4742460344

akcentującej wpływ zjawisk biologiczno-obyczajowo-kulturowych na dynamikę współczesnego życia rodzinnego i życia w związku partnerskim.

1.1. Socjobiologiczne i ewolucyjne uwarunkowania życia w parze

Poszukując odpowiedzi na pytanie, dlaczego ludzie łączą się w pary lub dlaczego tworzą względnie trwałe związki partnerskie, zasadnym jest odwołanie się do socjologicznej teorii wymiany, zwanej również teorią interesu własnego jednostki. Podstawowym założeniem tego specyficznego dyskursu intelektualnego jest przyjęcie w nim założenia, że ludzie we wzajemnych stosunkach, świadomie lub nie, kierują się ogólną zasadą wymiany pewnych dóbr. Zasada ta znajduje oczywiście zastosowanie w analizie związków partnerskich, których podmioty również kierują się potrzebą wymiany nagród i korzyści, zgodnie z zasadą „coś za coś”. Jednostki w tego rodzaju relacjach dokonują bilansu poniesionych zysków i kosztów w interakcjach. W zależności od uzyskanego wyniku, czyli uzyskanej obopólnej satysfakcji, dążą do kontynuacji relacji lub też z niej rezygnują na rzecz bardziej korzystnej.

Według P. M. Blaua¹, współtwórcy teorii wymiany, siłą, która skłania do poszukiwań trwałych, raz ustanowionych z inicjatywy jednostki relacji partnerskich, jest przyciąganie społeczne. Inaczej mówiąc, zbliża nas do innych zainteresowanie wymianą nagród i interesów. Osoby starają się być dla siebie odpowiednio atrakcyjne, aby stać się godnymi zainteresowania i nawiązać satysfakcjonującą interakcję. Wzajemna atrakcyjność skłania ludzi do nawiązywania więzi, a nagrody, których sobie dostarczają w toku interakcji społecznych, są siłą napędową wzajemnego przyciągania i trwania więzi, również partnerskich. Wymienia się nagrody materialne², ale i niematerialne, takie jak prestiż (szacunek), aprobata, akceptacja społeczna oraz najbardziej ceniona, podyktowana żądzą władzy - uległość.

Można powiedzieć, że źródło powyższej teorii tożsame jest poniekąd z ustaleniami socjobiologów, przypominających, że przetrwanie jednostki oraz całego

13

1

   Blau P., Wymiana nagród społecznych, (w), Kępny M., Szmatka J. (red.). Współczesne teorie wymiany społecznej, Warszawa 1992, ss 231-237.

2

   Ten aspekt teorii wymiany jest najsilniej krytykowany jako depry mujący, zawężający' relacje społeczne do wartości instrumentalnych i materialnych.