8007348980

46

woju — zwietrzelina. Żleby są częściowo utrwalone przez roślinność. U wylotu żlebów tworzą się stożki usypiskowe o nachyleniu powierzchni do 22°.

WSPÓŁCZESNY ROZWÓJ RZEŹBY BADANEGO OBSZARU

W holocenie pojawił się na Wyżynie Miechowskiej nowy czynnik rzeź-botwórczy — człowiek. W procesie produkcji człowiek stwarza nowe formy terenu, jak doły po wybiórce piasku, iłu lub marglu, ściany kamieniołomów, progi rolne, groble, kopce i in., lecz nie zawsze zdaje sobie sprawę z przyszłych, odległych następstw swej działalności gospodarczej. Przez wykarczowanie lasów i niewłaściwą orkę zapoczątkował człowiek nową fazę wzmożonej erozji i akumulacji, zwaną erozją gleb. Rozwojowi erozji gleb sprzyja współczesne środowisko geograficzne, a zwłaszcza klimat, stosunki wodne i szata roślinna.

Klimat. — Klimat Wyżyny Miechowskiej jest umiarkowany. Cechuje go sześć pór roku [19], z których największe znaczenie dla kształtowania rzeźby badanego obszaru posiadają: przedwiośnie, późna jesień oraz lato.

Przedwiośnie i późną jesień, czyli „szarugi jesienne'*, charakteryzują temperatury wahające się około 0°C (średnio od 0° do 5°), a w związku z tym nocne przymrozki, które pojawiają się w drugiej dekadzie października a zanikają w pierwszej dekadzie maja [26], oraz obfitość strug płynących okresowo, pochodzących z tajania śniegów lub długotrwałych opadów atmosferycznych. W okresach tych ludność miejscowa obserwuje następujące procesy morfogenetyczne: silnie rozwinięte ruchy mas (osuwiska, strumienie błotne, złaziska), spłukiwanie oraz linijną erozję gleb, która zagraża przede wszystkim polom ornym, pozbawionym ochronnej szaty roślinnej. Objawami działania zamrozu są ruchy gleb, powodujące „wyrastanie" okruchów marglu lub kryształów gipsu w płytkich rędzinach. W czasie nocnych przymrozków zachodzi także silne wietrzenie mechaniczne. Rezultatem tego działania jest gęsta sieć nieregularnych spękań wietrzeniowych w przypowierzchniowych warstwach skały (odsłoniętych w licznych kamieniołomach).

Lato cechują średnie dzienne temperatury powyżej 15°C (średnia temperatura lipca od 17° do 18°). Głównym czynnikiem rzeźbotwór-czym są wody ulewowe. Skutki ich działalności przedstawiam na stronie 54. Mniejszą rolę odgrywają procesy denudacyjne (tworzenie się osuwisk), wiatr (deflacja) i wietrzenie mechaniczne.

Zima z temperaturami średnimi poniżej — 3°C jest okresem względnego zastoju czynników rzeźbotwórczych. Głębokie przemarzanie gruntu, które według relacji miejscowej ludności sięga do 0,4 m, zachodzi szcze-