4254097481

Anna Dymmel

Zakład Nauk Pomocniczych i Bibliotekoznawstwa UMCS

KSIĄŻKI NAUKOWE WYDAWANE W PRENUMERACIE W KRÓLESTWIE POLSKIM W LATACH 1800-1863

WSTĘP

Prenumerata, która jest jedną z form rozprowadzania czasopism i książek, wprowadzona w Polsce w połowie XVIII w., z powodzeniem była stosowana w wieku następnym. W ten sposób chętnie wydawano publikacje naukowe i popularne, gdyż wspomniana forma sprzedaży zapewniała stosunkowo bezpieczny zbyt wydrukowanych egzemplarzy.

Celem niniejszego artykułu jest rozróżnienie typów piśmiennictwa ogólnie określanego jako naukowe oraz charakterystyka uwzględnionych książek. Badania te, z uwagi na rozmaitość interesującego nas piśmiennictwa, zarówno pod względem treści, jak i sposobu opracowania, posiadają charakter porządkujący. Jednocześnie okazują się one przydatne w badaniach nad grupami czytelników zainteresowanych wybranymi grupami piśmiennictwa.

Prowadzone dociekania należy niewątpliwie rozpocząć od próby określenia pojęcia literatury naukowej, co wobec zmienności wspomnianego pojęcia oraz zmienności samego pojęcia nauki, wydaje się nie do końca możliwe. W tej sytuacji przydatne okazuje się, wobec potrzeby pewnej klasyfikacji, zastosowanie kryterium funkcjonalności¹. Funkcję poszczególnych publikacji określamy na podstawie ustalenia celów założonych przez autora oraz określenie rodzaju potrzeb realizowanych przez dane dzieło². Ważnym czynnikiem jest też adresat publikacji, determinujący powyższe elementy i tym samym odgrywający istotną rolę w kreowaniu danego przekazu.

Analiza wymienionych elementów w odniesieniu do piśmiennictwa pierwszej połowy XIX w. pozwala na wyróżnienie kilku typów publikacji. Najliczniejszą grupę stanowią książki naukowe i popularnonaukowe, przy czym. dodanie tej drugiej kategorii wynika z nie dość ostrego podziału omawianego piśmiennictwa, widocznego zarówno w rodzaju przekazywanych treści, jak i w sposobie opracowania wybranych książek. Wykłady naukowe przeplatały się często z elementami popularnymi,

21

1

   S. Amsterdamski, Między doświadczeniem a metafizyką. Z filozoficznych zagadnień rozwoju nauki, Warszawa 1973, s. 66.

2

   L. Marszalek, Edytorstwo publikacji naukowych, Warszawa 1986, s. 136.