4855313230

Protokół dyplomatyczny (wykład monograficzny, r. akad. 2012/2013)

Zanim jednak wykształcił się współczesny protokół europejski, który stał się wzorem dla dyplomacji na całym świecie, dwory europejskie musiały się zmierzyć z własną obyczajowością...

• kiedy pod koniec XI wieku bizantyjska księżniczka przyjechała do Wenecji na swój ślub z dożą, okazało się, ze je złotym widelcem. Biskup skarcił ją za niespołeczne zachowanie

Powstawało szereg dzieł z zakresu savoir-vivre'u, niektóre przeznaczone dla szlachty, niektóre dla kleryków, najsławniejszy - obok cytowanego Hofzucht - był traktat Erazma z Rotterdamu - De civilitate morum puerillum z 1530 roku (130 wydań), oraz „II Cortegiano" Baldassara Castiglione (1528), jego polska parafraza stworzona przez Łukasza Górnickiego („Dworzanin”) cieszyła się międzynarodową sławą i stała się podstawą „cywilizowania" dworu rosyjskiego za Piotra I.

Każde państwo ustalało własny ceremoniał dworski i wyznaczało urzędników odpowiedzialnych za jego realizację. We Francji był to początkowo wielki szambelan (grand chambellan), ale gdy urząd ten stał się wyłącznie godnością tytularną, utworzono w tym celu funkcję Grand maitre des ceremonies. Na dworze brytyjskim był nim - i pozostaje do dzisiaj - lord szambelan (The Lord Chamberlain); w zwyczaju polskim obowiązki te pełnił sam marszałek wielki koronny, mając do pomocy - jako zastępcę -marszałka nadwornego.

Kongres wiedeński i powstanie protokołu dyplomatycznego

Protokół dyplomatyczny ukształtował się głównie pod wpływem tradycji francuskiej, która najwcześniej wydzieliła go z ceremoniału dworskiego i uczyniła instrumentem polityki zagranicznej. Nie dziwi to, gdy przypomnieć, że klasyczny podręcznik dyplomacji Harolda Nicholsona określa całą organizację nowożytnej służby zagranicznej mianem "systemu francuskiego".

Rozwój polityki zagranicznej wymagał uregulowań międzynarodowych. Zasadniczą rolę w tym zakresie odegrał kongres wiedeński, który w 1815 roku - po wojnach napoleońskich - nakreślił nowy porządek polityczny w Europie oparty na pojęciu równości suwerennych państw oraz stworzył podstawy nowego systemu międzynarodowego opartego na wspólnym wypracowywaniu decyzji w drodze stałych rokowań dyplomatycznych (system kongresowy).

Aneks XVII do Aktu końcowego kongresu wprowadził:

1. ujednolicenie rang dyplomatycznych, aby umożliwić jasne wyznaczenie starszeństwa pośród dyplomatów i zrównanie ich w przywilejach,