Krystyna Janda - Eliza i profesor Higgins Krystyna Janda Eliza i profesor Higgins   Andrzej Seweryn by� w Szkole Teatralnej asystentem Tadeusza �omnickiego, ale uczy� inn� grup�. Widywa�am go tylko na korytarzach i bardzo mi si� nie podoba�. Kiedy zacz�am chodzi� co wiecz�r do teatru, spotyka�am go coraz cz�ciej. W tamtych latach stale by�o w teatrach co� do obejrzenia. On ogl�da� wszystko, ja tak�e. Zbli�y� nas te� nie�yj�cy ju� Piotrek Zborowski, z kt�rym si� przyja�ni�am, a Piotrek z kolei by� zaprzyja�niony z �wczesn� �on� Andrzeja. Pewn� rol� odegra� r�wnie� bufet w Szkole Teatralnej. Przesiadywa�am przy kawie, bo mia�am wolne przedpo�udnia, zaliczono mi cz�� zaj�� teoretycznych. Niebawem wesz�am w sk�ad swojego rodzaju lo�y, do kt�rej nale�a� te� Andrzej. Ta sama grupa przyjaci� przenios�a si� wkr�tce na salony - i ja razem z nimi. Trafia�am nieustannie na jakie� odpryski z jego �ycia. Prze�omowym momentem naszej znajomo�ci sta� si� pewien wiecz�r w Starej Prochowni. Andrzej tam wtedy gra�. Wyj�tkowo; by�o to przedstawienie "Hydeparku", przeniesione z teatru Ateneum. Nie zrobi� na mnie zreszt� specjalnego wra�enia. Po spektaklu zn�w spotkali�my si� w pewnym domu. Po tym wieczorze zacz�� mnie szuka�, dzwoni�. Umawiali�my si� na spotkania, najcz�ciej w sprawie ksi��ek. Pami�tam, �e po�yczy� mi "Ferdydurke" Gombrowicza. P�niej zachorowa�am, a on zacz�� telefonowa� codziennie, nic wi�cej jednak si� nie dzia�o. A� do pewnego wieczoru, kiedy przyjecha� do Ursusa, tym razem bez �adnego pretekstu. I w�a�nie wtedy - jakby to powiedzie� - sta�o si� to, co si� sta�o. Zacz�am si� w t� spraw� wci�ga�. Poznawa�am coraz lepiej jego �ycie (nie by�o wolne od komplikacji), pasje, zainteresowania. Musia�am go broni�, bo ani moi rodzice, ani przyjaciele nie przepadali za nim. Budzi� raczej niech��. Rodzicom nie podoba�o si� w nim wszystko, poczynaj�c od tego, �e nie myje w�os�w i ubiera si� z odrobin� przesadn� oszcz�dno�ci�. Mama jeszcze raz b�ysn�a intuicj�: ta cecha Andrzeja mia�a mi p�niej zatru� �ycie. Ja te� nie by�am nim zreszt� zachwycona. Nie podoba� mi si� jego szary sweter z anilany, "niebrudz�cy si�", z takimi supe�kami na wierzchu, w kt�rym chodzi� �wi�tek i pi�tek. Wszyscy byli�my wtedy biedni, ale on wyra�nie przesadza�. Nosi� ten sweter na okr�g�o i nie rozumia�, dlaczego mia�by mie� jeszcze jaki� inny. M�wi�: po co, przecie� ten jeszcze si� trzyma. Wszystko musia�o by� po co�, nic dla przyjemno�ci, gratis. Niepotrzebny by� dywan, fotel, obrus na stole; tylko ksi��ki i jedzenie, te� zreszt� bardzo niewyszukane. Co wi�cej, niepotrzebne mu by�y �adne rzeczy pi�kne. Jakby poza teatrem pi�kno dla niego nie istnia�o. Zafascynowa� mnie jednak ogromnie kr�g jego znajomych, �rodowisko, w kt�rym si� obraca�, �yciorys. W 1968 roku siedzia� w wi�zieniu, a do swoich przyjaci� zalicza� ludzi, kt�rych nazwiska mia�y niebawem sta� si� bardzo znane z dzia�alno�ci opozycyjnej. Dzi�ki Andrzejowi wesz�am w �wiat, kt�ry przedtem by� dla mnie zamkni�ty. Bez niego nie znalaz�abym tej furtki. Moi rodzice nie interesowali si� podobnymi sprawami. Ci�ko pracowali, ko�cz�c jednocze�nie studia. Nie mieli �atwego �ycia, wszystko co osi�gn�li wymaga�o ogromnego wysi�ku, brakowa�o im ju� si�y do buntu przeciwko pot�gom tego �wiata. W domu nie prowadzi�o si� rozm�w na tematy polityczne, rodzice uwa�ali, �e wystarczy uczciwie �y�. Kiedy jeszcze w szkole podstawowej pyta�am ojca, jak to by�o z tym SDKPiL-em, dlaczego Nowotk� zrzucili na spadochronie itd., bo kompletnie tego nie rozumia�am, ojciec odpowiada�: "tego si� nie da zrozumie�, trzeba si� nauczy� na pami��. Wystarczy". Andrzej wprowadzi� mnie w nowy dla mnie �wiat. Pozna�am ludzi, kt�rzy siedzieli latami w wi�zieniach, po�wi�cili �ycie wielkiej sprawie. Chowa�am si� gdzie� w k�cie i ch�on�am ich opowie�ci i rozmowy. Mog�am tego s�ucha� godzinami. Wreszcie ko�o drugiej zasypia�am ze zm�czenia i Andrzej zabiera� mnie do domu. Zacz�am rozumie�, jaki to jest warto�ciowy, pracowity cz�owiek i zacz�am go szanowa�, a w ko�cu pokocha�am. Albo tak mi si� wydawa�o; by�am przecie� bardzo m�oda. Zdarza�y si� jednak w czasie tych spotka� momenty, kiedy nie wiedzia�am, gdzie si� podzia� ze wstydu. Nie za siebie - ja si� prawie nie odzywa�am - lecz za Andrzeja. Sk�ra mi cierp�a, kiedy nadchodzi�a odpowiednia chwila i kto� go prosi�, �eby powiedzia� wiersz albo za�piewa�. Andrzej zapala� �wieczk� i ze �mierteln� powag�, strasznie fa�szuj�c, �piewa� np. tak: "lepiej zawr��, lepiej nad�� par� staj..." To z repertuaru Leszka D�ugosza, bardzo pi�kne, kiedy �piewa D�ugosz. Potem sz�a "Pani Irena" Werty�skiego, a na ko�cu Andrzej recytowa� poemat B�oka "Dwunastu". Recytowa� pi�knie, ale poemat by� potwornie d�ugi. Wszyscy s�uchali z kamiennym wyrazem twarzy, a ja nie wiedzia�am, gdzie podzia� oczy. To by�o okropne, czu�am w tym straszny fa�sz. �eby tak ni st�d ni zow�d zapali� �wieczk�, kucn�� i ca�kiem powa�nie odwali� a capella te pie�ni albo B�oka... Strasznie si� za niego wstydzi�am. Tylko ja; wszyscy poza mn� Andrzeja podziwiali. Mo�e mu po prostu zazdro�ci�am? Pewnie to by�o wida�, bo dosta�am przezwisko: Wdowa Mozart. Wymy�li� je Krzysztof �liwi�ski. W tym �rodowisku by�am tylko kim� na przyczepk� do Andrzeja. Spotykali si� najcz�ciej w mieszkaniach Za �elazn� Bram�. To by�y ma�e mieszkania, stali wi�c st�oczeni, a na pod�odze, mi�dzy nogami doros�ych, przeciska�y si� na czworakach dzieci. Pewnego dnia ja te� zesz�am na czworaki pomi�dzy dzieci i w pewnym sensie tam zosta�am. Rozumia�am ju�, o czym m�wi�, ale przeszkadza�y mi kombatanckie �ale po roku 1968, kt�ry stanowi� dla nich, jak to nazywaj� socjologowie, prze�ycie pokoleniowe. Wtedy, w roku 1972, 1973, 1974 o Komitecie Obrony Robotnik�w nie by�o jeszcze mowy. Nie mieli nadziei na nic. Stali wi�c w tym �cisku, wymieniaj�c pogl�dy, wyobra�enia, nadzieje, prognozy. I �ony. Rodzi�y si� potem dzieci, w�a�nie te, kt�re na pocz�tku wieczoru pl�ta�y si� mi�dzy nogami stoj�cych, a p�niej zasypia�y gdzie popad�o. Nikt si� nimi nie zajmowa�. Zacz�o mnie to wreszcie oburza�. Kt�rego� wieczoru zda�am sobie spraw�, �e ju� nie akceptuj� tego stylu �ycia. Wzi�am si� za opr�nianie popielniczek, uprz�tanie stert brudnych talerzy, mycie szklanek. Przesta�am s�ucha�, mia�am za z�e. Po prostu - Wdowa Mozart. A potem by� �lub. Na ko�cielny Andrzej si� nie zgodzi�, co by�o ci�kim prze�yciem dla moich rodzic�w. Jako� ich jednak przekona�am. Kiedy ju� byli�my ma��e�stwem, przesta�am mu towarzyszy� na kombatanckich spotkaniach. Chodzi� sam, ja zajmowa�am si� domem i dzieckiem. Domem z firankami, dywanem i fotelem. Zreszt� bardzo zwyczajnym, tyle �e czystym. Przyjacio�om Andrzeja wydawa� si� mieszcza�ski, prawie ko�tu�ski. By�a bowiem r�wnie� gosposia, Honorata. O Honoracie powinno si� napisa� osobn� ksi��k�. Kiedy j� pozna�am, sko�czy�a 70 lat, m�wi�a gwar�, kt�rej prawie nie rozumia�am, nie umia�a czyta� i nie zna�a si� na zegarze. Kiedy� mia�a du�e gospodarstwo, ale po �mierci m�a odda�a je wychowankowi i przyjecha�a do krewnych do Warszawy. Przez 10 lat nia�czy�a im dzieci i opiekowa�a si� chor� krewniaczk�. Kiedy ju� by�a u mnie - bo w ko�cu wym�wili jej dom - powiedzia�a, �e najgorsze by�o rozstanie z tamtymi dzie�mi. Nie potrzebowa�am gosposi, ale kto� przyszed� z wiadomo�ci�, �e jaka� stara kobieta siedzi w ko�ciele i p�acze, bo nie ma dok�d p�j��, wzi�li�my j� wi�c z Andrzejem do siebie. Wynajmowali�my wtedy przy placu Zbawiciela jeden pok�j. Honorata je�dzi�a na noc do moich rodzic�w do Ursusa, do nas przyje�d�a�a na dzie�. P�niej dosz�am do wniosku, �e podj�am t� decyzj� albo w natchnieniu, albo wmiesza�a si� w to Opatrzno��. Honorata by�a wielk�, niezwyk�� indywidualno�ci�. To ona stworzy�a mnie jako osob�, cz�owieka, a mo�e nawet jako aktork�. Dzieli�a ze mn� �ycie na pewno pe�niej ni� m��. Dom, wychowywanie dziecka, role - mia�a w tym wszystkim o wiele wi�kszy udzia� ni� Andrzej. Kocha�a moje dziecko i mnie ogromn�, wiern� mi�o�ci�. Kiedy wyjmowa�am z kieszeni drobne i rzuca�am na st�, ona je chowa�a "�eby ci �un nie zabra�"; uwa�a�a zreszt�, �e nawet odwiedzaj�cy mnie rodzice opijaj� mnie z kawy. Po mnie i po dziecku ch�tnie zjada�a z talerza, po Andrzeju nie tkn�a niczego. Dzi� my�l�, �e m�j pierwszy m�� o�eni� si� ze mn�, bo potrzebowa� energicznej �ony, kt�ra umia�aby wszystkie sprawy za�atwia� sama, zostawiaj�c mu woln� g�ow�. A ja dodatkowo powinnam rozumie� jego zawodowe problemy, bo przecie� ko�czy�am szko�� teatraln�. Zorganizowa�am wi�c dom, by�am w ci��y, urodzi�am dziecko. Siedzia�am z Marysi� na kolanach w bujanym fotelu i czeka�am, kiedy Andrzej wr�ci z wieczornego spektaklu. Zupe�nie zapomnia�am, �e ja te� mia�am zosta� aktork�. M�j m�� aktorki we mnie nie widzia�, a wi�c ja nie widzia�am jej w sobie r�wnie�. Uwa�a�am, �e to ju� wszystko: m��, dziecko, dom (mieli�my teraz w�asne mieszkanie na Stegnach). Dalej p�j�� nie mo�na, niczego wi�cej nie b�dzie. Honorata te� by�a szcz�liwa. Zacz�am sobie jednak u�wiadamia�, �e gdyby nie Honorata, musia�abym troszczy� si� o wszystko sama. Marysia urodzi�a si� w marcu, a w lipcu Andrzej powiedzia�, �e jedzie odpocz�� po moim porodzie. Do Bu�garii, beze mnie. Na poz�r wszystko wydawa�o si� w porz�dku, ja zostaj� z dzieckiem, on jedzie wypocz��, lecz jednak by�o w tym co� dziwnego. Odprowadzi�am go na lotnisko. Wszyscy jechali parami, tylko m�j m�� sam. Nie chcia�o mnie opu�ci� pytanie: dlaczego to tak? Od tego wyjazdu co� zacz�o si� psu�. Po wakacjach Marysia sko�czy�a p� roku, a ja dosta�am propozycj� zagrania Anieli w "�lubach panie�skich" w Ateneum i g��wnej roli w "Portrecie Doriana Graya" na ma�ej scenie Teatru Narodowego. Nie mog� powiedzie�, �eby Andrzej patrzy� na moje plany zawodowe nieprzychylnie, raczej z przymru�eniem oka. Sam by� od dawna cenionym aktorem, du�o gra�. W "�lubach" mia�am wyst�pi� obok �l�skiej, �widerskiego, Barszczewskiej, Borowskiego. Gra� te� Andrzej. Sprawia�am im na pr�bach mas� k�opot�w. �le m�wi�am wiersz: po prostu, tak jak czu�am. Gra�am z serca, na pe�ny gaz, nie zastanawiaj�c si� nad tym, �e Aniela - to od anio�a, jak mi stale powtarza� �widerski. Po prostu gra�am - ca�� sob�. W dniu premiery spuch�am ze zdenerwowania, dosta�am wysypki, na dekolcie mia�am czerwone plamy wielko�ci pi�ci. Oczywi�cie pomyli�am si�, zamiast: "co ja bym takie listy pisa� mia�a" powiedzia�am: "co ja bym takie pisty liza� mia�a". Oni ze �miechu nie mogli gra� dalej, a ja nawet nie zauwa�y�am pomy�ki. Andrzej kaza� mi �wiczy� w domu dykcj�. Oskar�a� mnie, �e za ma�o pracuj� i mam niewybaczalnie nonszalancki stosunek do zawodu. Zapisywa� b��dy, kt�re jego zdaniem pope�nia�am w trakcie przedstawienia i wylicza� mi je po powrocie do domu, kiedy siadali�my do kolacji. Nie dodawa�o mi to apetytu. Generalnie uwa�a�, �e jestem beznadziejna. Popo�udniami przygotowywa�am "Portret Doriana Graya" na ma�ej scenie w Narodowym. Obie premiery - w odst�pie dw�ch tygodni. Recenzje po "�lubach panie�skich" mia�am doskona�e, pisano, �e "p�omie�, serce" itp. "Dorian Gray" te� by� sukcesem. Andrzej przyj�� te opinie lekcewa��co. W tym samym miesi�cu dosta�am propozycj� zagrania Agnieszki w "Cz�owieku z marmuru" Wajdy. Dla mojego m�a Wajda - to by� kto� w rodzaju Pana Boga. Tymczasem ja o�wiadczy�am, �e na pr�bne zdj�cia nie p�jd�. Zrobiono mi mas� przykro�ci przy poprzednich pr�bach filmowych i postanowi�am, �e nigdy wi�cej. Siedzia�am w wannie, kiedy zadzwonili z produkcji od Wajdy. Odpowiedzia�am przez drzwi, �e nie ma mowy. Andrzej z przedpokoju prowadzi� mediacje, a �ci�lej rycza� na mnie, �e to skandal i hucpa. Potem zgodzi�am si�, posz�am i dosta�am t� rol�. Andrzej bardzo si� ucieszy�, ale zapyta�, czy umiem zagra� co� bez krzyku. Gra�am ju� wtedy du�o w telewizji, spektakl za spektaklem. Rok sko�czy� si� wyst�pem w Opolu i "Gum� do �ucia". Zacz�am ukrywa� przed Andrzejem propozycje r�l. Rodzi� si� powa�ny problem: wymyka�am si� mojemu profesorowi. Pami�tam, �e obudzi� mnie kiedy� o drugiej w nocy i chcia� wiedzie� dlaczego nie pytam go, jak gra�. Odpowiedzia�am zaspana: bo wiem, odwr�ci�am si� na drugi bok i zasn�am. Ale ci�gle stanowili�my zawodowy tandem. Kiedy mieli�my gra�, Andrzej przynosi� sterty ksi��ek, spotyka� si� z r�nymi m�drymi lud�mi, �eby wypyta� ich o wszystko, co mog�o si� wi�za� z jego rol�. Ja m�wi�am: Bo�e zachowaj, jeszcze mi co� zepsuj�, moje wyobra�enie jest mo�e g�upie ale w�asne. Wola�am ogl�da� serial z porucznikiem Colombo, m�j ulubiony. Kiedy� - mieli�my tego wieczoru premier� "Czajki" - po prostu wy��czy� mi telewizor. Denerwowa� go m�j spos�b uprawiania zawodu. To by�a r�nica temperamentu, struktur psychicznych, ale tak�e wychowania. Przygotowuj�c si� do tego samego spektaklu czytali�my ksi��ki skrajnie r�ne. On - co�, co dotyczy�o autora lub epoki, ja - "Klimaty" Maurois. Wykre�la� swoje role cyrklem i linijk�, co budzi�o we mnie szacunek, ale sama post�powa�am zupe�nie inaczej, czego z kolei on nie m�g� zrozumie�. Przed premier� on chorowa�, ja s�ucha�am Drupiego i ta�czy�am z malutk� Marysi�, dar�y�my si� przy tym obie na ca�e gard�o. Denerwowa�am go coraz bardziej. My�l�, �e zawiod�am go przede wszystkim jako uczennica. Mia� wobec mnie do ko�ca zap�dy wychowawcze. Kt�rego� wieczoru gra�am w jakim� spektaklu bez niego, a on przyszed� na przedstawienie, �eby zapisa� moje b��dy w dykcji. Mia� racj�, zrobi�am te b��dy, tylko �e to nie by�o dla mnie najwa�niejsze. Nieuchronny koniec naszego zwi�zku zacz�� si� rysowa� na horyzoncie po premierze "Granicy" Rybkowskiego. Andrzej w�o�y� w ten film mas� pracy, a chwalono mnie. By�am w�ciek�a na recenzent�w, �e psuj� mi ma��e�stwo. Zacz�am jednak rozumie�, �e musz� i�� swoj� drog�, a on - �e wymkn�am mu si� z r�k. I jeszcze zdarzy� si� pewien wiecz�r u Jacka Kuronia po premierze "Cz�owieka z marmuru". Jacek na m�j widok zacz�� wrzeszcze� i rzuci� mi si� na szyj�. W tym momencie zda�am sobie spraw�, �e Wdowa Mozart - to ju� nieaktualne. Moje ma��e�stwo dogasa�o. Zagrali�my razem w "Bez znieczulenia", co tylko pog��bi�o konflikt, potem Andrzej robi� filmy osobno. Zostawa� poza Warszaw� r�wnie� na niedziel�, m�wi�, �e musi odpocz��. Czu� si� lepiej beze mnie. Wi� s�ab�a, on robi� swoje, ja swoje. Ostateczna katastrofa nadesz�a, kiedy odczu� potrzeb�, �eby co� sobie udowodni�. W tym czasie poznawa�am coraz lepiej mojego obecnego m�a. By� operatorem przy "Cz�owieku z marmuru" i "Bez znieczulenia", robi� r�wnie� zdj�cia do "Dyrygenta", kt�ry przyni�s� koniec mojego ma��e�stwa. ��cz� to z tytu�em filmu, bo my�l�, �e sprawy zawodowe odgrywa�y jednak w tym wszystkim rol� najwa�niejsz�. Poznawa�am wi�c coraz lepiej Edwarda. Wiedzia�am, �e podoba mu si� m�j styl gry, zauwa�y�am te�, �e stara si� pomaga� mi na planie jako aktorce. Fotografowa� mnie tak, �ebym wypad�a korzystnie, w dyskusjach z Wajd� broni� moich racji. Narodzi�o si� mi�dzy nami co� bardzo dla mnie mi�ego, ale jeszcze nie sta�o si� to, co wa�ne. Wspaniale by�o wiedzie�, �e mam kogo�, na kim mog� si� oprze�, kto pomo�e, kiedy poprosz�. Honorata zacz�a m�wi�: "wiesz co, taki tu przychodzi czarniawy, okno nam si� zepsu�o, to mo�e on co� by na to poradzi�". Kt�rego� dnia przyni�s� worek nieosi�galnego wtedy papieru toaletowego, co na Honoracie zrobi�o wstrz�saj�ce wra�enie. Tak si� to powoli jako� uk�ada�o, a� do dnia katastrofy. W "Dyrygencie" grali�my z Andrzejem zn�w razem. W jednej ze scen Andrzej, kt�ry nie pi� w og�le, mia� by� pijany. �eby zbli�y� si� maksymalnie do prawdy, przed uj�ciem wypi� na raz p� litra. Chodzi� po �cianach, trzeba by�o wezwa� pogotowie. Tego dnia przysz�am na plan z dzieckiem, Marysia mia�a zagra�. Kiedy pogotowie odjecha�o, podszed� do mnie Wajda i powiedzia�: id� do niego, to jest tw�j m��. A ja odpowiedzia�am: nie, ty id� do niego, to jest tw�j aktor. Zrozumia�am bowiem w�wczas spraw� najwa�niejsz�: �e to jest w�a�nie aktor, przede wszystkim aktor, i �e tak b�dzie zawsze. Ja dla �adnego filmu, �adnego re�ysera nie zrobi�abym nawet cz�stki tego, na co on si� zdoby� dla jednej sceny. Rozmy�la�am o tym siedz�c w k�cie z Marysi�, kt�ra znalaz�a si� tu dlatego, �e Andrzej si� upar�. Ja si� nie zgadza�am, �eby gra�a. Czu�am zawsze - a siedz�c w k�cie z dzieckiem na kolanach sformu�owa�am to sobie ostatecznie - �e �aden film na �wiecie nie jest wart, by co� dla niego zrobi� kosztem dziecka. Pogotowie ju� odjecha�o, Andrzej troch� wytrze�wia�. Sta�am obok Wajdy, ko�o nas bawi�a si� Marysia. Nagle m�j m�� upad� Wajdzie do n�g i powiedzia�: "Andrzeju, to wszystko dla ciebie." Pomy�la�am: koniec, nie ma o czym m�wi�. D�u�ej z nim nie b�d�. Zrobi�am, co nale�a�o: zawioz�am go do domu, napoi�am kaw� z cytryn�, wezwa�am lekarza. Wieczorem odwioz�am go do teatru; gra� tego dnia w "�eglarzu" Szaniawskiego. Siedzia�am na widowni do ko�ca przedstawienia, �eby mie� pewno��, �e wszystko jest w porz�dku - a p�niej wysz�am sama i pojecha�am nie do domu, lecz zupe�nie gdzie indziej. Potem wr�ci�am, ale by�o po wszystkim. On wiedzia�, �e jest kto� w moim �yciu, ja dowiedzia�am si� niebawem, �e w jego �yciu te�. Moje skrupu�y, wyrzuty sumienia nie mia�y sensu. Wyprowadzi�am si� ostatecznie po wielkiej awanturze, zreszt� jedynej mi�dzy nami. O drugiej w nocy Honorata wysz�a ze swojego pokoju i powiedzia�a do mnie: "Dosy� tego, idziemy do tatusi�w". Moi rodzice mieszkali ju� wtedy w Warszawie, dwie ulice dalej. Honorata ubra�a dziecko, przynios�a moj� sukienk�, pantofle i kaza�a mi w�o�y�. W�a�ciwie ona podj�a ostateczn� decyzj�. Mieszka�y�my teraz z Marysi� w 11-metrowym pokoju, Honorata z Karolink� (to moja siostrzenica) w drugim, a rodzice w trzecim. Prze�y�am tak p� roku, niczym nie obci��ona, bo wysz�am z domu tak jak sta�am, tylko z dzieckiem na r�ku. Jedenastometrowy pokoik w por�wnaniu z tamtym ogromnym mieszkaniem wydawa� mi si� pe�nym szcz�cia rajem. W czasie moich przenosin do rodzic�w Edwarda nie by�o w Polsce, pracowa� w Niemczech. Nie mog�am przewidzie� co na to powie, lecz wiedzia�am co m�wi� przedtem. By� doro�lejszy ni� ja, powtarza� od pocz�tku, �e sprawa mi�dzy nami to nie s� �arty, nie mo�na bawi� si� bezkarnie bez ko�ca. Teraz nie zadzwoni�am do Edwarda, ani nie napisa�am. Dowiedzia� si� o moim rozstaniu z Andrzejem po trzech miesi�cach, przypadkowo, od kogo� ze znajomych. Przerwa� prac� i wr�ci� do Polski. Nie zna� adresu moich rodzic�w, ale jako� trafi�. Otworzy�a mu mama. Poprosi� o moj� r�k�. Min�o ju� od tamtej chwili 13 lat, lecz ci�gle mam uczucie, �e moje drugie ma��e�stwo jest podejrzane, jakby nielegalne. Przynajmniej tak oceni�yby to Starachowice. W Starachowicach nikt si� nie rozwodzi�. Kiedy babcia gniewa�a si� na dziadka, za�atwia�a spraw� inaczej: odcina�a si� na wsp�lnym zdj�ciu no�yczkami. Wiele takich zdj�� skleja�am potem plastrem. Mieszka�am nadal z rodzicami, widywali�my si� z Edwardem na mie�cie. Po roku Edward dosta� kawalerk�. Postanowili�my, �e wprowadz� si� pierwsza, z Marysi� i Honorat�. Urz�dzi�am mieszkanie, Edward zacz�� nas odwiedza�. Po sze�ciu miesi�cach zapyta�am Marysi� - mia�a wtedy 4 i p� roku - czy Edward mo�e zosta�, bo nie ma gdzie mieszka� (co zreszt� by�o prawd�). I Marysia powiedzia�a, �e tak. Najpierw rozstawia� sobie na noc polowe ��ko w przedpokoju, potem wstawali�my oboje zanim Marysia si� obudzi�a i szli�my do kuchenki, �eby dziecko nie widzia�o nas razem w ��ku. W tym czasie zacz�� nas odwiedza� Andrzej, o 6 rano, bo uwa�a�, �e to jest najlepsza pora widywania si� z c�rk�. I tak si� to ci�gn�o a� do momentu, kiedy Wajda zaproponowa� Andrzejowi rol� we Francji, a w�a�ciwie go wywi�z�. Andrzej Wajda nie by� zreszt� entuzjast� mojego zwi�zku z Edwardem. T�umaczy� mu tak: Krysia jest wspania�� aktork�, wspania�� kobiet�, ale zupe�nie nie nadaje si� na �on�. Pami�tam kole�e�sk� wigili�, na kt�rej by� ca�y zesp� X. Wajda powiedzia� do mnie wtedy: je�li mu zrobisz krzywd�, to ci� zabij�. Ty dasz sobie rad�, Seweryn da sobie rad�, ale dla Edwarda ta sprawa jest powa�na. Zamkn�am si� potem w ubikacji i nie chcia�am wyj�� przez ca�y wiecz�r. Edward zreszt� nie podziela� obaw Wajdy, m�wi�, �e nie ma nic przeciwko temu by mie� �on� - bomb� zegarow�. Zacz�am by� szcz�liwa, a mo�e po prostu szcz�liwsza. Zasadnicza r�nica mi�dzy obu moimi ma��e�stwami polega�a na tym, �e Andrzej mnie nie akceptowa� jako aktorki, tymczasem Edward uwa�a, �e jestem ja... a za mn� ju� tylko ciemno��. Z zahukanej Elizy, strofowanej przez profesora Higginsa, zacz�am stawa� si� kim�, komu wolno wypowiada� w�asny s�d bez obawy, �e przywo�aj� go do porz�dku. Rozlu�ni�am si�, rozkwit�am, przesta�am si� ba�. O�mieli�am si� troszk� Edwardowi uwierzy�, co bardzo dobrze zrobi�o i mnie i mojego aktorstwu. Zosta�o mi jednak z tamtego ma��e�stwa co� bardzo cennego: Marysia. W charakterze c�rki po��czy�y si� pewne cechy moje i Andrzeja. Ma moj� - jakby to powiedzie� - tak� lekko�� �ycia, a jednocze�nie precyzj� i dok�adno�� ojca. Od Honoraty i Edwarda, kt�rzy j� w�a�ciwie wychowali, te� przej�a to, co w nich najlepsze. Lubi� obserwowa� stosunek mojej c�rki do Andrzeja. Jakby poprawia�a to wszystko, co w moim ma��e�stwie uk�ada�o si� �le. Ma z nim bardzo dobry kontakt, a jednocze�nie traktuje go troch� jak dziecko, wobec kt�rego trzeba by� wyrozumia��. Dostrzega jego �miesznostki - na przyk�ad bawi j�, �e w listach s� szczeg�owe analizy r�l, nie ma natomiast informacji o kolejnym �lubie - nie przeszkadza jej to jednak kocha� ojca. Kiedy Andrzej jest w Polsce, chodz� razem do teatru. Teraz ona pozna�a dzi�ki niemu Adama Michnika, Jacka Kuronia... A on jej nie musztruje. Jest z niej dumny.       "Tylko si� nie pchaj. Krystyna Janda opowiada o sobie Bo�enie Janickiej." Warszawa, 1992.