5515044129

Wykłady z pedagogiki. Wypisy z lektur.

Teorie indywidualne są elementem tworzonej przez człowieka „funkcjonalnej mapy świata", pozwalającej mu działać w tym świecie. Obejmują one zarówno czynniki o charakterze poznawczym, jak i wartościującym oraz emocjonalnym. Te pierwsze pomagają człowiekowi — drogą operacji intelektualnych — w miarę trafnie i rzetelnie poznawać własny świat, drugie zaś sprzyjają ocenie wartości w nim zawartych.

Teorie odnoszą się do tego doświadczenia, które człowiek — w naszym przypadku nauczyciel -wykorzystuje w swej pracy. Jest to typ wiedz}' w działaniu. Obejmuje ona osobisty (subiektywny) zbiór poglądów' na temat prawidłowości uczenia się i nauczania, roli ucznia i nauczyciela we wzajemnym w spółdziałaniu, poglądów będących rezultatem dotychczasowych doświadczeń edukacyjnych nauczy ciela i sposobu, w jaki ulegają one integracji w jego świadomości.(...)

Oczywiście teorie indywidualne podlegają zmianom yvraz z nabywaniem dośyyiadczenia przez nauczyciela czy zmianą yvarunkóyv jego pracy. Jednakże zmieniają się yyolno, gdyż yv zmianach przeszkadzają utrwalone stereotypy działania i schematy poznayycze. Bodziec wywołujący tę zmianę musi zatem mieć szczególną silę. Taką silę posiada niewątpliwie odczucie przez nauczyciela dysharmonii między jego zachowaniami a yyymaganiami zewnętrznej sytuacji. Z początku nauczyciel, jak każdy ezloyyiek działający w podobnej sytuacji, podejmuje działania proste (określam tym przymiotnikiem działania nayvykoyve, stereotypowe, które dotychczas przynosiły pożądany efekt w postaci usunięcia dysharmonii). Gdy jednak nie przynoszą one spodziewanego efektu, nauczyciel próbuje innych działań, aż do zmiany teorii indywidualnej yvlącznie. Można powiedzieć, że teorie nauczy cielskie różnią się miedzy sobą także stopniem podatności na zmianę. Podatność ta w dużej mierze wy znaczona jest stopniem otyvartości teorii, czyli tym, do jakiego stopnia teoria dopuszcza bądź ogranicza liczbę i różnorodność szczegółowych rozwiązań — tych akceptowanych i tych odrzucanych.(...)

Teorie indywidualne nauczyciela stanowią instrument adaptacji do yvarunkóyv, w jakich działa, a równocześnie są czynnikiem pozwalającym mu przekształcać zewnętrzny splot sytuacji dydaktyczno-yvychoyvayvczych na układ dla niego zrozumiały, w jakimś stopniu poddający się kontroli. Sieć pozornie chaotycznych codziennych sytuacji, zachowania partnerów, jego własne działanie, interpretowane przez pryzmat teorii, nabierają cech spójności i logiczności, stając się uśw iadamianą, oczywistą konsekwencją biegu zdarzeń. (...).

Rodzaje teorii indywidualnych

Przez pojęcie ..ideologii edukacyjnej" rozumiem system poieć odzwierciedlających te pożądane cele, treść i metody wychowania, które ludzie czynią przedmiotem świadomego działania, zarówno w wymiarze indywidualnym, jak instytucjonalnym. Okazuje się, że ideologiom tym odpowiadają wyraźnie wyodrębniające się rodzaje teorii indywidualnych.

Teorie romantyczne

Ideologia romantyczna została zapoczątkowana pracami Jana Jakuba Rousseau i jego koncepcją wychowania naturalnego. (,..)Dobry z natury swej człowiek — według jej zwolenników' - powinien w toku wychowania zyskiwać wsparcie; należy stworzyć mu warunki nieskrępowanego rozwoju. Obcowanie z cywilizacją i techniką nie prowadzi jedynie do zniewolenia umysłu, zaniku ciekawości, krytycznej postawy w obec świata, ale nawet utraty zdrowia. Ideologię tę charakteryzuje pogląd, że zanim dopuścimy pedagoga do świata dzieci, musimy przezwyciężyć fety sze alfabetu, tabliczki mnożenia i musimy zdać sobie spraw ę z tego, że niewiele pokoleń temu przodkowie nas wszystkich byli analfabetami. ..Wielu jest takich, którzy nie powinni być wychowywani i których rozum, ciało i moralność byłyby w lepszym stanic, gdyby nie znali żadnej szkoły! Jakiż to zysk przyniesie dziecku zdobycie wiedzy i utrata własnego zdrowia?" To dramatyczne pytanie wynika z przyjęcia przez wychowawczych romantyków poglądu, że środowisko wychowawcze ma tylko zapewnić warunki rozwoju człowieka (na przykład pożywienie) i to człowieka będącego niepowtarzalną, świadomą siebie strukturą, ja", zdoby wającego tę świadomość na drodze wewnętrznego doświadczenia. Działania wychowawcze powinny skupiać się na wewnętrznych emocjach i myślach dziecka, na pomocy w ich odkrywaniu i uświadamianiu, gdyż one stanowią o prawdziwej istocie człowieka i jego autentycznej tożsamości.

Te myśli i uczucia są równocześnie podstawą stanowienia celów wychowania. „Romantyczne" teorie indywidualne uzewnętrzniają się w dążeniu do zniesienia autorytetów', podkreślaniu potrzeby „bycia sobą", rezygnacji z wywierania na młode pokolenia jakichkolwiek nacisków, zwłaszcza zaś , „pouczania", sterowania", „urabiania"itp. To właśnie teorie romanty czne stoją u podłoża głośnych haseł o „deskolaryzacji"

3

Egzemplarz bezpłatny, do użytku wewnętrznego