44
Piłkarze o wybitnych umiejętnoS
ciach gry 1x1
stanowią o wartoS
ci zespołu.
Andrzej Szwarc
ZależnoS
ci pomiędzy
skutecznoS
cią działania
w małych grach i grze
rzeczywistej
u młodocianych piłkarzy
Celem pracy było zbadanie zależnoS
ci między ekspercką oceną kompetencji
do gry a skutecznoS
cią w grach 1x1 i 2x2 u 16 piłkarzy reprezentacji Polski
do lat 15. PrzydatnoS
ć do gry właS
ciwej oceniali niezależni eksperci, a na sku-
tecznoS
ć działań indywidualnych i grupowych wskazywały rezultaty małych gier.
Stwierdzono, że gracze o wysokiej skutecznoS
ci działania indywidualnego
posiadają również wysokie dyspozycje do sprawnego współdziałania w grach
2x2 oraz w grze rzeczywistej.
SŁOWA KLUCZOWE: piłka nożna  działania indywidualne
 działania zespołowe  ocena zawodnika.
Współczesna gra w piłkę nożną sta- żeniu fizycznemu i napięciu psychiczne-
wia coraz wyższe wymagania odnoS
nie mu w walce sportowej oraz skutecznie
dyspozycji psychofizycznych, niezbęd- działać w sytuacjach nagłych, zaskaku-
nych, aby piłkarz mógł sprostać obcią- jących. WS
ród tych dyspozycji za funda-
mentalną uważa się skutecznoS
ć działań
indywidualnych (2-4, 6), znajdującą
Z Akademii Wychowania Fizycznego i Sportu
wyraz zwłaszcza w grze 1x1  w sytu-
w Gdańsku.
 Sport Wyczynowy 2005, nr 5-6/485-486
ZależnoS
ci pomiędzy skutecznoS
cią działania w małych grach i grze... 45
acji, kiedy cele graczy przeciwnych 60 sekund; pole gry 15x20 m; bramki
drużyn są niezgodne. W ataku składa- 1x0,5 m). Celem gry było zdobycie jak
ją się na nią reakcje i działania zawod- największej liczby punktów-bramek
nika posiadającego piłkę, mające mu (trafienie w słupek lub poprzeczkę za-
zapewnić oswobodzenie się od rywala liczano jako bramkę) i uniemożliwie-
i nieskrępowaną realizację zadań gry, nie przeciwnikowi zdobycia punktów
natomiast w obronie  zachowania (strzelenia bramki oraz trafienia w po-
skierowane przeciwko graczowi z pił- przeczkę lub słupek). Po stracie punk-
ką, zmierzające do jej odebrania lub tu grę wznawiano od bramki (w innym
wybicia (6). przypadku z miejsca opuszczenia przez
Gracze, którzy odznaczają się wyso- nią pola gry); gracz obrony mógł wy-
ką skutecznoS
cią w grze 1x1, stanowią cofywać się najwyżej do S
rodka pola
o wartoS
ci zespołu, gdyż mogą w zna- gry.
czący sposób wpływać na jego doko- Na podstawie wartoS
ci wskax
ników
nania. Zgodne współdziałanie podczas skutecznoS
ci gry (różnicy pomiędzy
gry sprawia, że ogólny jego efekt jest liczbą punktów uzyskanych we wszyst-
większy niż suma pojedynczych dzia- kich grach  zdobytych w ataku i stra-
łań piłkarzy. Stan ten Z. Naglak (1) conych w obronie) ustalono ranking
wiąże ze  zjawiskiem potęgowania się graczy.
jakoS
ci w wyniku współpracy . Pił- Następnego dnia oceniano skutecz-
karz sprawniej działający w grze noS
ć działań zawodników w grach 2x2.
1x1 powinien więc być skuteczniej- W tym celu skompletowano 8 dwuosobo-
szy w działaniach grupowych. wych drużyn. Wykorzystano tu wspomnia-
Powyższą tezę poddałem weryfika- ną wczeS
niej listę rankingową. W pierw-
cji, badając siłę korelacyjnego związku szej drużynie znalex
li się: 1. i 2. gracz
pomiędzy wygrywaniem przez młodych z listy, w drugiej  3. i 4., w trzeciej 
piłkarzy gier 1x1 oraz ich skutecznoS
cią 5. i 6. itd. W systemie  każdy z każdym
w grach 2x2 i grach meczowych (rze- (mecz i rewanż) zespoły rozegrały po 14
czywistych). gier.
Czas gry 120 sekund; pole gry
Metoda badań
20x30 m z wyznaczoną strefą, w któ-
Badania przeprowadzono w marcu rej nie mogli znajdować się obrońcy 
2005 roku na boisku piłkarskim AWFiS półkole o promieniu 3 m; małe bram-
w Gdańsku. Objęto nimi 16 chłopców ki 1x0,5 m. Cel, zasady i ocena gry
 reprezentantów Polski w piłce nożnej były podobne jak w grach 1x1. Na
do lat 15, uczestniczących w tygodnio- podstawie wyników gier ustalono ran-
wym zgrupowaniu szkoleniowym. king zespołów.
W pierwszym dniu badań ocenia- Następnie, niezależnie od siebie 3
no skutecznoS
ć działań indywidual- trenerów-ekspertów ustaliło listę ran-
nych piłkarzy w grach 1x1 (łącznie po kingową graczy według ich kompeten-
30 gier dla każdego gracza; czas gry cji piłkarskich (dyspozycji sprawno-
46 Andrzej Szwarc
S
ciowych oraz umiejętnoS
ci technicz- słony (zastawianie) w strefie zagrożenia
nych i taktycznych, użytecznych w grze bramki, przepuszczanie piłki i stwarza-
i stopnia ich wykorzystania) w oparciu nie wolnych pól, zmiany pozycji z part-
o ocenę działań atakujących i obron- nerem (krzyżowe, równoległe) i zdoby-
nych w trakcie gry właS
ciwej (4 mecze wanie pozycji.
sparingowe). Wszystkie trzy rankingi skorelowa-
Trenerzy wypełniali specjalny ar- no ze sobą i obliczono współczynnik R
kusz obserwacyjny, na którym szacowa- Spearmana (5).
li w skali od 0 do 5 punktów (0  bar-
dzo x
le, 1  raczej x
le, 2  słabo, 3 
Omówienie
tak sobie, 4  dobrze, 5  bardzo dobrze)
wyników badań
działania indywidualne i grupowe (łącz-
nie 12 elementów) oraz dokonywali Z danych przedstawionych w tabeli 1
ogólnej oceny gracza w skali od 0 do10 wynika, że eksperckie oceny wykaza-
punktów. ły dużą zbieżnoS
ć z listą rankingową
W zakresie działań indywidual- piłkarzy utworzoną na podstawie wy-
nych w obronie pod uwagę wzięto: ników gier 1x1. W dwóch przypadkach
odbiór piłki przez wyprzedzenie (wS
lizg zgodnoS
ć (badani  K.T., S.Ł.) była
i inne sposoby), odbiór piłki w grze pełna, zaS
pozycje 12 kolejnych graczy
1x1, natomiast w ataku zdobywanie odbiegały o nie więcej niż 3 miejsca.
bramek, uderzenia piłki umożliwiające WartoS
ć współczynnika korelacji rang
zdobycie bramek, prowadzenie piłki  Spearmana równa 0,86 oznacza, że za-
zdobywanie pola (gra pod presją prze- chodziła tu statystycznie istotna zależ-
ciwnika, 1x1), prowadzenie  utrzyma- noS
ć (p<0,01). Również ranking zespo-
nie piłki. łów dwuosobowych wskazał na S
cisłą
W zakresie działań grupowych w współzależnoS
ć między osiągnięciami
obronie uwzględniono:  podwojenie indywidualnymi a grupowymi (wartoS
ć
po stracie piłki,  skracanie i zawężanie współczynnika korelacji R równa 0,88
pola gry, asekurację partnera i przeka- potwierdza siłę tego powiązania na po-
zywanie przeciwnika, zaS
w ataku: za- ziomie istotnoS
ci p<0,01). W badanej
Tabela 1
Miejsce badanych na liS
cie rankingowej sporządzonej według oceny eksperckiej
oraz skutecznoS
ci w grach 1x1 i 2x2
Badany
Rodzaj
gry
BM BK CR DP GD JP JM JN KP KA KT KT SŁ TR PD AK
właS
ciwa 10 12 16 8 11 5 3 4 9 7 15 1 6 3 12 14
1x1 7 16 14 11 12 8 2 1 10 3 15 4 6 5 9 13
2x2 4 7 5 8 8 4 1 1 6 2 7 2 3 3 6 5
ZależnoS
ci pomiędzy skutecznoS
cią działania w małych grach i grze... 47
grupie istniała więc wyrax
na zależnoS
ć wymagania współczesnej piłki noż-
między skutecznoS
cią w grach 1x1 oraz nej jest wszechstronnie wyszkolony
2x2 a ekspercką oceną kompetencji gra- piłkarz.
cza w grze właS
ciwej. Można zatem
PiS
miennictwo
przypuszczać, że piłkarz, którego ce-
1. Naglak Z.: Zespołowa gra sportowa. Stu-
chuje wysoka skutecznoS
ć w grze 1x1,
dium. Wrocław 1994. AWF.
będzie odznaczał się wysokimi zdol-
2. Paluszek K.: Nowoczesne nauczanie gry
noS
ciami współdziałania w grze wła-
w piłkę nożną. Wrocław 2003. Wydawnic-
S
ciwej.
two BK.
Wskazuje to na potrzebę zwróce- 3. Panfil R.: Usprawnienie działań sportow-
ców grających w piłkę nożną. Wrocław
nia baczniejszej uwagi  w procesie
1994. AWF.
selekcji i szkolenia utalentowanej
4. Panfil R., Żmuda W.: Nauczanie gry w pił-
młodzieży piłkarskiej  na przejawy
kę nożną. Wrocław 1996. Wydawnictwo
zdolnoS
ci do działań indywidualnych
BK.
oraz wczesnego ich rozpoznawania i
5. Stanisz A.: Przystępny kurs statystyki w
oparciu o program Statistica PL na przy-
kształtowania. Otwierają one bowiem
kładzie z medycyny. Kraków 1998. Statsoft
drogę do pełnego rozwoju piłkar-
Polska.
skiego dzięki łatwiejszemu osiągnię-
6. Szwarc A.: Metody oceny techniczno-tak-
ciu wysokich kompetencji w działa-
tycznych działań piłkarzy nożnych. Gdańsk
niach zespołowych. Odpowiedzią na
2003. AWFiS.