plik


ÿþBezpieczeDstwo energetyczne cz[ 1. Globalne wyzwania BezpieczeDstwo energetyczne to okre[lenie, które zrobiBo karier w polskim |yciu politycznym, gospodarczym, mediach. Jego popularno[ wywodzi si od czasu komisji [ledczej ds. Orlenu. Jest powtarzane z ogromn czstotliwo[ci  tak przez polityków, jak i dziennikarzy i w koDcu  mened|erów przedsibiorstw, których dotyka. Traktowane jest jak najwy|sza warto[ dla paDstwa, a jego zagro|enie  to przestpstwo, za które nale|aBoby odpowiada przed TrybunaBem Stanu.(7). Okre[lmy na pocztek, czym jest  bezpieczeDstwo energetyczne , jaka jest definicja tego pojcia. Definicje Pojcie to powstaBo po kryzysie naftowym 1973 roku, gdy paDstwa arabskie, stowarzyszone w niedawno powstaBej Organizacji Krajów Eksporterów Ropy Naftowej - OPEC, u|yBy embarga naftowego  jako broni przeciwko Zachodowi. BroD naftowa zadziaBaBa skutecznie i kraje europejskie i Ameryka borykaBy si najpierw z brakami ropy i paliw, prze|yBy perturbacje w gospodarce (do dzi[ w USA okre[la si tamten okres jako  szok naftowy ). Skutkiem tego gospodarka [wiatowa popadBa w wieloletni recesj. 2007-03-10 1 z 20 BezpieczeDstwo energetyczne mo|na ró|nie definiowa. Istnieje wiele jego definicji Podstawow definicj pochodzc z USA jest okre[lenie go jako  cigBa zdolno[ paDstwa do utrzymywania swego funkcjonowania bez powa|nych zaburzeD . (Robert Ebel - Center for Strategic and International Studies (CSIS) Definicja Midzynarodowej Agencji Energii brzmi:  fizyczna dostpno[ dostaw zaspokajajca popyt po okre[lonej cenie (physical availability of supplies to satisfy demand at a given price). Istniej szersze definicje, które wBczaj wicej elementów w zakres tego pojcia. Dla przykBadu polska ustawa Prawo energetyczne definiuje je jako:  bezpieczeDstwo energetyczne - stan gospodarki umo|liwiajcy pokrycie bie|cego i perspektywicznego zapotrzebowania odbiorców na paliwa i energi w sposób technicznie i ekonomicznie uzasadniony, przy zachowaniu wymagaD ochrony [rodowiska . (3) Definicja polska wplata do klasycznych definicji dodatkowe czynniki:  mówi o stanie gospodarki nie tylko w sytuacji zaburzeD - wychodzi znaczco poza krg sytuacji kryzysowych i reguluje codzienne funkcjonowanie gospodarki.  mówi o  perspektywicznym zapotrzebowaniu odbiorców , co wprowadza element planistyczny  maBo wymierny i trudno przewidywalny,  element ochrony [rodowiska utrudnia przywrócenie stanu równowagi w sytuacji kryzysowej . Uwaga pojciowa Pojcie skBada si z dwóch okre[leD, z których  bezpieczeDstwo to poczucie, stan emocjonalny. Podlega wic znaczcym zmianom, zale|nym od odczu osób czy grup i jest uwarunkowane ich predyspozycjami. Ten sam stan faktyczny mo|e by odbierany bardzo ró|nie. Fundamenty  skd problem Podstaw wspóBczesnych wyzwaD energetycznych jest znaczca ró|nica midzy miejscem wystpowania surowców energetycznych a miejscem ich konsumpcji. Przy obecnych potrzebach ludzko[ci konieczne jest korzystanie z  oddalonych zródeB . Poni|sza mapka ilustruje, jak bardzo oddalone s miejsca wystpowanie gazu ziemnego (czerwony) od ja[niejcych biaBych miejsc konsumowani energii. Zasoby surowców nie le| tam, gdzie je si konsumuje. Zasoby wBasne krajów rozwinitych nie wystarczaj dla potrzeb nowoczesnej  energochBonnej cywilizacji. W ró|nych zródBach surowców energetycznych wystpowanie i konsumpcja ukBadaj si bardzo ró|nie, je[li przyjrzymy si ró|nym zródBom energii. 2007-03-10 2 z 20 Ropa naftowa - 3 najwiksze rynki (Ameryka PóBnocna, Europa, rejon Pacyfiku) konsumuj 77%, posiadajc jedynie 10% zasobów [wiatowych. Gaz ziemny - rynki te konsumuj 66%, gdy na ich terenie znajduje si jedynie 15% zasobów [wiatowych. Wgiel - i tutaj ró|nica jest ogromna - konsumenci zu|ywajc 87% - posiadaj a| 64% zasobów. 2007-03-10 3 z 20 Konsumpcja energii jest funkcj dobrobytu  im on jest wikszy  tym wicej konsumujemy enrgii. Nawet najwiksze kryzysy nie przeBamaBy trendu jej zwikszania. Czym grozi kryzys energetyczny Jakie s skutki nagBych skoków cen ropy naftowej? James D. Humilton z University of California (San Diego) stwierdza, |e 9 z 10 ostatnich recesji w Stanach Zjednoczonych byBo poprzedonych gwaBtowymi wzrostami cen ropy naftowej? Czysta zbie|no[? Raczej nie. Stawia on tez, |e gwaBtowna zmiana sposobu wydawania pienidzy  znacznie wicej wydaje si na energi, mo|e doprowadzi do zaniku popytu na inne dobra i wywoBa tarcia w caBej gospodarce. Dowodzi tej tezy fakt, |e gwaBtowne wzrosty cen, które nastpowaBy po jej spadkach  nie miaBy wpBywu na gospodark. Znaczce 5 przypadków wpBywu zmian cen ropy na recesj w Stanach Zjednoczonych Ameryki ksztaBtuje si nastpujco: Mog wystpowa dwa rodzaje szoków zaopatrzenia, które winduj cen ropy w gór.  szok poda|owy  brakuje ropy  szok popytowy  gwaBtownie ro[nie konsumpcja i wydobycie nie nad|a za ni. 2007-03-10 4 z 20 Wzrost ceny produktów dziaBa jak podatek. Konsumenci pBac wicej  obni|aj wic swoj konsumpcj. Wicej wydaj producenci (krajowi czy zagraniczni) ale jednak mniej (np. zagraniczni) i negatywne efekty zwikszenia cen wystpuj w dBugim okresie. Skutkiem dBugofalowym takich nagBych szoków mo|e by inflacja, która miaBa miejsce po kryzysie lat 1973 -74 w Europie i Ameryce PóBnocnej. Taka niestabilno[ odbija si tak|e negatywnie na caBej gospodarce. Skutkiem tego jest tak|e wzrost bezrobocia. Hillard G. Huntington ró|nicuje wpByw kryzysów cenowych na gospodark USA. Stwierdza, i| wzrost cen od 2003 roku o ponad 30 $/bbl nie zatrzymaB silnego wzrostu (3,5%) gospodarki. Ocenia on ten fakt, wnioskujc, |e gospodarka USA uodporniBa si na wzrost cen ropy naftowej. CaBkowicie inaczej reaguje gospodarka na gwaBtowny wzrost cen, a inaczej na wikszy nawet wzrost, jednak odbywajcy si stopniowo (nawet nierównomiernie). 2007-03-10 5 z 20 Znacznie mniej odporna na szok jest gospodarka, która w przeddzieD sBabo rosBa a inflacja byBa wysoka, ni| gdy gospodarka szybko si rozwija, z niewielk inflacja. Przy restryktywnej polityce monetarnej  skutki gospodarcze mog by znacznie wiksze. Podniesienie ceny redukuje dochód narodowy krajów  importerów, gdy| pozbawia go [rodków, które mo|na przeznaczy na inne dobra. Nigel Gault ocenia, |e 10$ podwy|ki ceny ropy mo|e obni|y GDP przez pi lat [rednio o ok. 0,5% i zwikszy inflacj (indeks cen) o 0,5%, przyczyniajc si do 0,1% wzrostu bezrobocia przez 5 lat. Skutkiem takich szoków byBa inflacja oraz pogorszenie bilansu pBatniczego i handlowego. MiaB miejsce transfer [rodków z krajów konsumujcych rop do eksporterów tego surowca. Olson ocenia, |e dodatkowe koszty importu ropy naftowej kosztowaBy Stany Zjednoczone ok 1% GDP w latach 1974-1978 i 2% GDP w latach 1979-1981. Te niewielkie ró|nice w GDP Stanów s ogromnymi ró|nicami dochodów dla krajów eksportujcych rop. Z szacunków dochodów z ropy paDstw OPEC wynika, |e liczc w realnych dolarach 2005 roku, dochody paDstw OPEC znaczco si zmieniaBy: Od 92 miliardów rocznie w 1972 roku do 572 mld w roku 1980, który byB rokiem najwikszych dochodów paDstw OPEC. Ró|nica w dochodach z lat 90-tych i 3 ostatnich lat jest czterokrotna  121 mld $ w 1998 do 512 mld w ubiegBym roku. Mld US$2005 1972 1980 1998 2005E 2006F 2007F OPEC 92 572 121 473 512 478 Ten element przepBywu bogactwa jest szczególnie eksponowany w argumentacji za  niezale|no[ci energetyczn Stanów Zjednoczonych. NasiliB si po zamach 11 wrze[nia 2001. 2007-03-10 6 z 20 Ocena ryzyka kryzysu Analiza Phillipe'a Beccue ocenia zagro|enie przerwami w dostawach ropy z ró|nych regionów [wiata. Szacuje on ryzyko wystpienie kryzysu dBu|szego ni| miesic i wikszego ni| 2 mln bbl/day w cigu najbli|szych 10 lat na 80%. Ryzyko w poszczególnych regionach przedstawia tak:  region Zatoki Perskiej (Iran, Irak, Kuwejt, Oman, Katar, Emiraty)  84%  region na zachód od Suezu (Algieria, Angola, Libia, Meksyk, Nigeria i Wenezuela)  72%  Arabia Saudyjska  49%  Rosja i region kaspijski - 17% Prosz zwróci uwag:Rosja jest oceniana na najbezpieczniejszy regon wydobycia i dostaw ropy. Znaczco bardziej bezpieczny od wszystkich innych. Oznacza to, |e Polska le|y w bardzo sprzyjajcym w wymiarze bezpieczeDstwa energetycznego regionie. Wykres przedstawiony powy|ej pokazuje, |e im krótszy czas kryzysu, tym wiksze prawdopodobieDstwo, które znaczco maleje wraz z przewidywan dBugo[ci trwania zakBóceD. Na dole tej skali znajduje si Rosja z dawnym FSU (dawny Zwizek Radziecki). Pogld na poziom bezpieczeDstwa i pewno[ci dostaw ropy daje porównanie wykresów wydobycia Rosji: 2007-03-10 7 z 20 i dla przykBadu Iraku: Kryzysy W czasie ostatniego póB wieku miaBy miejsce 14 znaczcych zaburzeD w dostawach, które wynosiBy powy|ej póB miliona baryBek dziennie. Wikszo[ tych zaburzeD byBa skutkiem wydarzeD politycznych, szczególnie na Bliskim Wschodzie  6 kryzysów miaBo miejsce wBa[nie tam. . 2007-03-10 8 z 20 Nale|y sobie uzmysBowi zakres braków surowca na rynku. Otó| kryzys nie wydawaB si gBboki: na rynku brakBo ropy w ilo[ciach od 4 milionów do 5,6 milionów baryBek dziennie. Wa|ne jest zauwa|y, |e zwikszajca si [wiatowa konsumpcja ropy zmniejsza efekt braków surowca. W 1956 (kryzys Sueski) zabrakBo 2 mln bpd i byBo to 11% konsumpcji [wiatowej, gdy w 10 lata pózniej wojnie sze[ciodniowej zabrakBo tak|e 2 mln bpd, co jednak stanowiBo ju| zaledwie 5% [wiatowej konsumpcji. Najwikszy efekt wywoBaBy trzy kryzysy na Bliskim Wschodzie.  Kryzys 73 roku to wojna izraelsko-arabska Yom Kippur i embargo OPEC cena z 10 USD95 (3 USD73) wzrosBa do 35 USD95, czyli o 250%. Brak byBo zapasów, zale|no[ od ropy  recesja. IEA  1979  80 Rewolucja iraDska  chaos, ideologia (nie bdziemy sprzedawa ropy wrogom islamu) ceny 70 USD95 oraz wojna iracko-iraDska  1990  91 Wojna z Zatoce  ceny musnBy 80 dolarów  [rednio 70 USD95. ByBy to  szoki naftowe bdce wyrazem siBy politycznej krajów OPEC. W tym czasie mieli[my tak|e do czynienia z wydarzeniami losowymi, jak cigBe walki partyzanckie w Nigerii, czy huragan katrina w 2005 roku 2007-03-10 9 z 20 Jak wida wydarzenia, które skutkowaBy niewielkimi brakami ropy naftowej (rzdu 1 procenta) potrafiBy podnie[ cen ropy od 17 do 36%. Wiele zale|y od mo|liwo[ci zastpienia ich przez inne dostawy, jednak rynek ropy, gdzie zBo|a s poBo|one w rejonach bardzo niestabilnych politycznie  jest bardzo wra|liwy na fizyczne zaburzenia dostaw. Kryzys bez kryzysu 2002 - 2006 Kryzys na rynku ropy naftowej, który nie przejawiB si |adnymi brakami produktów, jednak spowodowaB najwikszy i najdBu|szy w historii wzrost cen, rozpoczB si nie jak si uwa|a od inwazji Iraku przez USA w marcu 2003, lecz od kryzysu w Wenezueli, gdzie strajk przeciw prezydentowi Chavezowi, doprowadziB do zablokowania pracy PDVSA i wypadnicia ze [wiatowego rynku 2,7 mln baryBek ropy dziennie. To wydarzenie zostaBo wzmocnione kryzysem irackim, który ograniczyB poda| ropy o dalsze 3,6%. SpowodowaBo to konieczno[ znacznego zwikszenia wydobycia przez Arabi Saudyjsk, jednak tak|e zmniejszyBo  zapas wydobycia (spare capcity) OPEC, która zostaB odbudowana dopiero na koniec 2006 roku. Niepewno[ polityczna na Bliskim Wschodzie (Irak, Iran, terroryzm) oraz naturalne katastrofy (huragany Ivan :-) w 2004 i Katrina w 2005) 2007-03-10 10 z 20 Drug stron tego kryzysu byB ogromny wzrost popytu, do którego gBównie przyczyniBy si Chiny i Stany Zjednoczone. Wzrost popytu w 2003 roku wynosiB 2,3%, a w 2004 r. - 3,4%. W 2005 spadB do 2,2% XXX. Najwikszy udziaB we wzro[cie miaBy Chiny, które w rekordowym roku 2004 zwikszyBy konsumpcj ropy naftowej o 15,4%. Ten napity bilans poda|y i popytu otworzyB drog do dBugotrwaBego wzrostu cen i ogromnej niestabilno[ci (volatility). Pomimo tego, |e kraje OPEC zwikszyBy wydobycie na najwy|szych historycznych poziomów, nie powstrzymaBo to gromnego wzrostu cen. 2007-03-10 11 z 20 Dodatkowym problemem, podwy|szajcym ceny produktów naftowych byBy napicia na poziomie transportu i przerobu. Szczególnie rafinerie, które w latach 90-tych byBy gBboko niedoinwestowane z powodu bardzo niskich osiganych mar|. Brak inwestycji i ograniczenia w rozwoju spowodowaBy, |e rafinerie nie miaBy wystarczajcego zapasu mocy produkcyjnych, by pokry gwaBtownie rosnce zapotrzebowanie. PrzykBady krajów Skutki takiego kryzysu mog si ró|ni znaczco midzy krajami. Dla przykBadu skutki dwóch najwikszych kryzysów naftowych na gospodark koreaDsk: Stany w poBowie 70-tych lat importowaBy 35% swoje konsumpcji ropy, dzisiaj  ponad 60%. 2007-03-10 12 z 20 Mierzenie bezpieczeDstwa Od kryzysów naftowych lat 70-tych i 80-tych opracowano i udoskonalono kilka mierników zale|no[ci od importu i wskazników bezpieczeDstwa energetycznego. James Kendell (10) z EIA przedstawia kilka podstawowych mierników bezpieczeDstwa energetycznego. Podstawowe rozró|nienie czyni on na  zale|no[ fizyczn oraz  fizyczn wra|liwo[ (physical vulnerability). Najprostszym wskaznikiem jest  import jako procent konsumpcji , pokazujcy, jak cz[ konsumowanej energii (czy jakiego[ surowca energetycznego) sprowadza si z zagranicy. Wskaznik ten jest do[ prosty, mo|e tak|e podlega uproszczeniom. Tocz si dyskusj, czy lepiej oddaje zale|no[ wskaznik brutto czy netto (po odjciu eksportu), jednak jest to dyskusja metodologiczna. Je[li przyjrze si tak rozumianej zale|no[ USA  to pierwszy szczyt prze|yBy one w 2. poBowie lat 70-tych  47% importu, by po szoku cenowym i dziesicioletnim zmniejszaniu swojej zale|no[ci a| do 27%. Jednak od poBowy lat 80- tych rozpoczB si szybki marsz w kierunku zwikszania importu. Dzisiaj zale|no[ od dostaw z importu wynosi 60% (wszystkie dane netto  po uwzgldnieniu eksportu). WizaBo si to tak|e z postpujcym wtedy spadkiem wBasnego wydobycia ropy. Oprócz mierników fizycznej zale|no[ci, znacznie wicej mo|e o odporno[ci na kryzysy powiedzie kilka wskazników, które James Kendell okre[liB pomiar fizycznej wra|liwo[ci (vulnerability) na kryzys. W przypadku USA jednym z najwa|niejszych jest zale|no[ od paDstw OPEC. Tutaj Stany znaczco poprawiBy swoj pozycj w porównaniu z latami 70- tymi. Pomocny w ocenie wra|liwo[ci gospodarki na zagro|enia energetyczne jest wspóBczynnik  intensywno[ci energetycznej gospodarki , wskazujca, ile potrzeba jednostek energii na wytworzenie jednostki dochodu narodowego. Ten wspóBczynnik znaczco si polepszyB w USA od lat 70-tych USA podniosBy swoj wydajno[ wykorzystywania energii o 50% od tego czasu. GBównie dziki zwikszeniu wydajno[ci samochodów osobowych, mniejszej energochBonno[ci gospodarki (co prawda energochBonne gaBzie zostaBy te|  wyeksportowane ze Stanów Zjednoczonych), ograniczono znaczco rop naftow ze zródeB wytwarzania energii elektrycznej. Skutkiem tego USA, aby wytworzy tego samego dolara PKB u|ywa poBow energii potrzebnej do tego poprzednio. 2007-03-10 13 z 20 Dodatkowym wskaznikiem wra|liwo[ci energetycznej jest wielko[ wydatków na energi w caBo[ci PKB. Tutaj po kryzysie lat 80-tych (14% caBo[ci energii, 8% koszty ropy) zaszBa ogromna zmiana, gdy w latach 90-tych, gdy koszty energii spadBy do 6% a koszty ropy do 3%. Ostatni wzrost cen no[ników (porównywalny do lat 80-tych) nie zmieniB a| tak proporcji, gdy| gospodarka staBa si bardziej oszczdna, mniej uzale|niona od energii. 2007-03-10 14 z 20 Mechanizmy zwikszajce bezpieczeDstwo Od czasu kryzysu 1973 roku zaczto wprowadza w |ycie zasady bezpieczeDstwa energetycznego. CaBy [wiat zachodni doceniB swoj  wra|liwo[ na broD naftow i wyBo|yB du|e [rodki na zabezpieczenie si przed jej dziaBaniem. Podstawowe [rodki zwikszenia bezpieczeDstwa: 1. DBugoterminowe a) dywersyfikacja dostaw b) alternatywne no[niki - zró|nicowanie no[ników (wgiel, atom) c) zwikszenie wydajno[ci u|ytkowania zasobów energetycznych (elastyczno[ zmiany no[ników) d) wspóBpraca z dostawcami i konsumentami 2. Krótkoterminowe: a) obowizkowe ograniczenia konsumpcji w czasie kryzysu b) zmiana paliwa c) udostpnianie precyzyjnej informacji, by unikn paniki i nadmiernych zakupów d) u|ycie zapasów Wydobycie krajowe Podej[cie klasyczne do bezpieczeDstwa energetycznego charakteryzowaBo si tendencj do samowystarczalno[ci. Im wicej u siebie  tym lepiej. Podstawowym mechanizmem zmniejszajcym ryzyko energetycznych zawirowaD jest produkcja krajowa. Je|eli podstaw bezpieczeDstwa jest udziaB wBasnych surowców, to im on wikszy  tym wiksze bezpieczeDstwo. Tutaj jednak [wiat zachodni stoi wobec dwóch rodzajów przeszkód: O pierwszej pisaBem wy|ej  napicie midzy lokalizacj zBó| a konsumpcj. Drugim elementem jest niech spoBeczeDstw zachodu do ponoszenia uci|liwo[ci, czyli obawa przed wszystkim co mo|e popsu wygod, narazi na niebezpieczeDstwa itd. Znany jest syndrom NIMBy (not in my back yard)  pojcie u|yte po raz pierwszy w 1980 roku przez Christian Science Monitor  jest znakomitym utrudnieniem tak wydobycia surowców (ropy, gazu, wgla), ich przerobu (rafinerie w USA przykBadem, |e nie wybudowano od 1982 ??? |adnej, ilo[ si zmniejszyBa. Obecnie s powa|ne problemy nawet z infrastruktur importow (np. LNG), gdy spoBeczno[ci lokalne protestuj przeciw nara|eniu im na cieD choby ryzyka. W USA doprowadziBo t do centralizacji decyzji, gdy| groziBo parali|em. 2007-03-10 15 z 20 Historycznie znaczenie bezpieczeDstwa energetycznego pokazuje przykBad sprzed I wojny [wiatowej, gdy Winston Churchill jako pierwszy Lord Admiralicji, zmieniB zródBo energii brytyjskiej floty wojennej  z wgla na rop naftow. Flota zyskaBa przez to na szybko[ci i skuteczno[ci. Czyli rezygnujc z bezpieczeDstwa, uzyskaB wBa[ciwo[ci, które pozwalaBy mu wygrywa. Dzisiejsza gospodarka [wiatowa mo|e by do tego wydarzenia porównana. Wtedy te| Churchill daB swoj definicj bezpieczeDstwa energetycznego:  Safety and certainty in oil lie in variety and variety alone . Jak wida bez zbytnich studiów mo|na doj[ tak precyzyjnych definicji doj[, na których wypracowanie wspóBcze[ni naukowcy potrzebuj lat studiów i wielu grantów badawczych. Podej[cie globalne Dzisiaj podej[cie klasyczne jest maBo przydatne, je[li przyjrze si, jak dziaBaj rynki energii. Zwiat energii polega w znacznie wikszym stopniu na  wspóBzale|no[ci (interdependence) i wspóBpracy ni| wcze[niej. Obietnice  niezale|no[ci energetycznej , jest faBszyw obietnic paDstw nie dysponujcych wystarczajcymi zapasami. Dotyczy to tak Stanów Zjednoczonych jak i Polski. Dzisiejszy terroryzm jest wymierzony tak|e w caBy system zaopatrzenia (wydobycia) i logistyk dostaw surowców z krajów producentów do konsumentów. Problem pogBbia si, je[li przyjrze si rozwojowi rynku gazu ziemnego LNG  transportowanego z odlegBych miejsc wydobycia (tzw.  stranded gas ). Z jednej strony jest to szansa doprowadzenia ogromnych ilo[ci nowych surowców, nie do u|ycia dotychczas, a z drugiej  rozbudowa i dalsza komplikacja globalnego systemu zaopatrzenia [wiata w energi. Ropa naftowa to rynek globalny, co oznacza, |e wydarzenie, kryzys w jakimkolwiek punkcie [wiata  dotyka wszystkich konsumentów. (Co bowiem miaB wspólnego z polskimi cenami paliw  huragan nad Zatok MeksykaDsk  na zachodniej póBkuli?) Dobry stan tego systemu jest podstawowym elementem, o jaki powinien dba [wiat odbiorców energii. Energia wi|e ich w globalnej gospodarce z dostawcami. Dlatego podstawow strategi powinno by podtrzymywanie wizów i mo|liwie dobrych stosunków z dostawcami. Podstaw takiego systemu jest midzynarodowy Bad prawny oraz dobre funkcjonowanie bardzo rozlegBego systemu rynkowego, który radzi sobie do dzi[ z wieloma napiciami. Nie mo|na ogranicza bezpieczeDstwa energetycznego jedynie do ropy czy gazu. Niedawne black-outy (wyBczenia sieci energetycznych)  pokazuj jak wra|liwy jest system, coraz bardziej przecie| skomplikowany  transmisji energii. Dywersyfikacja zaopatrzenia Drugim elementem istotnym dla zachowania bezpieczeDstwa energetycznego jest tak dla Stanów, jak i dla Unii Europejskiej dywersyfikacja dostaw. Oznacza ono zró|nicowanie zródeB pochodzenia i dróg transportu dostaw ropy. 2007-03-10 16 z 20 AmerykaDskie podej[cie do dywersyfikacji jest tu bardzo charakterystyczne: nie udziaB importowanej ropy (w stosunku do konsumpcji krajowej), ale wBa[nie diversity of supply jest najbardziej istotna. Tutaj zapewnia si tak du|y stopieD bezpieczeDstwa, jaki mo|na osign. Je[li przyjrzymy si gBównym dostawcom ropy dla USA, to widzimy, |e kierunki zaopatrzenia s bardzo dobrze zró|nicowane. System monitorowania  transparentno[ W Stanach Zjednoczonych Ameryki wprowadzono tak|e dodatkowo system monitorowania zapasów komercyjnych, tak ropy jak i paliw. Pozwala to na bie|ce (raz na tydzieD) okre[lanie stanu zapasów w caBych Stanach i ich poszczególnych dystryktach (PADD) i polityki zakupów przez przedsibiorstwa. To stabilizuje rynek nafty i paliw i wprowadza system ostrzegajcy, co jest elementem wczesnego ostrzegania przed kryzysami. Jest on podstawowym wskaznikiem na [wiatowych gieBdach paliw. CaBkowita transparentno[ i sprawno[ dziaBania tego systemu powinna by wzorem dla Unii Europejskiej i Polski. Unia tak|e monitoruje ceny paliw i dostaw ropy. Jednak statystyki te s niepeBne (np. ropy koDcz si przed majem 2004 roku). W porównaniu bowiem z systemem amerykaDskim, za bardzo skromne i nieskuteczne mo|na uzna próby monitorowania rynku w Unii Europejskiej. Nie dostarcza on takiej wiedzy, na podstawie której przedsibiorstwa mogByby korygowa swoj polityk, posiadajc wiedz o caBym rynku i jego trendach. Rezerwy surowców i produktów Opcje zapasów obowizkowych: 1. prywatne i publiczne a) Strategiczna Rezerwa Federalna  w caBo[ci finansowana z bud|etu b) Japonia  pobiera podatek na utrzymanie zapasów c) ró|ne rozwizania europejskie  mieszane, stowarzyszenia z udziaBem prywatnych podmiotów, agencje paDstwowe itd. 2. Ropa czy produkty? a) USA przetrzymuj tylko rop b) mniejsze kraje koncentruj si na produktach c) wikszo[ przechowuje tak rop jak i produkty (Polska) 3. Wspólne przechowywanie  Unia Europejska  mo|liwo[ niezbyt szeroko wykorzystywana Elementem bezpieczeDstwa energetycznego jest stan zapasów surowców. Przede wszystkim zgromadzono od tego czasu ogromne rezerwy ropy i paliw. PowstaBa Midzynarodowa Agencja Energii  wg projektu Henry'ego Kissingera, która miaBa strzec bezpieczeDstwa naftowego paDstw Zachodu. 2007-03-10 17 z 20 W Europie zgromadzono ponad 90-dniowe zapasy ropy, a dzisiaj dyskutuje si o podwy|szeniu tych ilo[ci do 120 dni konsumpcji (projekt dyrektywy z 2002 roku). S to bardzo drogie [rodki. Szczególnie w przypadku gazu ziemnego, którego przechowywanie porównywalnych ilo[ci byBoby wielokrotnie dro|sze ni| ropy naftowej. Temu nale|y przypisywa brak takich rezerw i wymogów formalnych Unii Europejskiej czy EIA. Strategiczna Rezerwa Federalna WBa[nie uzale|nienie od importu jest gBównym powodem utrzymywania systemu rezerw (militarnych, handlowych, federalnych) przez Stany Zjednoczone. Zale|no[ ta ro[nie bowiem z upBywem czasu, i jest dla Amerykanów wyzwaniem, któremu po[wica si wiele staraD i któremu podporzdkowane jest wiele istotnych decyzji w polityce zagranicznej. Podstawow instytucj bezpieczeDstwa energetycznego Stanów Zjednoczonych jest Strategiczna Rezerwa Federalna (Strategic Petroleum Reserve - SPR). To wielkie kawerny solne na wybrze|u stanu Texas i w Luizjanie, które przechowuj ponad 700 mln baryBek ropy naftowej. Ta ogromna (dla Polski - kilkukrotnie przewy|szajca nasze roczne zu|ycie) ilo[ ropy daje Stanom obecnie 58 dni tzw.  niezale|no[ci od importu . W szczytowym momencie w 1985 roku byBo to 118 dni. Rzd Stanów Zjednoczonych rozpoczB powikszanie rezerw w listopadzie 2001 roku, gdy ich stan wynosiB 651 mln baryBek. Rzd USA traktowaB je nie jako element gry rynkowej  kupuj, kiedy tanie, sprzedawaj, kiedy drogie, gdy| tego rodzaju instytucje nie mog zakBóca rynku, a ryzyko ich strat jest przeniesione na podatników, co grozi zmniejszeniem odpowiedzialno[ci w inwesycjach. To dylemat takich instytucji. Przyjta zasada:  ani kropli ropy z rezerw, poza  powa|nymi zakBóceniami dostaw, gro|cymi gospodarce , przyniosBa skutki w czasie huraganu Katrina w 2005 roku XXX, gdy rezerwy zostaBy u|yte na wiksz skal. Dlateg naciski na uzycie rezerw w czasie ostatniego  kryzysu bez kryzysu zostaBy odrzucone. Uzycie rezerw w sytuacji napicia popytowego, gdy zwikszajce si zapotrzebowanie powodowaBo wzrost cen  byBoby caBkowice nieskuteczne. Rezerwa nie mo|e bowiem konkurowa z producentami ropy dostawami na rynek. Jej efekt byBby krótkoterminowy, mógBby osBabi mechanizmy adaptacji gospodarki rynkowej do sytuacji braku  czyli zmniejszenia popytu. Po zakoDczeniu zasobów mógBby tylko doprowadzi do gBbszego w skutkach kryzysu. W przypadku braków na rynku ropy Rezerwa Strategiczna zostaBa uzyta w modelowy sposób w 1991 roku. Prezydent Bush senior w dwa dni po rozpoczciu operacj Desert Storm  19 stycznia 1991 roku ogBosiB, |e sprzeda| z zasobów SPR 2,5 mln baryBek ropy dzienni (wielko[ produkcji Iraku). Ceny, które z 7 dolarów po wybuchu wojny podskoczyBy do 41 $/bbl  spadBy tego samego dnia do 21$. Efekt byB szokujcy i dBugotrwaBy, ceny ropy ok. 20$ utrzymywaBy si do koDca lat 90-tych. Ten nagBy ruch nie wymaaB nawet fizycznej sprzeda|y, sama zapowiedz wywoBaBa, |e traderzy, grajcy na ogromne zyski, musieli wyspredawa wszystkie mozliwe kontakty fizycne i papierowe, gdy| jasne byBo, |e Prezydent USA ma wicej ropy do ydspozycji niz oni. . 2007-03-10 18 z 20 Tutaj tak|e panuje wzorowa transparentno[ systemu, dane s powszechnie dostpne i utajnione s jedynie szczegóBowe lokalizacje zbiorników. Zmniejszenie uzale|nienia od ropy W Europie i USA rozpoczto tak|e polityk promowania alternatywnych zródeB energii oraz polityk oszczdno[ci surowców. ZaBo|enie zmniejszenia konsumpcji paliw kopalnych, które zastpi maj no[niki  odnawialne - jest bardzo wieloznaczne w swoich skutkach. Przede wszystkim skutek dla bezpieczeDstwa surowcowego jest ograniczony wBa[nie do sytuacji nie-kryzysowej. U|ycie no[ników alternatywnych zmniejsza popyt, przez co uBatwia zmniejszenie napicie midzy popytem a poda|, który jest gBównym powodem ogromnych skoków skoków cen ropy naftowej. Z drugiej strony  ogromne koszty ponoszone przez gospodarki krajów europejskich, zmniejszaj ich konkurencyjno[. Jednym z podstawowych skutków dzisiejszej sytuacji wysokich cen ropy i gazu jest zmiana podej[cia do energii jdrowej. Plany porzucenia tego zródBa energii np. w Niemczech zostaBy powstrzymane. Pomimo nacisków grup ochrony [rodowiska  Unia próbuje przebi si przez opory i znalez ratunek w zmianie surowcowej. Wa|nym elementem jest tutaj doktryna i praktyka traktatu z Kyoto. Z jednej strony zwiksza on zu|ycie odnawialnych, z drugiej eliminuje najbardziej  bezpieczny no[nik energii  wgiel. Koszty BezpieczeDstwo energetyczne ustpuje przed jednym z czynników, jakim s koszty. Pomimo ogromnej wagi przykBadanej do zabezpieczeD i stabilno[ci, jednak koszty hamuj nadmierne dziaBania, gdy przyjrzy si wprowadzeniu alternatyw. Jednak próby przenoszenia popytu na energi na inne surowce spotykaj si ze skutkami do[ oczywistymi dla ekonomisty. Otó| ostatnie zwy|ki popytu na paliw biologicznego pochodzenia spowodowaBy skok cen |ywno[ci. Czyli popyt napotkaB na bariery poda|owe wobec ogromnych potrzeb wspóBczesnej cywilizacji zachodniej. 2007-03-10 19 z 20 Andrzej Szcz[niak niezale|ny ekspert rynku paliw www.szczesniak.pl 2007-03-10 20 z 20

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Bezpieczeństwo energetyczne w niebezpiecznych czasach
2014 vol 09 UE i FR PORÓWNANIE SKUTECZNOŚCI PROWADZENIA POLITYKI BEZPIECZEŃSTWA ENERGETYCZNEGO [NA
wegiel geo2006 kasinski czy w przyszlosci podstawa bezpieczenstwa energetycznego
Znaczenie efektywności energetycznej dla bezpieczeństwa energetycznego kraju
sieci przesyłowe jako element bezpieczeństwa energetycznego
Zasoby gazu ziemnego w Polsce jako czynnik poprawiający bezpieczeństwo energetyczne, na tle wybranyc
Zasoby gazu ziemnego w Polsce jako czynnik poprawiający bezpieczeństwo energetyczne, na tle wybranyc
Bezpieczeństwo energetyczne Polski oczami naukowca i praktyka
Bezpieczeństwo energetyczne Polski 2009
Geotermia i biomasa podstawą bezpieczeństwa energetycznego
Biogaz a bezpieczeństwo energetyczne Polski
2014 vol 09 POLITYKA BEZPIECZEŃSTWA ENERGETYCZNEGO UNII EUROPEJSKIEJ W REGIONIE MORZA KASPIJSKIEGO
Bezpieczeństwo energetyczne Polski

więcej podobnych podstron