4380217410

Wstęp

Ryzyko to zjawisko powszechne w warunkach gospodarki rynkowej i każda podejmowana decyzja jest z nim powiązana. Działanie w warunkach ryzyka jest nieodłącznym atrybutem każdej gospodarki. Obserwując rozwój człowieka i jego otoczenia, łatwo spostrzec, że ryzyko istniało zawsze i nie było i nie ma działań człowieka, które nie byłyby związane z ryzykiem. Ryzyko towarzyszy zatem działaniom (ryzyko związane z realizacją określonych zamierzeń), ale i stanom (ryzyko związane z zachowaniem istniejącego stanu rzeczy, czyli z niepodjęciem lub zaniechaniem określonych działań) [70, s. 17-49].

Każda decyzja jest związana z przewidywaniem określonego stanu w przyszłości. Niestety, nigdy nie można w sposób absolutnie pewny ustalić, jak ukształtują się w przyszłości poszczególne czynniki stanowiące podstawę bieżącej decyzji. Ryzyko w tym rozumieniu polega na tym, że dzisiejsza decyzja może nie przynieść w przyszłości oczekiwanych efektów. Oczekiwania w ekonomii formułuje się po to, aby zmniejszyć ryzyko [103, s. 7-35].

Ryzyko występujące w życiu codziennym może wynikać z różnych przyczyn. Może ono być następstwem pierwotnych uwarunkowań, za jakie trzeba uznać uwarunkowania biologiczne. W podręcznikach medycznych opisywane są szczegółowo czynniki (np. określone błędy genetyczne) podwyższające ryzyko zachorowania na określone choroby. Mówi się też np. o biologicznych uwarunkowaniach ryzyka samobójstwa.

Poważnym źródłem różnych rodzajów ryzyka w życiu codziennym są nie zawsze odpowiednie poczynania innych osób. Zwiększają one liczbę ofiar wypadków w domu, na drodze, w pracy. Nie zawsze maja one wymiar jednostkowy czy „lokalny”. Niekiedy wiążą się z zagrożeniami dla wielu osób. Chodzi tu np. o ryzyko epidemiologiczne, ryzyko spożywania żywności zmodyfikowanej genetycznie czy ryzyko ekologiczne.

Postęp wiedzy i rozwój nowoczesnych technologii z jednej strony przyczynia się do zmniejszania pewnych rodzajów ryzyka, a z drugiej - generuje jego nowe formy. I tak, nowoczesna technika medyczna pozwala zmniejszyć, a nawet wyeliminować ryzyko przedwczesnego zgonu z powodu określonych jednostek chorobowych. Uzyskiwane doświadczenia pozwalają też zmniejszyć ryzyko (zawodność) konstrukcji budowlanych, elementów i układów technicznych, a zatem ryzyko niezawodnego funkcjonowania mniej lub bardziej złożonych systemów inżynierskich. Trzeba jednak zauważyć, iż nie zawsze możliwe jest uwzględnienie wszystkich elementów ryzyka tkwiących w systemach i ich otoczeniu, zwłaszcza ze względu na nieprzewidywalność zachowań ludzkich (przykładem mogą być nie dające się wykluczyć działania obliczone na zniszczenie elektrowni atomowych).

Szczególnym źródłem występującego ryzyka są nowoczesne techniki informacyjno-komunikacyjne. Swego czasu rozpowszechniane były informacje o ryzyku milenijnym w związku z trudnościami w rozpoznaniu roku 2000 przez komputery, których prawidłowe działanie opiera się na możliwości właściwej kalkulacji daty i czasu. Z perspektywy można ocenić, w jakim stopniu ryzyko to - z uwagi na interesy branży komputerowej - było wyolbrzymiane. Ryzyko milenijne można traktować jako jeden z rodzajów ryzyka utraty informacji. W obecnych warunkach, kiedy informacje zaliczane są do podstawowych zasobów, konsekwencji tego rodzaju ryzyka nie sposób przecenić. Inny przykład to telefonia komórkowa. Mimo poniesienia wysokich nakładów na badania naukowe dotyczące stosowania - tak powszechnych już w użyciu - telefonów komórkowych nie udało się do końca wyjaśnić, czy i jakie ryzyko zdrowotne jest z tym związane. Nie tylko znaczne korzyści, ale i określone ryzyko wiąże się również z takimi współczesnymi wynalazkami, które stały się nieodłącznymi

3