5515044252

15

15

ROZPRAWY NAUKOWE 2014, 45 AWF WE WROCŁAWIU ^

M. LENARTOWICZ

Metodologia jakościowa w badaniach społecznych wf. i aktywności fizycznej

dzający się do założenia, że fakty społeczne można badać „[...] tylko z perspektywy [...] ludzi, w których doświadczeniu występują, stawiając się w ich położeniu, patrząc na świat ich oczami, rozszyfrowując ich hierarchiczne wartości, systemy reguł, jakimi się kierują, nie na drodze jakiejś oderwanej zewnętrznej obserwacji” (Sztompka 2002, s, 24). Tę rozumiejącą i humanistyczną pedagogikę kultury fizycznej odnajdziemy współcześnie bardzo wyraźnie u Andrzeja Pawłuckiego w pracy „Nauki o kulturze fizycznej” z roku 2013, w której autor dokonuje redefinicji istoty nauk o kulturze fizycznej. W publikacji tej nie może ujść uwadze zarówno humanistyczny styl pierwszoosobowej narracji, jak i liczne wątki autobiograficzne mające wpływ na rozwój naukowy i myślenie naukowe autora. Taki sposób rozumowania - niestroniący od odwołań do rzeczywistości społecznej, w której działa badacz, i dostrzeganie jej wpływu na pracę naukową przypomina zresztą o postulatach refleksyjności badacza w badaniach antropologicznych prezentowanych przez Clifforda Geertza i metodologicznych wskazówkach Bronisława Malinowskiego (także tych przedstawionych w jego dziennikach).

Współcześnie w socjologii sportu i pedagogice kultury fizycznej i sportu¹ także zwraca się większą uwagę na sens i znaczenie ludzkich działań, a nie na faktografię wynikającą z obserwacji i pomiarów. W analizie takich problemów badawczych sprawdzą się najlepiej właśnie badania jakościowe, w których - jak zauważa Silverman (2009a, s. 65) - preferuje się raczej badanie znaczeń niż zachowań i podejmuje często wysiłki, by dokumentować świat z punktu widzenia badanych. W badaniach coraz częściej dąży się nie tylko na przykład do ustalenia tego, ile w danej populacji jest dzieci otyłych i jak liczba ta z roku na rok się zwiększa w krajach konsumpcyjnego dobrobytu, ale także do uchwycenia rzeczywistości kultury fizycznej m.in. z perspektywy zajęć wychowania fizycznego widzianych oczami dzieci otyłych. Świetnym przykładem takich badań

0    silnym współczynniku humanistycznym może być praca Kjetila Wathne’a (2011) pod tytułem „Movement of large bodies impaired: the double burden of obesity: somatic and semiotic issues” - pouczające merytorycznie

1    metodologicznie studium przypadku, w którym analizie poddano osobiste doświadczenia związane ze szkolną i pozaszkolną aktywnością fizyczną jednej otyłej norweskiej dziewczynki. Oprócz uzyskania nowej perspektywy analizy tego fragmentu kultury fizycznej w wymiarze praktycznym pozwoliłoby to być może dowiedzieć się więcej nauczycielom wychowania fizycznego o problemach dzieci otyłych i je zrozumieć. To z kolei może realnie przełożyć się na praktykę pedagogiczną i metodyczną nauczycieli wychowania fizycznego, którzy będąc zwykle od dzieciństwa ponadprzeciętnie uzdolnionymi motorycznie sportowymi liderami, często nie mają w tym zakresie wiedzy i zdolności empatycznego doświadczania świata osób otyłych.

Powyższe refleksje, wynikające w głównej mierze z obserwacji tendencji metodologicznych na konferencjach AIESEP, chciałbym zakończyć kilkoma sugestiami kierowanymi do społecznych badaczy sportu i wychowania fizycznego. Przede wszystkim, zachęcam do wzbogacenia własnych warsztatów badawczych metodologią jakościową i poczytania o wadach i zaletach oraz zakresie stosowania tych metod. Szczęśliwie w ostatnich latach wydano w Polsce bardzo wiele prac poświęconych różnym rodzajom badań jakościowych [od klasycznych już chyba w Polsce prac Koneckiego (2000), Hammersleya i Atkin-

1

Będę za Pawłuckim (2013) stosował tę terminologię zamiast teorii wychowania fizycznego ze względu na szerszy zakres pojęcia, wyraźnie silniejszego umocowania naukowego oraz ich trwałej obecności w międzynarodowej tradycji językowej w naukach o sporcie - czego wielu dowodów dostarczyły m.in. opracowania związane z działalnością AIESEP i liczne publikacje akademickie [choćby jedna z ostatnich książek pod redakcją Kathy Armour „Sport pedagogy: an introduction for teaching and coaching” (2011); szczególnie zaś interesujący pod tym względem może być raport z seminarium AIESEP na Uniwersytecie Birmingham (AIESEP-Bham 2012 Specialist Research Seminar) pt. „Sport (& exercise) pedagogy: (re) defining the field”, w którym podjęto m.in. próbę zdefiniowania obszaru zainteresowań i zakresu pojęciowego pedagogiki sportu (http://www.aiesep. ulg.ac.be /pages/sport_pedagogy.php; 10.03.2014).