6878601265

4

byt, podległych zwierzęcym instynktom . Scjentyzm doprowadził Prusa do wiary w to, że porządek świata został rozpoznany. I ta sama postawa obiektywizmu badawczego zaowocowała przyznaniem się do bezradności w ocenie uczucia Wokulskiego. Uczony zna tu tylko pojęcie "obłęd miłosny", co jest intelektualną kapitulacją wobec próby określenia zjawiska, podobnie jak usankcjonowane w ówczesnej nauce pojęcie "obłąkaniec zmysłu moralnego".

Styl Lalki kryje to, czego autor nie mógł czy nie chciał powiedzieć wprost, więc tylko zebrał obserwacje, a zadaniem wyciągnięcia wniosków obarczył czytelników. Dotyczy to głównie braku poczucia' tożsamości tak jednostki, jak i społeczeństwa. Prus pokazał człowieka jako kłębowisko sprzecznych sił. Pokazał ludzi rozdartych, miotających się w poszukiwaniu stabilnych wartości; ludzi, którzy chcą sami o sobie decydować, a nie mogą się wyzwolić ani od biologicznych instynktów, ani od przejętych norm i idei. Pokazał społeczeństwo rozbite, bezradne, pełne uprzedzeń i wzajemnych pretensji. To kibice z "renomowanej jadłodajni" i salonowe marionetki. W chocholim tańcu codziennych, małych spraw i pozorowanej aktywności wszyscy czekają| na kogoś, kto za nich coś zrobi.

Analizując styl powieści, zwracaliśmy uwagę na jego konteksty epistemologiczne, estetyczne, socjologiczne, słowem - na warunkujący go światopogląd. Lalka nie powstała w ideowej ni literackiej próżni. Prus wydoskonalił artystyczne zdobycze powieści realistycznej najzupełniej świadomie, korzystając ze współczesnych zdobyczy nauki i stworzył arcydzieło urzekające naturalnością, prostotą, i -by tak rzec - skromnością stylu. W tym dziele zapisała się świadomość epoki już bankrutujących i jeszcze niedojrzałych ideologii. Obok ważnych problemów i wielkich namiętności była wszak i powszednia, mała, ale równie ważna rzeczywistość. Istota stylu Lalki na tym chyba polega, że mieści wszystkie te problemy, że rzeczowość i bogactwo treści prezentuje w rozległej skali wartości estetycznych.

190

1