6878601749

kiego Towarzystwa Przyjaciół Książki, jednocześnie Senator Rzeczypospolitej Polskiej.

W nekrologu syn z rodziną napisał: „zmarła w wieku 88 lat nasza Mama i Babcia, śp. Izabela Nagórska - bibliotekarka**.

Tylko, jaka to była bibliotekarka? - pytała, przemawiając nad Jej grobem, dyrektor Wojewódzkiej Biblioteki w Lodzi. Już za życia opublikowanych miała więcej niż 15 życiorysów pod różnymi tytułami, m in. „Zasłużona bibliotekarka*' („Dziennik Łódzki” 1974, nr 209, s. 6\ „Życiorys Izabeli Nagórskiej” (Pawlikowska Ewa, „Poradnik Bibliotekarza” 1977, nr 6), „Pasje Izabeli Nagórskiej” (Halina Cywińska, „Głos Robotniczy” 1981, nr 110, s 6), „W uznaniu zasług” (Sułkowska Lucyna, „Poradnik Bibliotekarza” 1997, nr 5, s. 12-13).

Rok temu na drzewcu sztandaru, który został nadany Wojewódzkiej i Miejskiej Bibliotece Publicznej im. Marszałka Józefa Piłsudskiego w Lodzi zostało umieszczone na wieczny czas imię i nazwisko Izabeli Nagórskiej. Ten sztandar wraz ze sztandarem ZG SBP pochylił się nad Jej grobem. I my bibliotekarze Lodzi pochyliliśmy się w wielkim autentycznym bólu.

Cześć Jej pamięci!

Elżbieta Pawlicka

Wyjaśnienia prawne

0    depozytach w bibliotekach - prawie wszystko

Depozyty w bibliotekach mają tak długą historię, jak biblioteki, a niekiedy nawet dłuższą. Znamy bowiem przypadki, że właśnie depozyt w postaci przekazanej kolekcji książek do publicznego udostępniania umożliwił z czasem powstanie samodzielnej biblioteki.

Ostatnie miesiące przekonały mnie jednak, że nawet wśród bibliotekarzy-profesjonalistów wiedza na temat postępowania z depozytami powinna być odświeżona. Słowo to nie powinno nikogo obrazić, bo spotykamy go na co dzień przy korzystaniu z Internetu, i jest ono dla nas przyjazne.

Zacznijmy od podstawowych definicji, które znajdujemy w Podręcznym Słowniku Bibliotekarza ^ł. Depozyt - to księgozbiór lub kolekcja oddana bibliotece na przechowanie lub do użytkowania na uzgodnionych warunkach z zachowaniem praw własności deponenta. Przez użyte w tej definicji pojęcie deponent rozumie się osobę składającą w bibliotece zbiory na przechowanie lub do użytkowania z zachowaniem prawa własności. Powszechnie znane są dwa rodzaje depozytu: depozyt czasowy oraz depozyt wieczysty.

Depozyt czasowy - to księgozbiór lub kolekcja złożona w bibliotece na mniej lub bardziej określony czas. Ten czas może być precyzyjnie wyznaczony datą kalendarzową, lub np. datą śmierci właściciela depozytu. W czasie ostatniej wojny przekazywano np. kolekcję do czasu zakończenia wojny. W jednym i drugim przypadku było pewne, że właściciel depozytu kiedyś umrze, a wojna także kiedyś się zakończy

1    zamknięty zostanie okres trwania depozytu czasowego.

Depozyt wieczysty - jest prawie równoznaczny z darem, zachowujący tytuł własności deponenta z ewentualnymi zastrzeżeniami co do przechowywnia, opracowania i udostępniania zdeponowanego zbioru.

W przypadku depozytu występują, na równych prawach, dwie układające się strony: deponent i biblioteka. Tylko w przypadku, gdy biblioteka zgadza się na warunki i wymagania wysuwane przez deponenta, i odwrotnie, możliwe jest przyjęcie depozytu. Należą do nich najczęściej możliwość udostępniania deponowanych zbiorów, wykorzystania dla celów naukowych i edukacyjnych, określenie warunków przechowywania itp. Zdarzają się przypadki, że biblioteka zobowiąże się do przeprowadzenia prac związanych z ochroną lub konserwacją określonych obiektów przyjmowanego depozytu. Są to jednak prace bardzo kosztowne, a ponadto może zdarzyć się taki przypadek, że po przeprowadzeniu tych prac deponent obiekt w krótkim czasie z powrotem przejmie. Dlatego odpowiednie zastrzeżenie na ten temat powinno się znaleźć w umowie przejęcia depozytu, tak samo jak zapis, że w razie podjęcia przez deponenta sprzedaży tego depozytu, biblioteka przechowująca go ma prawo pierwokupu. Przepisy prawne dotyczące przechowywania depozytu zawiera Kodeks zobowiązań. Są one szczególnie istotne np. w depozytach muzealnych, obejmujących bardzo wartościowe dzieła sztuki. W niektórych muzeach depozyty stanowią znaczącą część ekspozycji, czego zwiedzający nawet się nie domyślają.

W przypadku darów zdarza się, że darczyńca stawia bibliotece żądania, których biblioteka nie jest w stanie spełnić i musi z daru rezygnować. Najczęściej są to na-stępujące wymagania: dar ma być przyjęty w całości bez żadnej selekcji (jeśli jest to cenniejsza kolekcja, to powinna w bibliotece znaleźć oddzielne miejsce przechowania), niekiedy także poszczególne pozycje daru mają być opatrzone pieczątką „dar** - z nazwiskiem darczyńcy. Dla niektórych darów, obejmujących cenne kolekcje, tworzy się nawet oddzielne działy muzealne, np. Zbiory Muzeum Literackiego Henryka Sienkiewicza zostały włączone do Biblioteki Raczyńskich w 1978 r. jako oddzielnej placówki bibliotecz-no-muzealnej. Powstały one ze zbiorów prywatnych Ignacego Mosia, kolekcjonera pamiątek po Henryku Sienkiewiczu i osobach z nim związanych. Podobnie zbiory Józefa Ignacego Kraszewskiego, przekazane Bibliotece Raczyńskich w 1979 r. przez Mariana Walczaka, są wydzielone w Pracowni Muzeum Józefa Ignacego Kraszewskiego. Są to archiwalia, księgozbiór oraz zbiory muzealne związane z żydem i twórczością Kraszewskiego. W wydzielonym w Bibliotece Raczyńskich muzeum znajduje się tzw. Gabinet Kra-szewskiego, w którym zgromadzono dary, jakie pisarz otrzymał z okazji jubileuszu 50-lecia pracy twórczej oraz polskie i obce wydania dzieł Kraszewskiego i książki na jego temat.

Jeżeli w bibliotece znajduje się depozyt obejmujący znaczną liczbę pozyqi, wskazane jest wprowadzenie ich do wydzjclooej ewidencji (ewidencji depozytów). Depozyt najczęściej nie otrzymuje znaku własnościowego biblioteki, częściej jest to pieczątka lub ekslibris z napisem „Z depozytu...**.

Biblioteki publiczne, zwykle odczuwające poważne niedobory finansowe na zakup książek, otrzymują dary książ-

31