4380217396

1. Ryzyko w działalności przedsiębiorstwa

1.1. Geneza i definicje ryzyka

Historycznie ryzyko zawsze było związane z działaniem jednostki i całych społeczności. Już około 3200 lat p.n.e. w dolinie Tygrysu i Eufratu grupa ludzi nazywanych Asipu, służyła radą ludziom, którzy podejmowali ryzykowne, niepewne i trudne decyzje. Grecy i Rzymianie obserwowali przyczynowe związki pomiędzy warunkami środowiska i stanem zdrowia obywateli. Hipokrats w IV wieku p.n.e. dostrzegał ryzyko dla zdrowia człowieka płynące z uwarunkowań zewnętrznych, a Vitruvious w pierwszym wieku p.n.e. stwierdził toksyczność ołowiu. Wreszcie Agricola w XVI wieku opisał wpływ pracy w kopalni węgla na zdrowie górników.

Z podanych przykładów wynika, że najpierw interesowano się ryzykiem i zagrożeniami w odniesieniu do zdrowia człowieka. Jednak z upływem lat zaczęto dostrzegać ryzyko w innych obszarach działania ludzi. Blaise Pascal w 1657 roku opublikował teorię prawdopodobieństwa, a w 1693 roku Emond Halley opracował tablice długości życia. W 1792 roku Pierre Simon de La Place rozwinął prototyp nowoczesnych metod ilościowej analizy ryzyka z szacowaniem prawdopodobieństwa śmierci i/lub przeżycia z zastosowaniem szczepionki przeciwko ospie lub bez jej użycia. John Evelyn (1620-1706), obserwując środowisko i stan zdrowia mieszkańców Londynu, stwierdził, że dym i smog są przyczyną chorób płuc. Co więcej, udowodnił on, że sadza jest przyczyną zachorowań kominiarzy na raka.

Rozwój formacji kapitalistycznej, powszechne i masowe użycie pieniądza oraz oprocentowania spowodowały stosowanie metod matematycznych w odniesieniu do kategorii ryzyka i prawdopodobieństwa, a opublikowanie i udostępnienie tablic długości życia było przełomem metodologicznym dla firm ubezpieczeniowych [39, s. 16-41; s. 43-101].

Rozwój definicji ryzyka kształtował się następująco: A. Willet [108, s. 6] w 1901 r. definiował, że: „ryzyko jest zobiektywizowaną niepewnością wystąpienia niepożądanego zdarzenia. Ryzyko zmieni się wraz z niepewnością, nie zaś ze stopniem prawdopodobieństwa”. J. Sinkey [97, s. 391] definiuje ryzyko jako niepewność związaną z jakimś zdarzeniem lub dochodem w przyszłości. Niepewność zaś jest według niego odzwierciedlona przez nieoczekiwane zmiany wydarzeń. W.A. Rowe [89, s. 24] twierdzi, że „ryzyko jest możliwością urzeczywistnienia się czegoś niepożądanego, negatywną konsekwencją pewnego zdarzenia”. Według L. Tepmana [105, s. 20] „ryzyko to możliwość zaistnienia niekorzystnej sytuacji podczas realizacji planów i wykonywania budżetów przedsiębiorstwa”. Autor ten podkreśla, że ryzyko jest kategorią, którą należy rozumieć jako potencjalną możliwość prawdopodobieństwa utraty zasobów lub nie uzyskania dochodów w porównaniu z wariantem uwzględniającym racjonalne wykorzystanie zasobów w określonym czasie działalności gospodarczej. Inaczej mówiąc, ryzyko jest tu rozumiane przez autora jako niebezpieczeństwo tego, że przedsiębiorca poniesie straty w zasobach lub uzyska dochody mniejsze od tych, na które liczył.

Jedna z koncepcji dotyczących definicji ryzyka została opracowana przez Komisję do Spraw Terminologii Ubezpieczeniowej USA w 1966 roku. Efektem prac były dwie definicje ryzyka. Według pierwszej z nich ryzyko jest to niepewność co do określonego zdarzenia w warunkach dwóch lub więcej możliwości. W tym rozumieniu ryzyko jest to mierzalna niepewność, dotycząca tego czy zamierzony cel działania zostanie osiągnięty. Druga definicją koncentrująca uwagę na zagadnieniach praktyki ubezpieczeniowej, podaje, że ryzyko jest to ubezpieczona osoba lub ubezpieczony przedmiot.