalnymi, cz�sto stoj� one za wieloma konkretnymi wartoSciami, wierzeniami i postawami oraz to, �e cz�sto xr�d�o sposobu zachowania mo�na odnalex� w jednym z tych wymiar�w lub w ich kombinacji. Jako, �e opisane przez Hofstedego wymiary bardzo cz�sto okazuj� si� by� zasadniczymi elementami r��nic kulturowych, s� one pomocnym instrumentem w rozumieniu konflikt�w mi�dzy jednostkami lub grupami pochodz�cymi z r��nych kultur. Otwieraj� oczy, oferuj�c ramy mySlenia i analizowania kultury, kt�re mog� by� wykorzystane przy przygotowaniach do pobytu za granic�. W skr�cie oznaczaj� one: Indywidualizm: Stopie�, w jakim ludzie uwa�aj�, �e powinni si� o siebie troszczy� lub by� otoczeni opiek� przez rodzin� czy organizacje, do kt�rych nale��. 12 Zachowanie spo�eczne, Szkolenie Mi�dzykulturowe - Podr�cznik Minos Dystans w�adzy: Poziom nier�wnoSci mi�dzy ludxmi uwa�any przez ludnoS� danego kraju za norm�. Unikanie NiepewnoSci: Stopie�, do jakiego ludzie w danym kraju wol� strukturalne, przewidywalne sytuacje od niestrukturalnych. M�skoS�: Do jakiego stopnia dana kultura sprzyja dominacji, asertywnoSci i gromadzeniu d�br. Kontrastuje to z kulturami przychylnymi ludziom, uczuciom oraz jakoSci �ycia. Orientacja d�ugoterminowa: WartoSci d�ugoterminowe, takie jak oszcz�dzania czy wytrwa�oS�, zorientowane s� na przysz�oS�. Kr�tkoterminowe wartoSci, jak poszanowanie tradycji czy wywi�zywanie si� ze spo�ecznych zobowi�za�, zorientowane s� na przesz�oS� i teraxniejszoS�. Przy planowaniu pracy w innym kraju, zapoznanie si� z tym jak dany kraj wypada w skali wymiar�w kulturowych mo�e da� pogl�d na to, czego mo�na si� spodziewa� podczas interakcji z jego mieszka�cami. W kolejnych rozdzia�ach poszczeg�lne wartoSci zostan� nieco dok�adniej przedstawione, a ksi��ka nawi�zywa� b�dzie do zjawisk, kt�re mog� by� za ich pomoc� wyjaSnione. Ksi��ka zawiera r�wnie� rady, kt�re nale�y wzi�� pod uwag� pracuj�c w kraju o innych wynikach w danym wymiarze ni� wyniki kraju, z kt�rego si� pochodzi. 3.2.1 Wskaxnik Indywidualizmu (ang. Individualism Index IDV) Definicja Indywidualizm okreSla stopie�, w jakim ludzie wol� dzia�a� samodzielnie, ni� jako cz�onkowie grupy. Czy k�adzie si� nacisk na prawa jednostki czy na prawa grupy? Czy ludzie maj� troszczy� si� tylko o siebie samych i najbli�sz� rodzin� czy te� istniej� ramy spo�eczne, kt�rymi ludzie okreSlaj� innych, jako nale��cych do grupy wewn�trznej lub grupy zewn�trznej spodziewaj�c si� opieki ze strony swojej grupy wewn�trznej? Ludzie wywodz�cy si� z kultur o wysokim wskaxniku indywidualizmu cz�Sciej maj� sk�onnoS� do mySlenia w kategoriach ja . Skupiaj� si� na indywidualnych sprawach, osobistych celach oraz osi�gni�ciach, a relacje z innymi ludxmi s� raczej luxne. W tych krajach k�adzie si� nacisk na prywatnoS� i wolnoS�. Ludzie z kraj�w o wysokim wskaxniku indywidualizmu uwa�aj� za naturalne swobodne wyra�anie siebie oraz odkrywanie w�asnych unikalnych cech. Przyk�ad Indywidualizm dominuje w Stanach Zjednoczonych, Australii, Wielkiej Brytanii, Holandii, Kanadzie, Niemczech i W�oszech. Spo�ecze�stwa kolektywistyczne znajduj� si� na drugim ko�cu tej skali. Ludzie wywodz�cy si� z tych kultur cz�Sciej mySl� w kategoriach my i dobro grupy jest niezwykle istotne. Czuj� si� komfortowo w relacjach z innym i s� mocno zwi�zani i odpowiedzialni za swoje rodziny. Maj� sk�onnoS� do postrzegania siebie w charakterze cz�onk�w r��nych grup. Oczekuje si� konformizmu, kt�ry uznawany jest za coS pozytywnego. 13 Zachowanie spo�eczne, Szkolenie Mi�dzykulturowe - Podr�cznik Minos Kolektywizm dominuje w wielu po�udniowoameryka�skich krajach oraz w Chinach, Grecji, Bu�garii i Rumunii. Rys. 2: Rozk�ad wskaxnika indywidualizmu Uwagi dotycz�ce zagadnienia pracy w kulturze o innym IDV: W krajach o wysokim IDV: - Od jednostek oczekuje si� samodzielnej pracy i podejmowania inicjatyw. Udzielaj�c odpowiedzi nie mo�na by� zale�nym od grupy. - Styl komunikacji jest cz�sto stosunkowo otwarty i zorientowany na zadanie do wykonania. - Rrodowisko biznesu mo�e by� mniej lub bardziej zale�ne od relacji oraz osobistych kontakt�w. Sprawy zawodowe i prywatne mog� by� od siebie wyraxnie oddzielone. - Pracownicy i podw�adni b�d� spodziewa� si� samodzielnej pracy nad projektami oraz samodzielnego rozwi�zywania problem�w. Zbytnie wtr�canie si� w ich prac� mo�e zosta� odebrane negatywnie. - Jest zjawiskiem typowym, �e ludzie pr�buj� odstawa� od reszty. Mo�e to mie� miejsce w trakcie zebra�, prezentacji czy nawet w trakcie pracy grupowej. - Nale�y pami�ta� o tym, �e pewna iloS� indywidualnej ekspresji jest dozwolona, np. w wygl�dzie, zachowaniu, itd. W krajach o niskim IDV: - Silne poczucie odpowiedzialnoSci za rodzin� jest zjawiskiem bardzo powszechnym i mo�e bra� ono g�r� nad prac�. - Komunikacja jest cz�sto poSrednia a konflikty traktowane s� delikatnie. 14 Zachowanie spo�eczne, Szkolenie Mi�dzykulturowe - Podr�cznik Minos - Pochwa�y powinny by� kierowane raczej do zespo�u a nie jednostek, w przeciwnym razie mo�e to wprawi� kogoS w zak�opotanie. - Otrzymanie awansu zale�y od sta�u i doSwiadczenia a nie wydajnoSci i osi�gni��. - Podejmowanie decyzji mo�e by� procesem powolnym, poniewa� potrzebna b�dzie konsultacja z osobami na wszystkich szczeblach. 3.2.2 Wskaxnik dystansu w�adzy (ang. Power Distance Index PDI) Definicja Dystans w�adzy obejmuje hierarchi� i pozycj� ludzi w spo�ecze�stwie. Dystans w�adzy odnosi si� do stopnia, w jakim nier�wnoSci s� akceptowane przez mieszka�c�w danego kraju. Czy wszyscy traktowani s�, jako r�wni z natury, czy klasy lub r��nice w�adzy uwa�ane s� za naturalne i wiadome? W odniesieniu do pracy mo�na zapyta�, jak wygl�da w przedsi�biorstwie normalny proces podejmowania decyzji. Czy wszyscy maj� r�wnowa�ny g�os, czy te� prze�o�eni podejmuj� decyzje sami? JeSli kraj ma du�y wsp��czynnik dystansu w�adzy, jest ona traktowana jako naturalny element spo�ecze�stwa a pozycja jednostki w mniejszym stopniu zale�y od umiej�tnoSci czy osi�gni��. Ludzie nie widz� problemu w du�ych r��nicach w sferach takich jak podzia� klasowy, dochody czy dystrybucja w�adzy, kt�ra mo�e zreszt� znaczy� wi�cej ni� prawo. R�wnie� religia mo�e sankcjonowa� lub promowa� nier�wnoS�. Ludzie w�adzy mog� otwarcie demonstrowa� sw�j status. Przyk�ad Przyk�ad mo�e stanowi� wiele kraj�w arabskich, latynoameryka�skich i afryka�skich, jak r�wnie� Rosja, S�owacja i Rumunia. Polska, Francja i Belgia maj� r�wnie� stosunkowo wysoki wskaxnik. Znacz�ce nier�wnoSci w tych sferach s� powszechnie nieakceptowane lub niepo��dane w krajach o ma�ym dystansie w�adzy. W�adza nie jest tam uwa�ana za coS danego, ale musi mie� praktyczne uzasadnienie. Ponadto, mieszka�cy takich kraj�w sk�aniaj� si� ku mySleniu, �e ludzie powinni mie� r�wne prawa a pozycja jednostki w spo�ecze�stwie musi by� powi�zana z jej umiej�tnoSciami oraz kompetencj�. Przyk�ad Kraje o ma�ym dystansie w�adzy to np.: Stany Zjednoczone, Austria, Niemcy, Wielka Brytania oraz kraje Skandynawskie. 15 Zachowanie spo�eczne, Szkolenie Mi�dzykulturowe - Podr�cznik Minos Rys. 3: Rozk�ad wskaxnika dystansu w�adzy Uwagi dotycz�ce zagadnienia pracy w kulturach o r��nych PDI: W krajach o wysokim PDI: - Prze�o�eni powinni by� traktowani z szacunkiem i nie nale�y im si� zbyt cz�sto sprzeciwia�. - Relacja z prze�o�onymi powinna by� niezbyt bliska; s� oni zwykle bardziej autorytarni w stosunku do swoich podw�adnych. Nie nale�y przedyskutowywa� ka�dej decyzji, kt�ra ma by� podj�ta. - Instrukcje dla wsp��pracownik�w powinny by� precyzyjne i jasne. - Dotrzymywanie termin�w musi by� podkreSlone i uwypuklone. - Od podw�adnych nie oczekuje si� podejmowania inicjatywy. - Nale�y si� spodziewa� wielu biurokratycznych utrudnie�. W krajach o niskim PDI: - Prze�o�eni nie s� traktowani z szacunkiem i powa�aniem typowym dla kraj�w o wysokim PDI. - Protok�� i etykieta s� mniej istotne a ludzie chc� poznawa� si� bli�ej na mniej formalnej stopie. - Relacja z podw�adnymi powinna by� bardziej og�lna. - Inni powinni by� zaanga�owani w proces podejmowania decyzji. - Nale�y unika� lub minimalizowa� ocenianie ludzi na podstawie wygl�du, zachowania, przywilej�w czy symboli statusu. 16 Zachowanie spo�eczne, Szkolenie Mi�dzykulturowe - Podr�cznik Minos 3.2.3 Wskaxnik Unikania NiepewnoSci (ang. Uncertainty Avoidance Indeks UAI) Definicja Unikanie niepewnoSci oznacza stopie�, w jakim cz�onkowie danej kultury preferuj� strukturalne sytuacje z jasnymi zasadami, prawami i regulacjami od niestrukturalnych. Unikanie niepewnoSci odnosi si� np. do stopnia, w jakim ludzie ch�tni s� podejmowa� ryzyko, czy jak du�o szczeg��w cz�onkowie dru�yn przygotowawczych chcieliby przedyskutowa� podczas planowania szkolenia. Odnosi si� r�wnie� do tego, ile miejsca pozostawia si� przypadkowi, improwizacji i do jakiego stopnia pozwala si� na naturalny bieg spraw (kt�re mog� potoczy� si� lepiej lub gorzej ni� si� spodziewano). W krajach o wysokim wskaxniku unikania niepewnoSci, brak pewnoSci jest zjawiskiem negatywnym. Rzeczy inne uwa�ane s� za problematyczne. Ludzie w takich spo�ecze�stwach czuj� si� zagro�eni w sytuacjach dwuznacznych i staraj� si� ich unika� za pomoc� zasad, regulacji, czy innych Srodk�w bezpiecze�stwa. Ludzie sk�aniaj� si� ku strukturyzacji, precyzji i formalizacji. Te kraje s� cz�sto homogeniczne i niezbyt otwarte na zmiany i innowacje. Przyk�ad Wskaxnik unikania niepewnoSci jest wy�szy w krajach latynoskich, Rosji, Japonii, Grecji, Portugalii oraz w krajach niemieckoj�zycznych. JeSli dany kraj uzyska� niski wynik, niepewnoS� uwa�ana jest za coS normalnego i naturalnego. Prawdopodobnie spotka si� w nim ludzi otwartych, niezbyt sztywnych, ch�tnie podejmuj�cych ryzyko i otwartych na zmiany i innowacje. Stopie� regulacji jest zazwyczaj znacznie ni�szy i takie kraje s� cz�sto stosunkowo m�ode i znacznie bardziej zr��nicowane w zwi�zku z falami imigracji. Przyk�ad Kraje o niskim wskaxniku unikania niepewnoSci to: Stany Zjednoczone, Wielka Brytania, Dania, Szwecja, oraz Chiny i Singapur. 17 Zachowanie spo�eczne, Szkolenie Mi�dzykulturowe - Podr�cznik Minos Rys. 4: Rozk�ad Wskaxnika Unikania NiepewnoSci Uwagi dotycz�ce pracy w kulturach o r��nych UAI: W krajach o wysokim UAI: - Wprowadzanie nowych pomys��w i innowacyjnych sposob�w czy metod mo�e zaj�� du�o czasu. Innowator b�dzie prawdopodobnie musia� dzia�a� z du�� ostro�noSci� oraz cierpliwoSci� zanim nowe propozycje zostan� w ko�cu przyj�te. - Nale�y si� spodziewa�, �e b�dzie si� mia�o do czynienia z wysoce zbiurokratyzowanym systemem. - W miar� mo�liwoSci nale�y uwzgl�dnia� w projektach miejscowe odpowiedniki, �eby zapewni� ludziom poczucie zrozumienia i zmniejszy� poziom niepewnoSci. - Instrukcje, propozycje, prezentacje i odpowiedzi na pytania powinny by� bardzo precyzyjne, a zadania jasno przypisane. - Twierdzenia powinny by� poparte twardymi faktami i statystykami. W krajach o niskim UAI: - Nale�y wykazywa� si� elastycznoSci� i otwartoSci� na nowe pomys�y i innowacje. - Nale�y si� przygotowa� na koniecznoS� mo�liwie najszybszej realizacji zak�adanych plan�w. - Pracownicy powinni mie� swobod� i przestrze�, �eby mogli samodzielnie wykonywa� zadania, a wskaz�wki i Srodki maj� wspiera� realizacj� zada�. 18 Zachowanie spo�eczne, Szkolenie Mi�dzykulturowe - Podr�cznik Minos 3.2.4 Wskaxnik M�skoSci (ang. Masculinity Index MAS) Definicja M�skoS� (vs kobiecoS� na drugim biegunie tego wymiaru) nie powinna by� mylona z biologicznymi kategoriami: m�ski , �e�ski . Odnosi si� ona raczej do r�l i kategorii spo�ecznych. Niekt�re wartoSci, takie jak asertywnoS�, sukces, przebojowoS�, gromadzenie d�br oraz zorientowanie na osi�gni�cia uznawane s� za m�skie . Inne, takie jak solidarnoS�, empatia, budowanie relacji i jakoS� �ycia uznawane s� za �e�skie . To jak wa�ne s� wartoSci m�skie w por�wnaniu do �e�skich determinuje wynik wskaxnika m�skoSci. W spo�ecze�stwach m�skich priorytety �ycia cz�sto stanowi� osi�gni�cia, wyzwania, gromadzenie d�br oraz ekspansja. �yje si�, �eby pracowa�. M��czyxni i kobiety maj� r��ne z g�ry narzucone role w spo�ecze�stwie a konflikty cz�sto rozwi�zuje si� agresywnymi Srodkami. Przyk�ad Europejskie kraje, takie jak S�owacja, Niemcy, Austria, W�gry i Szwajcaria, podobnie jak Japonia, maj� wysoki wskaxnik m�skoSci. W krajach o niskim wskaxniku m�skoSci (krajach kobiecych) rodzina, relacje i jakoS� �ycia s� wa�niejsze. Kobiety i m��czyxni uznawani s� za r�wnych a konflikty traktowane s� z delikatnoSci� i powinny by� rozwi�zywane za pomoc� negocjacji. Przyk�ad Kraje Nordyckie, Holandia oraz Hiszpania maj� niski wskaxnik m�skoSci Rys. 5: Rozk�ad wskaxnika m�skoSci 19 Zachowanie spo�eczne, Szkolenie Mi�dzykulturowe - Podr�cznik Minos Uwagi dotycz�ce pracy w kulturze o innym MAS: W krajach o wysokim MAS: - Prawdopodobnie oczekuje si� od pracownik�w ponoszenia ofiar w postaci d�u�szych godzin pracy, kr�tszych urlop�w oraz liczniejszych podr��y s�u�bowych - O interesach mo�na rozmawia� kiedykolwiek, nawet podczas spotka� towarzyskich. - W sytuacjach biznesowych nie nale�y zadawa� osobistych pyta�. - Ludzie nie zawsze s� zainteresowani budowaniem bli�szych relacji. - BezpoSredni, zwi�z�y i beznami�tny styl komunikacji b�dzie najbardziej skuteczny w takim Srodowisku. - �eby uzyska� dost�p do innych, ludzie b�d� u�ywali raczej swej to�samoSci zawodowej ni� rodziny, czy kontakt�w. - Promowanie siebie jest akceptowaln� cz�Sci� kultury biznesu w tym konkurencyjnym Srodowisku. W krajach o niskim MAS: - Ludzie ceni� sobie sw�j czas wolny, stawiaj� rodzin� na pierwszym miejscu i bior� d�u�sze urlopy. - Branie nadgodzin nie stanowi normy. - Rozmowy w trakcie towarzyskich (lub zawodowych) okazji b�d� skupione wok�� ycia i zainteresowa� jednostki bardziej ni� na biznesie. - Pytania osobiste uwa�ane s� za normalne a nie za wScibskie. - W kontaktach handlowych liczy si� zaufanie i jest wa�niejsze ni� zak�adany zysk itp. - Nepotyzm postrzegany jest jako zjawisko pozytywne lub akceptowane a ludzie otwarcie faworyzuj� swych bliskich. 20 Zachowanie spo�eczne, Szkolenie Mi�dzykulturowe - Podr�cznik Minos 3.2.5 Wskaxnik orientacji d�ugoterminowej (ang. Long-term Orientation Index LTO) Ten wymiar nie zosta� przez Hofstedego systematycznie rozwini�ty. Jest on zasadniczo wynikiem analizy nast�pnego Chi�skiego badania, ale nie dotyczy� wszystkich kraj�w pocz�tkowo zbadanych przez Hofstedego. Ponadto, ten wymiar uwypukla aspekty istotne w kontekScie por�wnania mi�dzy Wschodem a Zachodem, ale nie maj�ce takiego zastosowania w kontekScie Europy. W zwi�zku z tym ta kategoria nie zostanie zaprezentowana tak dok�adnie jak pozosta�e. Definicja Orientacja czasowa okreSla stopie�, w jakim spo�ecze�stwo opiera swoje decyzje na tradycji i wydarzeniach z przesz�oSci oraz na natychmiastowych i kr�tkoterminowych korzySciach, a w jakim stopniu na tym co jest po��dane z mySl� o przysz�oSci. Wysoka orientacja d�ugoterminowa oznacza, �e w danym kraju obowi�zuj� d�ugoterminowe zobowi�zania i szacunek dla tradycji. Zazwyczaj ludzie s� wytrwali, zapobiegliwi, maj� silne poczucie wstydu, porz�dkuj� relacje na podstawie statusu i trwaj� przy tym porz�dku. Przyk�ad Przyk�adami tej kategorii s� Japonia, Chiny i Indie. Niska orientacja d�ugoterminowa oznacza, �e w danym kraju nie popiera si� koncepcji d�ugoterminowej, tradycyjnej orientacji. W takiej kulturze, zmiany zachodz� szybciej, poniewa� d�ugoterminowe tradycje i zobowi�zania nie staj� im na drodze. Przyk�ad Przyk�adami takich kraj�w s� Stany Zjednoczone, Zachodnia Afryka oraz Wielka Brytania 3.3 Ograniczenia modelu Hofstede Model Hofstedego chwalono za podstawy empiryczne. Niewiele bada� czy teorii kultury mo�e pochwali� si� podobnym dorobkiem iloSciowym. Z drugiej strony model nie wyjaSnia, dlaczego powinno by� tylko pi�� wymiar�w, czy te� dlaczego te w�aSnie wymiary maj� by� podstawowymi komponentami kultury. Ponadto, model ten nie zajmuje si� kwesti� zmian kulturowych, sugeruj�c tym samym, �e kultura jest zjawiskiem bardziej statycznym ni� dynamicznym, nie wyjaSnia r�wnie� czy i dlaczego kultura si� rozwija. Krytykowano r�wnie� to, �e Hofstede skupia si� tylko na kulturze jako cesze narodowej nie bacz�c na zwi�zane z ni� subkultury, kultury mieszane oraz rozw�j indywidualny, czy rozbie�n� charakterystyk� kulturow� pod-grup generacyjnych, etnicznych i regionalnych, oraz r��norodnoS� kulturow�, charakterystyczn� dla wielu wsp��czesnych spo�ecze�stw. Ponadto, opis wymiar�w niesie ze sob� niebezpiecze�stwo ukrytego wartoSciowania kultur. Niemniej jednak, model ten mo�e by� wykorzystany jako po�yteczne narz�dzie przy przygotowaniach do pobytu za granic�. W zwi�zku z tym, wyniki na skali wymiar�w kultury Hofstedego zostan� zaprezentowane na nast�pnej stronie i stanowi� skuteczne narz�dzie zdobywania informacji na temat zjawisk, kt�rych powinien spodziewa� si� pracownik w obcym kraju. Jednak, nale�y by� Swiadomym przedstawionego powy�ej modelu. 21 Zachowanie spo�eczne, Szkolenie Mi�dzykulturowe - Podr�cznik Minos 3.4Przegl�d narodowych wymiar�w kultury Geerta Hofstede PDI ... Wskaxnik Dystansu W�adzy IDV ... Wskaxnik Indywidualizmu MAS... Wskaxnik M�skoSci UAI ... Wskaxnik Unikania NiepewnoSci LTO... Wskaxnik Orientacji D�ugoterminowej Kraj PDI IDV MAS UAI LTO Afryka Po�udniowa 49 65 63 49 Afryka Wschodnia 64 27 41 52 25 Afryka Zachodnia 77 20 46 54 16 Argentyna 49 46 56 86 Australia 36 90 61 51 31 Austria 11 55 79 70 Belgia 65 75 54 94 Brazylia 69 38 49 76 65 Chile 63 23 28 86 Chiny 80 20 66 30 Czechy 35 58 45 74 Dania 18 74 16 23 Ekwador 78 8 63 67 Filipiny 94 32 64 44 19 Finlandia 33 63 26 59 Francja 68 71 43 86 Grecja 60 35 57 112 Gwatemala 95 6 37 101 Hiszpania 57 51 42 86 Holandia 38 80 14 53 44 Hong Kong 68 25 57 29 96 Indie 77 48 56 40 61 Indonezja 78 14 46 48 Iran 58 41 43 59 Irlandia 28 70 68 35 Izrael 13 54 47 81 Jamajka 45 39 68 13 Japonia 54 46 95 92 80 Kanada 39 80 52 48 23 Kolumbia 67 13 64 80 Korea Po�udniowa 60 18 39 85 75 Kostaryka 35 15 21 86 Malezja 104 26 50 36 Meksyk 81 30 69 82 Niemcy 35 67 66 65 31 Norwegia 31 69 8 50 20 Nowa Zelandia 22 79 58 49 30 Pakistan 55 14 50 70 0 Panama 95 11 44 86 Peru 64 16 64 44 19 22 Zachowanie spo�eczne, Szkolenie Mi�dzykulturowe - Podr�cznik Minos Przegl�d wymiar�w kultury Geerta Hofstede, cd. Kraj PDI IDV MAS UAI LTO Polska 68 60 64 93 Portugalia 63 27 31 104 Salwador 66 19 40 94 Singapur 74 20 48 8 48 Stany Zjednoczone 40 91 62 46 29 Szwajcaria 34 68 70 58 Szwecja 31 71 5 29 33 Rwiat Arabski 80 38 52 68 Tajlandia 64 20 34 64 56 Tajwan 58 17 45 69 87 Turcja 66 37 45 85 Urugwaj 61 36 38 100 Wenezuela 81 12 73 76 W�gry 46 80 88 82 Wielka Brytania 35 89 66 35 25 W�ochy 50 76 70 75 23 Zachowanie spo�eczne, Szkolenie Mi�dzykulturowe - Podr�cznik Minos 4 Cechy kultury Po zaprezentowaniu og�lnego podejScia Hofstedego, w czwartym rozdziale om�wione zostan� konkretne cechy kultury, kt�re mog� mie� wp�yw na zachowanie w Srodowisku pracy i powinny w zwi�zku z tym by� brane pod uwag� podczas zapoznawania si� z nowym krajem. Wa�ne Rzecz� szczeg�lnie wa�n� jest pami�tanie o tym, �e ka�dy z wymiar�w kultury omawiany na kolejnych stronach reprezentuje kontinuum, z tendencj� do przemieszczania si� w jedn� lub w drug� stron�, a nie zwyczajn� dychotomi�. R��norodne cechy sk�adaj�ce si� na ka�dy z tych wymiar�w mog� nie by� zupe�nie sp�jne, ale jako ca�oS� sk�ania� si� b�d� w stron� jednego lub drugiego ko�ca kontinuum. 4.1 Percepcja czasu i priorytety Poj�cie kultur polichronicznych i monochronicznych zosta�o wprowadzone przez E.T. Halla. Na pierwszy rzut oka, czas wydaje si� by� ca�kiem jasnym poj�ciem. Niemniej jednak, ka�da kultura ma sw� w�asn� koncepcj� czasu i sposoby radzenia sobie z nim. Niekt�re kultury czcz� czas i zarz�dzaj� nim jakby by� namacalnym i rzadkim dobrem. W innych krajach, czas jest bardziej elastyczny, a przychodzenie na spotkanie po um�wionym czasie lub niespiesznie si� z dzia�aniem jest normalne i powszechnie akceptowalne. Oparte na kulturze r��nice w koncepcjach czasu dadz� si� kategoryzowa� na podstawie tego czy s� monochroniczne (sekwencjonalne) czy polichroniczne (synchroniczne) w odniesieniu do tego jak czas ustrukturyzowany jest w danej kulturze. Og�lnie, mo�na zaobserwowa� osobiste rozumienie czasu jako kontinuum, z monochronicznym pojmowaniem na jednym biegunie, a polichromiczn� koncepcj� czasu na drugim. Te dwa bieguny wyjaSnione s� poni�ej: 4.1.1 Monochroniczna koncepcja czasu Definicja Monochroniczne odmierzanie czasu wi��e si� z robieniem jednej rzeczy w danym czasie, rzeczy nast�puj� kolejno po sobie, a r��ne zadania maja przypisany sobie czas. Czas jest sta��, a ludzie zmienn�. Potrzeby ludzi s� dostosowywane do wymaga� czasu- harmonogramy, terminy, itd. Czas jest policzalny i dost�pna jest jedynie jego ograniczona iloS�. Ludzie robi� jedn� rzecz w danej chwili i ko�cz� j� zanim rozpoczn� kolejn�, niezale�nie od okolicznoSci. Czas dla kultur monochronicznych jest konkretny i namacalny. Mo�na go wr�cz dotkn��, rozmawia� o nim jak o zasobach, kt�re mo�na wykorzystywa�, marnowa� i oszcz�dza�. Czas jest postrzegany jako linearny, rozci�gaj�cy si� po linii prostej od przesz�oSci, poprzez teraxniejszoS�, a� do przysz�oSci. Czas s�u�y jako narz�dzie do strukturyzowania dnia i do decydowania o stopniu wa�noSci, np. mo�na nie mie� czasu na spotkanie z kimS. 24 Zachowanie spo�eczne, Szkolenie Mi�dzykulturowe - Podr�cznik Minos Ludzie z monochronicznym poj�ciem czasu maj� tendencj� do: - robienia jednej rzeczy w danej chwili - koncentrowania si� na pracy - powa�nego traktowania zobowi�za� czasowych, takich jak terminy, harmonogramy - komunikuj� si� w niskim kontekScie i potrzebuj� informacji - s� oddani pracy - plany traktuj� z religijnym namaszczeniem - dbaj� o nie przeszkadzanie innym, prywatnoS�, i trosk� - okazuj� du�y szacunek w�asnoSci prywatnej; rzadko po�yczaj� - podkreSlaj� poSpiech - s� przyzwyczajeni do przelotnych znajomoSci, kr�tkoterminowych zwi�zk�w Przyk�ad Typowymi krajami, w kt�rych dominuje monochroniczna koncepcja czasu s�: Niemcy, Stany Zjednoczone, Szwajcaria, Szwecja, Norwegia i Dania. 4.1.2 Polichroniczna koncepcja czasu Definicja Polichroniczne odmierzanie czasu reprezentuje przeciwny biegun: wiele zada� wykonywanych jest jednoczeSnie, a stopie� zaanga�owania w relacje z ludxmi jest wysoki, co oznacza, �e s� one wa�niejsze ni� harmonogram. Czas postrzegany jest jako narz�dzie s�u��ce ludziom, jest on dostosowywany do ich potrzeb. Zawsze ma si� du�o czasu, a ludzie nigdy nie s� bardzo zaj�ci. Bardzo cz�sto ze wzgl�du na okolicznoSci wymagane jest robienie kilku rzeczy jednoczeSnie. Nie jest konieczne zako�czenie jednego zadania przed przyst�pieniem do kolejnego, ani te� zako�czenie prowadzenia interes�w z jedn� osob� przed przyst�pieniem do wsp��pracy z inn�. Polichroniczny czas nie jest postrzegany jako towar i mo�e by� raczej por�wnany do punktu ni� linii. Ludzie o polichronicznej koncepcji czasu maj� tendencje do: - robienia wielu rzeczy naraz - mo�na im przeszkadza� i maj� podzieln� uwag� - dotrzymywania zobowi�za� czasowych tylko jeSli jest to mo�liwe - maj� wysoki kontekst i du�o informacji 25 Zachowanie spo�eczne, Szkolenie Mi�dzykulturowe - Podr�cznik Minos - s� oddani ludziom i zwi�zkom mi�dzyludzkim - plany zmieniaj� �atwo i cz�sto - bardziej troszcz� si� o tych, z kt�rymi s� blisko zwi�zani (rodzina, przyjaciele, bliscy wsp��pracownicy) ni� o prywatnoS� - �atwo i cz�sto po�yczaj� - opieraj� poSpiech na relacji drugim cz�owiekiem. - maj� tendencj� do budowania zwi�zk�w na ca�e �ycie Przyk�ad Polichroniczna koncepcja czasu dominuje w takich krajach jak: kraje azjatyckie, arabskie, po�udniowoameryka�skie i po�udniowoeuropejskie, w tym we Francji Uwagi dotycz�ce zagadnienia pracy w kulturze o odmiennej koncepcji czasu: Nie dowiemy si� nigdy ile milion�w dolar�w zosta�o straconych w mi�dzynarodowych interesach, poniewa� monochroniczni i polichroniczni ludzie nie rozumiej� si� nawzajem lub nie zdaj� sobie nawet sprawy z tego, �e takie dwa r��ne systemy czasowe istniej�. (E.T. Hall i M. Hall, 1990). Wa�ne Je�eli cz�onkowie r��nych kultur odmiennie postrzegaj� czas mo�e to prowadzi� do r��nic w ocenie i odczuwaniu, a tym samym do nieporozumie�. W krajach o monochronicznej koncepcji czasu: - zarz�dzanie spotkaniami, terminarzem, harmonogramem, podejmowaniem decyzji, okresami realizacji zam�wie�, itd. traktowane jest z du�� dok�adnoSci�. Np. nale�y trzyma� si� harmonogramu, spotkania nale�y ustala� wczeSniej, a punktualnoS� jest bardzo wa�na. - Relacje s� cz�sto ocenianie na podstawie bardziej praktycznych, przysz�oSciowych kryteri�w- relacje, kt�re prawdopodobnie nie oka�� si� przydatne w przysz�ych celach biznesowych mog� nawet zosta� ca�kiem odrzucone. - Awanse oparte s� na osi�gni�ciach w niedawnej przesz�oSci i prawdopodobnych sukcesach w przysz�oSci. - Z r��nymi percepcjami czasu mo�na spotka� si� nawet w r��nych dzia�ach tej samej firmy. SpecjaliSci w dziedzinie ksi�gowoSci oraz informatyki s� cz�sto bardziej monochroniczni i zorientowani na teraxniejszoS�. Ci ludzie cz�sto maj� problemy z wyzwaniami wymagaj�cymi dzia�ania w zespo�ach wielofunkcyjnych. 26 Zachowanie spo�eczne, Szkolenie Mi�dzykulturowe - Podr�cznik Minos W krajach o polichronicznej koncepcji czasu: - Zarz�dzanie spotkaniami, terminarzem, harmonogramem, podejmowaniem decyzji, okresem realizacji zam�wie�, itd. jest generalnie mniej precyzyjne, jeSli chodzi o zaplanowanie, dotrzymywanie termin�w, punktualnoSci, czy tego z jakim wyprzedzeniem nale�y aran�owa� spotkania. - Ludzie s� bardziej zorientowani na grupy. Relacje postrzegaj� jako d�ugie i g��bokie, obejmuj�ce przesz�oS�, teraxniejszoS� i przysz�oS� i staraj� si� r�wnie� budowa� relacje biznesowe o podobnej orientacji. - Pracownicy ceni� sobie d�ugoterminowe zobowi�zania. Awanse mog� by� oparte na subiektywnych kryteriach zwi�zanych z uk�adem reakcji. - Cz�sto mo�na spotka� si� z r��nymi percepcjami czasu, nawet w poszczeg�lnych dzia�ach tej samej firmy. Ludzie od marketingu i reklamy cz�sto mySl� polichronicznie w zwi�zku ze sprawowan� przez siebie zorientowana polichronicznie funkcj�. Dzi�ki zdolnoSci symultanicznego i jednoczesnego dzia�ania �atwiej w��czaj� si� w wielofunkcyjne zespo�y. Przyk�ad Stwierdzenie: 12.00 mo�e oznacza� dok�adnie 12, ale r�wnie� 12.30 lub nawet p�xniejsz� godzin�. To samo dotyczy termin�w. 4.2 r�d�o statusu r�d�o statusu odnosi si� do sposobu, w jaki ludzie osi�gaj� swoje role lub status w danym kraju czy organizacji, jak r�wnie� do zobowi�za� i obowi�zk�w zwi�zanych z danym statusem. To poj�cie zwi�zane jest ze wskaxnikiem dystansu w�adzy Hofstedego w odniesieniu do wskaxnika indywidualizmu innych ludzi. Istniej� jednak�e cechy nieuj�te w tych dw�ch wymiarach i w zwi�zku z tym xr�d�o statusu zostanie przedstawione tu w oddzielnym rozdziale. Status istnieje we wszystkich spo�ecze�stwach, ale spos�b, w jaki si� go postrzega, nabywa i w jaki si� na niego reaguje jest zasadniczo r��ny w odmiennych kulturach. Dwa jego bieguny okreSla si� mianem nabytego i przypisanego. Inni autorzy okreSlaj� to jako kultury robienia i kultury bycia (Kluckhodn i Strodtbeck, 1961). 4.2.1 Status nabyty Definicja W kulturach o statusie nabytym- kulturach robienia - na status trzeba zapracowa� i nie zale�y on tak bardzo od sta�u czy wieku. Wewn�trzne cechy przyczyniaj�ce si� do osi�gni�� s� wy�ej cenione ni� zewn�trzne, a ludzi ceni si� i szanuje ze wzgl�du na ich osobiste, a szczeg�lnie zawodowe osi�gni�cia i wyniki. Poprawa pozycji w�adzy i wp�yw�w osi�gana jest za pomoc� ci��kiej pracy i s�u�y r�wnie� firmie czy spo�ecznoSci. Ludzi zatrudnia si� na podstawie listy sukces�w, a nie na podstawie pochodzenia rodzinnego, osobistych czy rodzinnych koneksji, czy szko�y, do kt�rej si� ucz�szcza�o. 27 Zachowanie spo�eczne, Szkolenie Mi�dzykulturowe - Podr�cznik Minos Dodatkowo, status nie jest automatyczny i mo�na go utraci� w momencie, kiedy przestanie si� osi�ga� sukcesy; mo�e on w�wczas przejS� na innych ludzi. Ludzie tworz� w�asny status i w zale�noSci od okolicznoSci mo�e si� on r�wnie� szybko zmieni�. R�wnie� typowe w takich krajach jest to, �e ludzie o wy�szym statusie nie zachowuj� si� jakby byli lepsi od ludzi o ni�szym statusie. Tytu�y stosunkowo niewiele znacz�, a podkreSlanie, m�wienie czy inny spos�b zwracania uwagi na status nie jest powszechne. Takie kraje to: Stany Zjednoczone, Kanada, kraje Skandynawskie, Wielka Brytania oraz Irlandia. 4.2.2 Status przypisany Definicja W kulturach o statusie przypisanym, kulturach bycia , uzasadnieniem statusu s� cechy zewn�trzne, takie jak klasa spo�eczna, poziom wykszta�cenia, zaw�d, wiek, bogactwo, czy p�e�. JeSli ktoS posiada odpowiednie cechy zewn�trzne status jest mu automatycznie przypisany i w zwi�zku z tym trudny do stracenia. Ludzie s� bardzo Swiadomi swojego statusu i nie powinni post�powa� w spos�b, kt�ry jest albo powy�ej albo poni�ej oczekiwanego od ludzi o danym statusie. Tytu�y s� wa�ne i nale�y ich zawsze u�ywa�. Mo�liwoSci osi�gni�cia statusu za pomoc� dzia�a� i osi�gni�� s� stosunkowo niewielkie. Przyk�ad Kraje, w kt�rych status jest przypisywany to: Indie, Francja, Korea i Japonia. Uwagi dotycz�ce pracy w kulturze o odmiennej koncepcji statusu: W krajach o statusie nabywanym: - Hierarchia istnieje, ale jest mniej formalna i oczywista. - Postrzegalne sformalizowanie w Srodowisku pracy jest ni�sze, np. ludzie cz�sto zwracaj� si� do siebie po imieniu, jako �e nikt nie widzi potrzeby okazywania szacunku kolegom o wy�szej randze. - Kierownicy mog� przyjmowa� rol� mentor�w. S� punktem odniesienia i przewodnikiem dla swoich podw�adnych w trakcie rozwijania ich umiej�tnoSci i podw�adni wykonuj� swoje obowi�zku z minimalnym kierowaniem. - Podw�adni mog� i cz�sto podwa�aj� kierownicze decyzje. - Przep�yw informacji mi�dzy poszczeg�lnymi szczeblami jest zwykle sprawny, tzn. mo�na zwr�ci� si� bezpoSrednio do wy�szego rang� kolegi z innego dzia�u z proSb� o konsultacj�, rad� czy opini� zwrotn�. 28 Zachowanie spo�eczne, Szkolenie Mi�dzykulturowe - Podr�cznik Minos W krajach o statusie przypisanym: - Hierarchia, kt�ra definiuje role, post�powanie i procesy jest bardziej sztywna, np. Pracownicy skupiaj� si� raczej na w�asnych obowi�zkach i zazwyczaj nie sugeruj� nic tym, kt�rzy znajduj� si� ponad nimi w hierarchii. - Sformalizowanie Srodowiska pracy jest cz�sto bardzo wysokie, np. ludzie zazwyczaj zwracaj� si� do siebie u�ywaj�c tytu��w i nazwisk. ProfesjonaliSci, tacy jak lekarze, architekci i prawnicy oczekuj�, �e ludzie b�d� zwraca� si� do nich za pomoc� zawodowych tytu��w. - Od kierownik�w oczekuje si� wydawania polece� i znajomoSci odpowiedzi na wszystkie pytania. Oczekuje si� od nich doSwiadczenia, wiedzy i zdolnoSci efektywnego radzenia sobie z problemami. Kierownik przyjmuje rol� bardziej ojcowsk�. - Podw�adni zwykle nie kwestionuj� s�d�w i decyzji prze�o�onych. - Przep�yw informacji jest zwykle powolnym, jako, �e podw�adni powinni rozmawia� tylko ze swoim bezpoSrednim prze�o�onym, a nie np. z ludxmi o wy�szym statusie z innych dzia��w. 4.3 Komunikacja poSrednia przeciw bezpoSredniej Komunikacja, czyli wysy�anie i odbieranie przekazu, jest fundamentaln� cz�Sci� kultury. Zar�wno w trakcie procesu wysy�ania jak i odbierania przekazu komunikacja przechodzi przez kulturowy filtr . W trakcie komunikowania nie mo�na nie umieSci� jakiejS treSci kulturowej, b�dx w s�owach, b�dx w sposobie, w jaki si� je wypowiada i w sygna�ach niewerbalnych, kt�re im towarzysz�. Otrzymywane widomoSci przechodz� przez filtr uwarunkowa� w�asnej kultury, co oznacza, ze ta sama wiadomoS� mo�e zosta� zinterpretowana na r��ne sposoby przez ludzi pochodz�cych z r��nych kultur i w spos�b inny ni� mia�a na mySli osoba komunikuj�ca dan� wiadomoS�. Definicja Informacje, kt�re otaczaj� wydarzenie to kontekst, kt�ry odnosi si� do wrodzonych i w znacznym stopniu nieSwiadomych interpretacji, jakie dana osoba mo�e wprowadzi� do konkretnej oprawy komunikatu. Kontekst mo�na okreSli� jako niski lub wysoki w nawi�zaniu do stylu komunikacji, kt�ry mo�e si� znacz�co r��ni� w odmiennych kulturach. 29 Zachowanie spo�eczne, Szkolenie Mi�dzykulturowe - Podr�cznik Minos 4.3.1 Komunikacja bezpoSrednia / kultury o niskim kontekScie Definicja Kultury o niskim kontekScie s� zazwyczaj logiczne, linearne, zorientowane na dzia�anie, cz�sto heterogeniczne i indywidualistyczne. Logika, fakty i bezpoSrednioS� s� wysoko cenione. Decyzje podejmuje si� w oparciu o fakty a nie przeczucia. Dyskusje ko�cz� si� podj�ciem dzia�ania. Ludzie mog� wiedzie� o sobie nawzajem stosunkowo ma�o i tylko niewiele rzeczy mo�na na temat drugiej osoby zak�ada�. �eby zosta� prawid�owo zrozumianym ludzie nie mog� polega� na kontekScie, czyli tym, co zazwyczaj m�wi si� lub robi w danej sytuacji, ani na komunikacie niewerbalnym. Przeciwnie, ludzie musz� zda� si� na komunikat werbalny i na to, �e ich s�owa zostan� zinterpretowane dos�ownie. Przekazywanie lub przyjmowanie informacji jest g��wnym celem komunikacji i w zwi�zku z tym obowi�zuje bezpoSredni styl komunikacji. Oczekuje si� m�wienia wprost, zwi�z�oSci oraz skutecznoSci w komunikacji. Przyk�ad Typowymi krajami o niskim kontekScie s� Stany Zjednoczone, Niemcy, Szwajcaria i kraje Skandynawskie 4.3.2 Komunikacja poSrednia / kultury o wysokim kontekScie Definicja Kultury o wysokim kontekScie s� zazwyczaj racjonalne, kolektywistyczne, intuicyjne, kontemplacyjne i cz�sto r�wnie� homogeniczne. Te kultury wy�ej stawiaj� grupow� harmoni� i konsensus ni� indywidualne osi�gni�cia, a ludzie w tych kulturach mniej kieruj� si� rozumem, ni� intuicj� i uczuciami. Oznacza to, �e ludzie w tych kulturach akcentuj� relacje mi�dzyludzkie. Zdobycie zaufania jest wa�nym pierwszym krokiem przy rozpoczynaniu wsp��pracy. Ludzie z kultur o wysokim kontekScie wykazuj� si� rozbudowan� sieci� informacyjn� i zaanga�owaniem w bliskie relacje mi�dzyludzkie. W zwi�zku z tym, �e kultury te sk�aniaj� si� w stron� kolektywizmu, ludzie blisko ze sob� wsp��pracuj� i wiedz� wszystko to, co wiedz� inni. G��wnym celem komunikacji jest utrzymanie harmonii i wystrzeganie si� sytuacji, kt�ra dla kt�regokolwiek z cz�onk�w grupy mog�aby okaza� si� niezr�czna S�owa s� mniej istotne ni� kontekst, czyli ton g�osu m�wcy, wyraz twarzy, gesty, pozy, czy nawet historia rodzinna czy status. Ludzie maj� wyrobione i dopracowane wizje tego jak wi�kszoS� interakcji mo�e przebiec, jak oni lub ta druga osoba mog� si� w danej sytuacji zachowa�. Przekazywana w danym momencie wiadomoS� sk�ada si� z niewielkiej iloSci informacji, poniewa� wi�kszoS� z nich jest ju� znana osobom komunikuj�cym si�. W zwi�zku z powy�szym zosta� rozwini�ty bardziej poSredni styl komunikacji. Nie ma potrzeby m�wi� wprost czy polega� na s�owach w celu przekazania znaczenia, a ju� szczeg�lnie na dos�ownym znaczeniu s��w; polega� nale�y raczej na komunikacie niewerbalnym. 30 Zachowanie spo�eczne, Szkolenie Mi�dzykulturowe - Podr�cznik Minos Przyk�ad Za kultury o wysokim kontekScie uwa�a si� kultur� japo�sk�, arabsk�, afryka�sk� i Sr�dziemnomorsk�. Uwagi dotycz�ce pracy w kulturze o innym kontekScie i stylu komunikacji. Wa�ne Czasami to, w jaki spos�b coS si� m�wi, a nie to, co si� m�wi komunikuje wa�ny przekaz. JeSli jesteS osob� bezpoSredni�, kt�ra pracuje w kraju, gdzie u�ywa si� komunikacji poSredniej, mo�e Ci si� wydawa�, �e m�wicie dwoma r��nymi j�zykami, nawet jeSli w rzeczywistoSci m�wicie tym samym. R��ne style komunikacji oznaczaj� podwy�szone ryzyko nieporozumie� i b��dnych interpretacji. Podczas komunikacji mi�dzy kulturami szczeg�lnie wa�ne jest wi�c bycie wyczulonym zar�wno na dos�owne, jak i na subtelne i ukryte elementy przekazu. Wymaga to wysokiego stopnia czujnoSci. W krajach o niskim kontekScie/ komunikacji bezpoSredniej: - �eby zosta� dobrze zrozumianym, konieczne jest u�ywanie precyzyjnych s��w i oczekiwanie, ze zostan� one zrozumiane dos�ownie. - Po negocjacjach cz�sto nast�puj� kontrakty. - Aby podj�� decyzj� ludzie potrzebuj� du�o dodatkowych informacji. Chc� wiedzie� wszystko. Osoba o stylu nisko-kontekstowym mo�e by� postrzegana przez osob� o wysokim kontekScie jako m�wi�ca zbyt wiele, zbyt precyzyjna czy dostarczaj�ca niepotrzebnych informacji. W krajach o wysokim kontekScie/ komunikacji poSredniej: - Nieporozumienia mog� wynika� z nie brania pod uwag� odmiennego stylu komunikacji jeSli chodzi o wysoki i niski kontekst. - Ludzie mniej sk�onni s� podejmowa� decyzje na podstawie dodatkowych informacji dostarczonych w danym momencie, poniewa� ca�y czas byli na bie��co z tym, co si� dzia�o. - Aby nauczy� si� u�ywania komunikacji poSredniej, mo�na u�y� nast�puj�cych technik: 1. U�ywanie odpowiedniego tak do m�wienia nie 2. Opowiadanie historii w charakterze delikatnego nie. 3. Zmiana tematu w celu unikni�cia m�wienia nie. 4. Zadawanie pytania w celu udzielenia negatywnej odpowiedzi. 5. Powracanie do wczeSniejszego momentu dyskusji w celu nie wyra�enia zgody. 31 Zachowanie spo�eczne, Szkolenie Mi�dzykulturowe - Podr�cznik Minos 5 Praca za granic� W ostatnim rozdziale om�wione zostan� potencjalne emocjonalne i praktyczne problemy, kt�re pracownik odwiedzaj�cy obcy kraj mo�e napotka� oraz przedstawione zostan� czytelnikom pewne sugestie dotycz�ce radzenia sobie z takimi wyzwaniami. 5.1 DoSwiadczenie szoku kulturowego 5.1.1 Szok kulturowy Kultura pomaga zdefiniowa� kim ludzie s�, w co wierz�, jak si� prowadz�. Praca za granic� oznacza wyjazd do miejsca, w kt�rym te wyuczone zasady mog� nie mie� ju� zastosowania. Mo�e pojawi� si� koniecznoS� ponownego nauczenia si� w�aSciwego sposobu spo�ywania pokarmu, m�wienia, zachowywania si�. Geert Hofstede analizuje ten temat twierdz�c, �e szok kulturowy przenosi nas z powrotem do stanu mentalnego niemowl�cia. Definicja Praca za granic� oznacza koniecznoS� przystosowania si� do nowej kultury. I nawet, jeSli dana kultura wydaje si� by� podobna do rodzimej, prawdopodobnie b�d� istnia�y znacz�ce r��nice. DoSwiadczanie tych r��nic mo�e doprowadzi� do depresji, uczucia samotnoSci, niepokoju, l�k�w, wycofania, bezsilnoSci lub nawet nienawiSci odczuwanej w stosunku do tej nowej kultury. To zjawisko nosi nazw� szoku kulturowego . Szok kulturowy pojawia si�, kiedy wa�ne wskaz�wki oraz za�o�enia, jakie mamy na temat sposobu funkcjonowania Swiata nagle przestaj� obowi�zywa�. 5.1.2 Metody radzenia sobie z szokiem kulturowym JeSli zostaniesz wys�any/ wys�ana do pracy w obcym kraju i doSwiadczysz szoku kulturowego, mo�esz u�y� r��nych metod i strategii aktywnego radzenia sobie z emocjonalnym wysi�kiem b�d�cym cz�Sci� szoku kulturowego. 1. Nale�y uSwiadomi� sobie, ze szok kulturowy jest naturaln� cz�Sci� przystosowywania si� do nowej kultury. Nie jesteS ani pierwsz� ani nie drug�, lecz jedn� z wielu os�b, kt�re musz� sobie z tym radzi�. 2. Potrzebna jest cierpliwoS� wobec siebie i Srodowiska, przystosowanie kulturowe wymaga czasu. 3. Naucz si� j�zyka. Nie wstydx si� nosi� ze sob� s�ownika. JeSli inni wiedz�, �e si� starasz, ch�tniej Ci pomog�. 4. Zapisz si� na si�owni�, do jakiejS instytucji czy organizacji lub na kurs j�zykowy. Wszystkie te sytuacje stworz� wi�cej mo�liwoSci interakcji z innymi ludxmi. 32 Zachowanie spo�eczne, Szkolenie Mi�dzykulturowe - Podr�cznik Minos 5. MySl realistycznie. Nie wszystkie z�e nastroje bior� si� z kultury. Nawet w swoim ojczystym kraju zdarza�y Ci si� z�e dni. 6. Skontaktuj si� z osobami, kt�re mog� Ci pom�c. 7. Dowiedz si� mo�liwie najwi�cej na temat danej kultury przed wyjazdem. 8. Rwi�tuj ka�dy krok naprz�d w procesie przystosowywania si�. Nawet niewielkie zwyci�stwa mog� sprawi�, �e poczujesz si� dobrze i wspomog� proces przystosowywania si�. 5.2 Proces kulturowego przystosowywania si� Proces przystosowywania si�, z kt�rym nale�y si� zmierzy� adaptuj�c si� do nowej kultury, kt�rego ka�dy musi w wi�kszym lub mniejszym stopniu, doSwiadczy�, mo�na opisa� za pomoc� faz. Geert Hofstede nast�puj�co opisuje te fazy: Faza 1: Podczas pierwszej fazy ludzie s� podekscytowani �yciem w innej kulturze i ch�tnie przyjmuj� r��nice, kt�rych doSwiadczaj�. Przypomina to doSwiadczenia towarzysz�ce wakacyjnej wizycie w obcym kraju. Faza 2: W ko�cu, nowoSci i podekscytowanie ust�puj� miejsca codziennym frustracjom i wyzwaniom pojawiaj�cym si� podczas pr�by normalnego funkcjonowania w nowym spo�ecze�stwie. W tym momencie rozpoczyna si� szok kulturowy. Ludzie mog� mie� wra�enie, �e nikt ich nie rozumie, a znalezienie zwyk�ych rzeczy, kt�rych szukaj� mo�e okaza� si� trudne. Ponadto, przybysza nie traktuje si� ju� jako goScia honorowego i zaczyna si� od niego oczekiwa� samodzielnego wykonywania zada�. Frustracje, kt�re pojawiaj� si� wraz z tymi zmianami mog� szybko doprowadzi� do uczucia przera�enia i wycofania. Faza 3: Teraz rozpoczyna si� faza przystosowywania si�. Ludzie wci�� borykaj� si� z frustracjami, ale ucz� si� funkcjonowa� bardziej sprawnie w kontekScie nowej kultury. Ta faza mo�e wymaga� stosunkowo du�o wysi�ku. Faza 4: W tej fazie przybysz osi�ga stabilny stan umys�u, co oznacza, �e na sta�e przystosowa� si� do nowej kultury. Nie oznacza to, �e j� woli, ale raczej, �e zrozumia� dlaczego ludzie w innej kulturze robi� to co robi�. W tym momencie mo�liwe jest ju� ca�kiem udane funkcjonowanie w danym kontekScie. 33 Zachowanie spo�eczne, Szkolenie Mi�dzykulturowe - Podr�cznik Minos 5.3 Unikanie stosowania kryterium odwo�ywania si� do siebie Sk�onnoS� do odwo�ywania si� do w�asnych wartoSci i wierze� podczas oceniania sytuacji jest norm� a nie wyj�tkiem. Jest to tak powszechne, �e antropolog kultury J.A. Lee stworzy� kryterium odwo�ywania si� do siebie (SRC, 1966), �eby opisa� t� sk�onnoS�. Ta tendencja mo�e by� wystarczaj�co silna by zaburzy� ca�y proces adaptacji kulturowej. Lee opisuje cztery stopnie procesu, kt�re pomog� dostrzec r��nice kulturowe stwarzaj�ce problemy, przeanalizowa� je i podj�� dzia�ania pozwalaj�ce poradzi� sobie z nimi. Te stopnie s� nast�puj�ce: 1. Zdefiniuj sytuacj� w ramach w�asnych cech kulturowych, zwyczaj�w, czy wartoSci. 2. Zdefiniuj sytuacj� w ramach cech kulturowych, zwyczaj�w, czy wartoSci kultury gospodarza. 3. Wyodr�bnij wp�ywy kryterium odwo�ywania si� do siebie na sytuacj� i zbadaj je dok�adnie, �eby zrozumie� co wp�ywa na Twoj� wizj� sytuacji. 4. Zdefiniuj sytuacj� na nowo, ale tym razem bez wp�ywu kryterium odwo�ywania si� do siebie i dzia�aj w spos�b, kt�ry przyniesie korzySci wszystkim. 5.4Obserwacja Najwa�niejszym elementem zetkni�cia si� z now� kultur� jest obserwacja. Uwa�ne obserwowanie pomo�e Ci uzyska� informacje i perspektyw� niezb�dn� do zrozumienia odmiennej kultury i do dostosowania w�asnego zachowania do sytuacji. Nast�puj�ce pytania pomog� znalex� odpowiedzi, kt�re pozwol� na skuteczniejsze dostosowanie swojego zachowania do odmiennej kultury: Zachowania dotycz�ce dystansu w�adzy - Jak podw�adni traktuj� swoich prze�o�onych? - Jak prze�o�eni traktuj� swoich podw�adnych? - Czy widzisz przyk�ady na to, �e prze�o�eni scedowuj� swoj� odpowiedzialnoS� czy j� zachowuj�? - Czy widzisz przyk�ady podw�adnych przejmuj�cych inicjatyw�, czy czekaj� oni raczej na instrukcje? - Z kim ludzie jedz� lunch? Czy tylko z r�wnymi sobie, czy te� wyst�puje mieszanie si� rang? 34 Zachowanie spo�eczne, Szkolenie Mi�dzykulturowe - Podr�cznik Minos Traktowanie czasu - Czy ludzie przychodz� do pracy o wyznaczonej godzinie? Kto przychodzi, a kto nie? - Co si� dzieje, kiedy ktoS dzwoni do osoby, kt�ra w�aSnie z kimS rozmawia? - Co robi trzecia osoba podchodz�c do dw�ch, kt�re ju� rozmawiaj�? - Czy spotkania rozpoczynaj� si� o czasie? - Jak d�ugo musz� czeka� ludzie, kt�rzy s� z kimS um�wieni? Style komunikacji - Jak ludzie radz� sobie z konfliktami? - W jaki spos�b wyra�a si� odmienne zdanie? - W jaki spos�b komunikuje si� z�e wieSci lub negatywne uwagi? - Jak wa�ne wydaje si� zachowanie twarzy? - Czy ludzie rozmawiaj� raczej wprost? - Wydaje si� to by� dobrym czy z�ym miejsca pracy? Komunikacja niewerbalna - Jak si� ludzie ubieraj�? - Jak witaj� si� rano? - Jaki jest protok�� dotycz�cy wchodzenia do czyjegoS biura i wychodzenia z niego? - Czy ludzie maj� kontakt wzrokowy podczas rozmowy? - Jak daleko ludzie od siebie stoj�? Normy obowi�zuj�ce w miejscu pracy - Podczas interakcji, czy ludzie przechodz� od razu do omawiania zadania, czy rozmawiaj� bardziej og�lnie? - Czy ludzie blisko ze sob� wsp��pracuj� czy raczej dzia�aj� na w�asn� r�k�? - Czy kobiety traktowane s� inaczej ni� m��czyxni? JeSli tak, to w jaki spos�b? - Jakie zachowania w pracy wydaj� si� by� nagradzane? - Jaka jest dominuj�ca opinia na temat zasad i procedur i koniecznoSci stosowania si� do nich? 35 Zachowanie spo�eczne, Szkolenie Mi�dzykulturowe - Podr�cznik Minos Literatura i dodatkowe lektury Ksi��ki i artyku�y Bennett, M. (Ed.) (1998): Basic Concepts of Intercultural Communication. Yarmouth, Maine. Intercultural Press Ghauri, P. N. ; Usunier, J. C. (Eds.): International Business Negotiations. Oxford. Redwood Books Hall, E. T. ; Hall, M. R. (1987). Hidden Differences: Doing Business with the Japanese. New York. Doubleday Hall, E. T ; Hall, M. R., Mildred R. (1990): Understanding Cultural Differences. Germans, French and Americans. Yarmouth, Maine. Intercultural Press Hofstede, G. (1997): Cultures and Organizations: Software of the Mind (2nd ed.). New York. McGraw-Hill Hofstede, G. (2001): Culture�s Consequences (2nd ed.): Comparing Values, Behaviours, Institutions and Organizations Across Nations. Thousand Oaks. Sage Kluckhohn, F. ; Strodtbeck, R. (1961): Variations in value orientations. Evanston. Row Peterson Lee, James (1966): A Cultural Analysis in Overseas Operations. Harvard Business Review (March-April). 106-114 Linton, R. (1945): The Cultural Background of Personality. New York Terpstra, V. ; David, S.K. (1991): The Cultural Environment of International Business (4th ed.) Southwestern Publishing Mautner- Markhof, F. (Ed.) (1989): Process of International Negotiations. Westview Press. Boulder Peace Corps (n.d.): Culture Matters. Washington. ICE Internet http://www.geert-hofstede.com http://www.kwintessential.co.uk 36 Zachowanie spo�eczne, Szkolenie Mi�dzykulturowe - Podr�cznik Minos Zachowania spo�eczne, Szkolenie Mi�dzykulturowe Podr�cznik Christian St�hr Podr�cznik do seminarium Modu� 2 Organizacja i Zarz�dzanie Projektami, Zachowania Spo�eczne i Mi�dzykulturowa Kompetencja (M2 SI) Sfinansowane przez Program Komisji Europejskiej Leonardo 37 Zachowanie spo�eczne, Szkolenie Mi�dzykulturowe - Podr�cznik Minos Podzi�kowania Zachowania Spo�eczne, Szkolenie Mi�dzykulturowe jest samodzielnym modu�em pakietu szkoleniowego Mechatronics, stworzonego w ramach projektu MINOS oraz sfinansowanego przez Program Leonardo Komisji Europejskiej Wielu ludzi przyczyni�o si� do powstania tej pracy. Autor pragnie podzi�kowa� nast�puj�cym osobom, kt�re wspiera�y, ulepsza�y i recenzowa�y materia�: Andre Henschke, Geert Hofstede, Marcus Carson, Tom Burns, Ulrike Gampig, Viola Krynksi. Chcia�bym r�wnie� podzi�kowa� firmom, kt�re pozwoli�y mi sprawdzi� oraz ulepszy� materia� za pomoc� doSwiadcze� praktycznych, Peace Corps za ich wczeSniejsz� intensywn� prac� na polu mi�dzykulturowym, a tak�e Komisji Europejskiej za wk�ad finansowy, 38

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
7 Podrecznik PL
8 Podrecznik PL
PowerPoint 07 PL Nieoficjalny podrecznik pp27np
Ivona PL Podręczxnik
adobe illustrator cs2 cs2 pl oficjalny podrecznik
Podrecznik uzytkownika?S100 pl
helion adobe ilustrator cs pl oficjalny podrecznik rozdz 6
PODRĘCZNIK UŻYTKOWNIKA PL

więcej podobnych podstron