plik


WYTRZYMAAOZ MATERIAAW  wiadomo[ci podstawowe W Y T R Z Y M A A O Z  M A T E R I A A W 1. WIADOMOZCI PODSTAWOWE WytrzymaBo[ MateriaBw nauka o trwaBo[ci spotykanych w praktyce typowych elementw konstrukcji poddanych dziaBaniu siB 1. 1. Zadania i metody wytrzymaBo[ci materiaBw Z a d a n i a WytrzymaBo[ci MateriaBw okre[lenie okre[lenie wytrzymaBo[ci elementu podatno[ci elementu (odporno[ci na zniszczenie) (rodzaju i warto[ci odksztaBceD) aby konstrukcja speBniaBa wymg aby konstrukcja speBniaBa wymg dostatecznego bezpieczeDstwa dostatecznej sztywno[ci Stosowane w W.M. metody umo|liwiaj dokonanie stosunkowo prostych obliczeD dajcych ilo[ciow ocen wytrzymaBo[ci i podatno[ci w stosunku do postawionych wymagaD. GBwny nacisk poBo|ony jest na stron praktyczn i dla uBatwienia analizy przyjmuje si metody przybli|one i upraszczajce zaBo|enia. WytrzymaBo[ MateriaBw opiera si na: - przesBankach do[wiadczalnych (wBasno[ci materiaBw - szczeglnie odksztaBcenie, w funkcji obci|eD przy r|nych warunkach zewntrznych), - przesBankach teoretycznych (prawa i zasady statyki! ) Dyscypliny pokrewne W.M.: - teoria spr|ysto[ci, - teoria plastyczno[ci, - reologia. - 1/11 - WYTRZYMAAOZ MATERIAAW  wiadomo[ci podstawowe 1.2. Uproszczony model ciaBa Uproszczenia dotycz: 1) materiaBu a) jednorodno[ (dowolnie maBa kostka ma takie same wBa[ciwo[ci fizyczne) b) spr|ysto[ (odksztaBcenia wywoBane obci|eniem znikaj caBkowicie - ciaBo idealnie spr|yste - lub cz[ciowo - ciaBo cz[ciowo spr|yste - po odci|eniu) c) izotropia (w wikszo[ci materiaBw) 2) opisu ksztaBtu a) prty (jeden wymiar jest o wiele wikszy od dwch pozostaBych) f& proste f& zakrzywione - pBasko zakrzywione (pier[cieD tBokowy, spinacz biurowy) - przestrzennie zakrzywione (spr|yna) b) powBoki ( jeden wymiar - grubo[ - jest mniejszy od pozostaBych) c) bryBy (wszystkie wymiary s tego samego rzdu) Powstaje schemat obliczeniowy, w ktrym zostaj zachowane istotne cechy obiektu. 1.3. SiBy wewntrzne i zewntrzne SiBy miara mechanicznego oddziaBywania ciaB midzy sob Wewntrzne Zewntrzne oddziaBywanie midzy cz[ciami obci|enie konstrukcji konstrukcji dla ich ujawnienia stosujemy metod my[lowych przeci Czynne Bierne znane warto[ci reakcje wizw - skupione - skupione - - - - powierzchniowe - powierzchniowe - - - - objto[ciowe podziaB na siBy czynne i bierne zale|y od tego, gdzie poprowadzimy granic podziaBu obiekt-otoczenie - 2/11 - WYTRZYMAAOZ MATERIAAW  wiadomo[ci podstawowe 1.4. WysiBek przekroju 1. ZakBadamy, |e badany ustrj znajdujcy si pod dziaBaniem znanego obci|enia zewntrznego: - siB (objto[ciowych, powierzchniowych, skupionych), - momentw siB, pozostaje w rwnowadze. pBaszczyzna my[lowego przekroju my[lowy 2. Dokonujemy my[lowego przekrj przekroju ustroju pBaszczyzn (metoda przeci) 3. Odsuwajc od siebie my[lowo obie cz[ci ujawniamy na przekroju siBy siBy wewntrzne jako siBy oddziaBywania wewntrzne midzy nimi. SiBy te rozBo|one s na przekroju w sposb cigBy. Jednym z gBwnych zadaD wytrzymaBo[ci materiaBw jest okre[lenie rozkBadu siB wewntrznych. z 4. SiBy wewntrzne redukujemy do wybranego punktu (zazwyczaj W [rodka ci|ko[ci przekroju sc) M y otrzymujc wektor wypadkowej siBy W oraz wypadkowego sc momentu M. x ZespB W i M nazywamy -M wysiBkiem przekroju. -W - 3/11 - WYTRZYMAAOZ MATERIAAW  wiadomo[ci podstawowe 5. Wektory wysiBku przekroju rozkBadamy na skBadowe: W=Wx+Wy+Wz z T Wx=N - siBa normalna (wzdBu|na) Tz W Wy=Ty - siBa tnca (poprzeczna) w kierunku y osi y Ty Wz=Tz - siBa tnca (poprzeczna) w kierunku sc osi z N x wypadkowa siBa tnca T = Ty2 + Tz2 M=Mx+My+Mz z Mg Mx=Ms - moment skrcajcy Mgz My=Mgy - moment gncy w kierunku osi y M y Mz=Mgz - moment gncy w kierunku osi z Mgy sc wypadkowy moment 2 2 M = M + M g gy gz gncy Ms x N Ty Tz elementy wysiBku przekroju Ms Mgy Mgz Elementy wysiBku przekroju wyznaczamy z warunkw rwnowagi jednej lub drugiej cz[ci. Rozwizujemy w tym celu odpowiednie rwnania rwnowagi siB i momentw: Fx = 0 Fy = 0 Fz = 0 " " " M = 0 M = 0 "M = 0 " " x y z Nie ma przy tym |adnego znaczenia, ktrej cz[ci rwnowag bdziemy bada, gdy| na zasadzie akcji i reakcji, siBy wewntrzne dziaBajce na obie cz[ci maj jednakowe warto[ci. S jedynie przeciwnie skierowane. ReguBa wymiarw pocztkowych - przy formuBowaniu rwnaD rwnowagi przyjmuje si, |e obci|enie ciaBa nie zmienia jego geometrii. Nie wolno jej stosowa przy badaniu zagadnieD stateczno[ci oraz w wypadku, gdy nawet maBe odksztaBcenia zmieniaj istotnie charakter pracy ustroju. - 4/11 - WYTRZYMAAOZ MATERIAAW  wiadomo[ci podstawowe Umowa dotyczca znaku elementw wysiBku przekroju SIAA NORMALNA z DODATNIA  skierowana od N N x przekroju z UJEMNA  skierowana do N N x przekroju SIAA TNCA z DODATNIA  stara si obrci x T rozpatrywan cz[ zgodnie z T ruchem wskazwek zegara z T x UJEMNA  stara si obrci T rozpatrywan cz[ przeciwnie do ruchu wskazwek zegara MOMENT GNCY z Mg Mg gra x DODATNI  stara si wygi belk wypukBo[ci w dB dB z gra UJEMNY  stara si wygi x belk wypukBo[ci w gr Mg Mg dB MOMENT SKRCAJCY  jak dla siBy normalnej UWAGA: wektor momentu prostopadBy do pBaszczyzny rysunku przedstawiamy za pomoc zagitej strzaBki stosujc si przy tym do reguBy [ruby prawoskrtnej. - 5/11 - WYTRZYMAAOZ MATERIAAW  wiadomo[ci podstawowe Wyodrbnienie poszczeglnych elementw wysiBku przekroju pozwala na rozbicie zBo|onego stanu obci|enia na przypadki proste: - rozciganie ([ciskanie)  siBa normalna N, - skrcanie  moment skrcajcy Ms. - czyste zginanie  moment gncy Mg, - zginanie poprzeczne  moment gncy Mg i siBa tnca T, - [cinanie  siBa tnca T, stosunkowo Batwe do analizy rachunkowej. Rozbicie zBo|onego stanu na przypadki proste a nastpnie zsumowanie wynikw poszczeglnych analiz to zasada superpozycji (metoda bardzo czsto stosowana w wytrzymaBo[ci materiaBw). Zasada superpozycji nie mo|e by stosowana tam, gdzie dziaBanie jednych siB mogBoby zmieni charakter dziaBania innych (np. przy utracie stateczno[ci konstrukcji). Warto[ci elementw wysiBku przekroju zale| m.in. od poBo|enia my[lowego przekroju. Stanowi zatem funkcje wspBrzdnej x: N(x), T(x), Mg(x), Ms(x). Wyznaczenie tych funkcji jest pierwszym, niezbdnym etapem analizy wytrzymaBo[ciowej konstrukcji. - 6/11 - WYTRZYMAAOZ MATERIAAW  wiadomo[ci podstawowe 1.5. Napr|enia, odksztaBcenia NAPR{ENIE (nat|enie siB wewntrznych)  miara z siB wewntrznych dziaBaj- cych na wybranym polu przekroju. y "W " " " "A " " " Zrednie wypadkowe napr|enie na polu "A x "W p[r = "A z Wypadkowe napr|enie     w punkcie B z    p y "W p = lim y    "A!0 "A B     x Napr|enie wypadkowe p rozkBadamy na skBadowe:  - prostopadB do przekroju:   napr|enie normalne   - w pBaszczyznie przekroju: y , z  napr|enia styczne       Wypadkowe napr|enie styczne 2 2  =  + y z jednostka ,  : Pa=N/m2 w praktyce MPa=106N/m2=1N/mm2       paskal megapaskal Jednym z gBwnych zadaD wytrzymaBo[ci materiaBw jest wyznaczenie rozkBadu napr|eD w wybranym przekroju ciaBa poddanego dziaBaniu siB. UWAGA Napr|enia normalne  i styczne      w danym punkcie ciaBa zale| od kierunku   poprowadzenia przez ten punkt pBaszczyzny my[lowego przekroju. - 7/11 - WYTRZYMAAOZ MATERIAAW  wiadomo[ci podstawowe C C E 90o- A E A s+"s D s D B B przed obci|eniem po obci|eniu Pod wpBywem odksztaBceD ciaBa spowodowanych dziaBaniem siB odcinek A-B przechodzi w odcinek A -B kt prosty CDE przechodzi w kt C D E Nastpuje zmiana dBugo[ci odcinka A-B o "s i zmiana kta prostego CDE o . "s  wydBu|enie bezwzgldne odcinka A-B [r="s/s  [rednie wydBu|enie wzgldne odcinka A-B wydBu|enie wzgldne w punkcie A w kierunku A-B "s  = lim [liczba niemianowana] s!0 s PeBny obraz odksztaBceD poznamy, je[li w otoczeniu punktu A bd znane wydBu|enia wzgldne we wszystkich mo|liwych kierunkach. kt odksztaBcenia postaciowego w punkcie D  = lim ( "CDE - "C' D' E') [rad] C-D!0,D-E!0 PeBny obraz odksztaBceD postaciowych w otoczeniu punktu D poznamy, gdy bd znane kty odksztaBceD postaciowych przy wszystkich mo|liwych kierunkach ustawieD ramion CD i DE. - 8/11 - WYTRZYMAAOZ MATERIAAW  wiadomo[ci podstawowe 1.6. Prawo Hooke'a, moduB Younga, wspBczynnik Poissona prt L pryzmatyczny kwadratowa siatka naniesiona na powierzchni Przed obci|eniem L+" "L " " F F Po obci|eniu Fakty do[wiadczalne: - o[ prta po obci|eniu pozostaje prosta, - odcinek pomiarowy L zwiksza swoj dBugo[ o "L, - narysowana przed obci|eniem na powierzchni prta prostoktna siatka zachowuje po obci|eniu kty proste i proste krawdzie bez wzgldu na geometri przekroju prta, - dBugo[ci bokw siatki zwikszaj si w kierunku dziaBajcej siBy i zmniejszaj w kierunku poprzecznym, - jednakowe oczka siatki zmieniaj si po obci|eniu w ten sam sposb bez wzgldu na ich poBo|enie, - o ile siBa F nie jest za du|a, to dla wikszo[ci materiaBw konstrukcyjnych wydBu|enie "L odcinka pomiarowego jest proporcjonalne do jego dBugo[ci L, siBy F, za[ odwrotnie proporcjonalne do pola powierzchni przekroju poprzecznego S0, - wydBu|enie "L zale|y od materiaBu, z ktrego wykonany jest prt. F " L prawo Hooke a "L = S0 " E E [MPa]  moduB Younga (wspBczynnik spr|ysto[ci wzdBu|nej)  staBa materiaBowa - 9/11 - WYTRZYMAAOZ MATERIAAW  wiadomo[ci podstawowe napr|enie normalne F S0 =  (rozcigajce, F S0 [ciskajce) =const    "L wydBu|enie wzgldne  = L Prawo Hooke a w przypadku rozcigania:  wydBu|enie wzgldne  jest wprost proporcjonalne     = do napr|enia normalnego    E      Prawo Hooke a (liniowy zwizek midzy    Rp wydBu|eniem wzgldnym  a napr|eniem normalnym ) zazwyczaj nie obowizuje w    caBym zakresie obcia|eD materiaBu. Zakres stosowalno[ci prawa Hooke a wyznaczony jest przez napr|enia Rp zwane granic proporcjalno[ci (maksymalna warto[ napr|eD, przy ktrych zachowany jest jeszcze liniowy zwizek () ).     "y " " " "x  = , x  wspBczynnik (liczba) "x " " " x y - =  y Poissona  staBa materiaBowa - "y  x  = y y x - wspBczynnik Poissona jest dla danego materiaBu staBy w granicach stosowalno[ci prawa Hooke a - dla materiaBw izotropowych 0<<0.5 (stal: H"0.3) - 10/11 - Hooke a zakres stosowalno [ ci prawa WYTRZYMAAOZ MATERIAAW  wiadomo[ci podstawowe Orientacyjne warto[ci moduBu Younga E i wspBczynnika Poissona  dla r|nych materiaBw MateriaB E [MPa]  stal spr|ynowa 0.30 2.10105 stal konstrukcyjna zwykBej jako[ci 0.29 2.06105 brz 0.32 1.01.2105 |eliwo szare 1.0105 0.230.27 stopy aluminium 0.33 0.670.74105 1.7. Wykres rozcigania Podstawowe wBasno[ci mechaniczne materiaBu mo|emy pozna dziki statycznej prbie rozcigania. Polega ona na powolnym rozciganiu specjalnie przygotowanej prbki zazwyczaj a| do zerwania. Podczas tego procesu rejestrowany jest wykres rozcigania F(" "L), bdcy podstaw do wyznaczenia szeregu wBasno[ci " " mechanicznych materiaBu. F F stal spr|ynowa stal niskowglowa S0 |eliwo miedz aluminium "L " " " F - 11/11 - L L+ " L 2. Rozciganie ([ciskanie) prta 2. ROZCIGANIE (ZCISKANIE) PRTA Rozciganie ([ciskanie)  przypadek obci|enia prta, w S(x) z ktrym w my[lowym przekroju, y prostopadBym do osi prta, istnieje siBa normalna N(x). N(x) x x Wynikiem dziaBania siBy normalnej s napr|enia normalne N(x)  (x) = S(x) posiadajce w danym przekroju rozkBad rwnomierny (w ka|dym  (x)   punkcie maj jednakowe warto[ci). W praktyce zaBo|enie o rwnomierno[ci rozkBadu napr|eD normal- nych nie zawsze jest speBnione. Obszary rozciganych prtw rzeczywistych, gdzie nie jest speBnione zaBo|enie o rwnomierno[ci napr|eD normalnych (Zb.Brzoska, WytrzymaBo[ MateriaBw, PWN Warszawa 1979) - 1/ 9 - 2. Rozciganie ([ciskanie) prta 2.1. Analiza wytrzymaBo[ciowa prta rozciganego ([ciskanego) ZaBo|enia: - prt jest prosty, - prt obci|ony jest siBami dziaBajcymi osiowo: o skupionymi Pi [N], o rozBo|onymi w sposb cigBy qi [N/m], - prt znajduje si w rwnowadze, - prt mo|e posiada zmienne pole powierzchni przekroju poprzecznego (skokowo lub w sposb cigBy), - prt mo|e by odcinkami zbudowany z r|nych materiaBw. y Pi qi x PeBna analiza wytrzymaBo[ciowa obejmuje: 1. wyznaczenie funkcji siBy normalnej N(x) na podstawie analizy rwnowagi my[lowo odcitej cz[ci, 2. wyznaczenie funkcji napr|eD normalnych  (x),   N(x) (x) = S(x) S(x)  pole powierzchni przekroju poprzecznego prta w miejscu okre[lonym wspBrzdn x, 3. wyznaczenie funkcji wydBu|enia wzgldnego  (x)    (x) (x) = z prawa Hooke a E(x) E  moduB Younga materiaBu, 4. wyznaczenie funkcji przemieszczenia przekrojw u(x) x u(x) = +"(x)dx 0 - 2/ 9 - 2. Rozciganie ([ciskanie) prta PrzykBad Wykona peBn analiz wytrzymaBo[ciow prta OA o dBugo[ci l, polu przekroju poprzecznego S, gsto[ci materiaBu  , zawieszonego   pionowo i obci|onego wBasnym ci|arem. ModuB Younga materiaBu prta rwny jest E. Dane: l=100m, S=1cm2, =7850kg/m3, E=2.1"105MPa, gH"10m/s2.    G/S= G/(SE)= y N(x) u(x)  "10-5   (x) G=770N =7.7MPa (x) =3.67"   "  " O , S, E l N(x)=G(x) x x N(x) (x)     (x)= (x) = S E l-x G(x) 1 G l = 1.84mm A 2 SE l l l l G(x) l - x = G l x x x x x x ! u(x) = +"(x)dx = l - x 0 G(x)= G x l G l - x ci|ar prta = dx = +" SE l G = lSg 0 G=100m"10-4m2"7850kg/m3"9.81m/s2=770N G x2 = x - SE 2l - 3/ 9 - 2. Rozciganie ([ciskanie) prta 2.2. Energia odksztaBcenia przy rozciganiu ZaBo|enia: L - siBa rozcigajca narasta od S zera do swojej maksymalnej warto[ci F - speBnione jest prawo Hooke a L " "L " " F F siBa rozcigajca F Energia odksztaBcenia U zgromadzona w prcie rwna jest pracy W siBy F 1 W U = W = F " "L [J] wydBu|enie 2 bezwzgldne " "L " " Energia odksztaBcenia na jednostk objto[ci U 1 F "L 1 Uv = = =  " [J / m3] LS 2 S L 2   = po uwzgldnieniu prawa Hooke a E 2 1  1 2 Uv = = E [J / m3] 2 E 2 Energia odksztaBcenia na jednostk masy 2 U 1 1  1 2 Um = =  " = = E [J / kg] LS 2 2 E 2  - gsto[ materiaBu prta - 4/ 9 - 2. Rozciganie ([ciskanie) prta 2.3. WspBczynnik bezpieczeDstwa Napr|enia w |adnym miejscu konstrukcji nie mog przekroczy dopuszczalnych warto[ci kr (metoda napr|eD dopuszczalnych) max d" kr            Rm Re         przykBadowy wykres rozcigania przykBadowy wykres rozcigania dla materiaBu plastycznego dla materiaBu kruchego Re  granica plastyczno[ci Rm  wytrzymaBo[ na rozciganie Re Rm kr = kr = ne nm wspBczynnik bezpieczeDstwa ne, nm >1 Warto[ wspBczynnika bezpieczeDstwa przyjmuje si w zale|no[ci od: - dokBadno[ci, z jak znane s obci|enia zewntrzne, - charakteru obci|eD (staBe, zmienne), - jako[ci technologii, - warunkw u|ytkowania, - dokBadno[ci danych materiaBowych, - skutkw awarii (koszty naprawy, ew. ofiary) itd. ! normy - 5/ 9 - 2. Rozciganie ([ciskanie) prta 2.4. Analiza stanu napr|enia S0 B A F F O A B o A F F 0 = O S0 A S0 S   S =  B n cos      F F F p = = cos = O p S S0     = 0 cos B  = pcos = 0 cos2  = p sin = 0 sin cos  - dodatnie, gdy dziaBa na zewntrz rozpatrywanej cz[ci     - dodatnie, gdy daje wspBzegarowy obrt rozpatrywanej cz[ci    - 6/ 9 - 2. Rozciganie ([ciskanie) prta +    /2   n     +    /2        O +       +3    /2    = 0 cos2  +        = 0 sin cos +3    /2    + / 2 = 0 sin2  sin( + 2) = cos  + / 2 = -0 sin cos cos( + 2) = - sin  + = 0 cos2  sin( + ) = - sin  + = 0 sin cos cos( + ) = cos  +3 / 2 = 0 sin2  sin( + 3 2) = -cos cos( + 3 2) = sin  +3 / 2 = -0 sin cos  =  + = 0 cos2   + / 2 =  +3 / 2 = 0 sin2   = - + / 2 =  + = - +3 / 2 = 0 sin cos zasada symetrii napr|eD stycznych - 7/ 9 - 2. Rozciganie ([ciskanie) prta 2.5. Analiza stanu odksztaBcenia y o o A  x O D Po obci|eniu wszystkie wymiary na kierunku osi Ox doznaj wydBu|enia wzgldnego , za[ na kierunku osi Oy skrcenia wzgldnego .       y przed obcia|eniem A A[acos; asin] A1 a D[asin; -acos] x O kt AOD jest prosty 900- po obcia|eniu a punkt A przechodzi w A1 D1 A1[acos(1+); asin(1-)] D punkt D przechodzi w D1 D1[asin(1+); -acos(1-)] kt A1OD1 jest mniejszy od prostego o warto[  OA1 = [acos(1 + )]2 + [a sin(1 -)]2 H" a[1 + (cos2 - sin2)] OD1 = [a sin(1 +  )]2 + [- acos(1 -)]2 H" a[1 + (sin2  - cos2)] (pominito czBony 2 jako maBe drugiego rzdu oraz przyjto przybli|enie gdy c<<1) 1 + c H" 1 + c / 2 - 8/ 9 - 2. Rozciganie ([ciskanie) prta a cos(1+  )a sin(1 +  )- a sin(1-)a cos(1-) cos(90o - )= =  OA1 "OD1 2(1+ ) = sin cos H" 2(1 + )sin cos 1 + (1- ) bo (1 - ) << 1 cos(90o - )= sin sin =  dla maBych ktw     = 2(1 + )sin cos  o z prawa Hooke'a  = E 2(1+ ) sin cos  = kt odksztaBcenia postaciowego  o E OA1 - a wydBu|enie wzgldne na kierunku   =    a  =  (cos2  - sin2 ) OD1 - a - / 2 = wydBu|enie wzgldne na kierunku - -/2 - - a  - / 2 =  (sin2  - cos2 ) - 9/ 9 - 3. Skrcanie prta 3. SKRCANIE PRTA 3.1. Stan czystego [cinania +    /2       O rozciganie +    /2   +           +3    /2   +    /2       O +       +3    /2   +       +3    /2   +    /2    czyste    O zBo|ony stan napr|eD [cinanie +       +3    /2   odksztaBcenie spowodowane O dziaBaniem napr|eD normalnych  O wydBu|enie (skrcenie) odksztaBcenie zBo|ony stan spowodowane odksztaBceD dziaBaniem O napr|eD stycznych  odksztaBcenie postaciowe - 1/13 - 3. Skrcanie prta kt odksztaBcenia postaciowego     "a     A B A  =  sin cos B 0 TAB 2(1+ ) sin cos  = 0 E a     2(1+ ) =    =    E E 2(1+ ) b D C     moduB sztywno[ci E  prawo Hooke a = G postaciowej  = przy [cinaniu 2 (1+ ) (moduB Kirchhoffa) G dla stali: EH"2.1"105MPa, H"0.3 ! H"0.81" ! GH" "105MPa ! H" " ! H" " przykBad: =200MPa, GH"0.81"105MPa ! ! =2.47"10-3rad=0.14oH"8.5 ! ! 3.2. Energia wewntrzna w stanie czystego [cinania TAB = bh" - wypadkowa siBa dziaBajca na brzegu AB (h  grubo[ kostki) Energia wewntrzna U zgromadzona w kostce rwna jest pracy siBy TAB na przemieszczeniu "a=a 1 1 U = TAB"a = bha [J ] 2 2 Energia wewntrzna na jednostk objto[ci 2 2 U 1   G Uv = =  = = [J / m3] abh 2 2G 2 - 2/13 - 3. Skrcanie prta 3.3. Skrcanie rury cienko[ciennej realizacja stanu czystego [cinania Ms z Ms     y O Ms elementarna x kostka  dF= Rd d R 2 2 2  M = RdF = s +" +"R d = 2R2 O 0 0  Ms  = 2 R2  stan czystego [cinania          z Ms Ms x      elementarna kostka wycita ze [cianki rury ilustracja kta odksztaBcenia postaciowego na powierzchni skrcanej rury - 3/13 - 3. Skrcanie prta     e    p    granica plastyczno[ci przy skrcaniu granica proporcjonalno[ci (granica stosowalno[ci prawa Hooke a) przy skrcaniu     PrzykBadowy wykres skrcania Prbka do statycznej prby skrcania (Zb.Brzoska, WytrzymaBo[ MateriaBw, PWN Warszawa, 1979) - 4/13 - 3. Skrcanie prta 3.4. Skrcanie prta o przekroju koBowym Skrcanie  przypadek obci|enia konstrukcji, gdy w my[lowym przekroju istnieje moment skrcajcy Ms. l Ms z z y y         A A Ms x x przed obci|eniem po obci|eniu prta momentem - na powierzchni prta skrcajcym Ms narysowano prostoktn siatk - siatka prostoktna zmienia si na o krawdziach rwnolegBych do uko[noktn osi prta - Buki kB pozostaj nie zmienione - linie rwnolegBe do osi zmieniaj si na linie [rubowe nachylone pod ktem     - przekroje koDcowe odcinka prta skrcaj si wzgldem siebie o kt     Hipoteza pBaskich przekrojw: Przy skrcaniu prta koBowego przekroje poprzeczne nie doznaj |adnych odksztaBceD, a jedynie obracaj si wokB osi prta. - 5/13 - w w d =2r z z d =2r 3. Skrcanie prta Elementarna wspB[rodkowa rura o z promieniu r i grubo[ci dr ulega skrceniu dr o ten sam kt , co i caBy prt. A  B A r  kt odksztaBcenia postaciowego B r r y elementarnej rury O r  = BB' =  l = r r ! r l elementarna z prawa Hooke a dla [cinania wspB[rodkowa r rura r = G = G r l Elementarny moment dM, jaki napr|enia r rozwijaj wzgldem punktu O wynosi r3 dM = r 2r2dr = 2G dr l (patrz: skrcanie rury cienko[ciennej). Moment wzgldem punktu O od wszystkich my[lowo wycitych, wspB[rodko- wych rur, pokrywajcych caBe pole powierzchni S przekroju prta, musi by rwnowa|ny momentowi skrcajcemu Ms rz rz r3  s +"dM = +"2G l dr = G +"2r3dr = M l S rw rw rz 4 4 4 (r4 - rw )= (dz - dw) 3 z J0 = +"2r dr = 2 32 rw biegunowy moment bezwBadno[ci przekroju koBowego [m4] - 6/13 - 3. Skrcanie prta M l  M s s  =  = = GJ0 l GJ0 kt skrcenia jednostkowy kt skrcenia [rad] (skrcenie wzgldne) [rad/m] GJ0 [Nm2]  sztywno[ prta na skrcanie Fl "l F analogia do "l = oraz  = = przy rozciganiu prta ES l ES M s  = r r J0 napr|enia styczne przy skrcaniu przekroju koBowego z z max r          max C r    r min    r y y O O dw=2rw dw=0 dz=2rz dz=2rz rozkBad napr|eD stycznych w przekroju skrcanego prta koBowego - 7/13 - 3. Skrcanie prta M M M s s s  = rmax = = max J0 W0 J0 rmax maksymalne napr|enia styczne 4 4 4 4 3 J0 (r - rw ) (dz - dw) J0 r3 dz z z W0 = = = W0 = = = rmax 2r 16dz rmax 2 16 z dla przekroju dr|onego dla przekroju peBnego wskaznik wytrzymaBo[ci na skrcanie 3.5. Energia wewntrzna w skrcanym prcie Je[li zachowane jest prawo Hooke'a przy skrcaniu, Ms to energia wewnetrzna U zgromadzona w prcie rwna jest pracy zewntrznej wykonanej przez moment skrcajcy Ms na przemieszczeniu     W 2  1 Ms l U = W = Ms = [J] 2 2GJ0 Energia wewntrzna na jednostk dBugo[ci prta 2 U Ms Ms Ul = = = [J/m] l 2GJ0 2 - 8/13 - 3. Skrcanie prta 3.6. Skrcanie prtw o przekrojach niekoBowych Obraz odksztaBceD przy skrcaniu prta prostoktnego (Zb.Brzoska, WytrzymaBo[ MateriaBw, PWN Warszawa, 1979) przed obci|eniem po obci|eniu momentem - prostoktna siatka skrcajcym naniesiona na bocznej - siatka odksztaBca si powierzchni prta niejednakowo - linie proste i prostopadBe do osi prta staj si zakrzywione (pierwotnie pBaski przekrj nie pozostaje pBaski) z Teorii Spr|ysto[ci: 1. przy skrcaniu pryzmatycznego prta w jego przekroju poprzecz- nym istniej tylko napr|enia styczne  ,   2. kierunki napr|eD stycznych wykazuj analogi do kierunku ruchu czstek cieczy kr|cej w pBaskim naczyniu o ksztaBcie przekroju danego prta (analogia hydrodynamiczna), Ms linie prdu kr|cej cieczy (tory czstek) prdko[ czstki     pBaskie przekrj naczynie prta 3. skrcenie wzgldne  prta zale|y od ksztaBtu i wymiarw prze-    kroju i jest proporcjonalne do momentu skrcajcego Ms, a odwrot- nie proporcjonalne do moduBu G. - 9/13 - 3. Skrcanie prta Maksymalne napr|enia styczne max oraz jednostkowy kat skrcenia        oblicza si ze wzorw: M Ms s  =  = max Ws GJs maksymalne napr|enia jednostkowy styczne kt skrcenia Ws [m3], Js [m4]  wielko[ci czysto geometryczne zale|ne od ksztaBtu i wymia- rw przekroju (odpowiadaj parametrom W0 i J0 przy skrcaniu przekroju koBowego) GJs [Nm2]  sztywno[ na skrcanie Energia wewntrzna na jednostk dBugo[ci prta 2 M M  s s Ul = = [J/m] 2GJ 2 s PROSTOKT b B h/b c1 c2 c3 0.208 0.141 1.000 1.0 h e" e" b e" e" 0.231 0.196 0.858 1.5 0.246 0.229 0.796 A A 2.0 h 0.267 0.263 0.753 3.0 0.299 0.298 0.743 6.0 0.333 0.333 0.743 " B h 0.35 0.333 Ws = c1 b3 b 0.30 c 1 0.25 h Js = c2 b4 0.20 b c 2 0.15 A=max B=c3max 0.10 =0 w naro|ach 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 h/b - 10/13 - 3. Skrcanie prta TRJKT RWNOBOCZNY a3 a4 Ws = Js = A A 20 46.2 A A=max =0 w naro|ach a SZEZCIOKT FOREMNY A A A Ws = 0.189a3 Js = 0.115a4 a A A A=max =0 w naro|ach A CIENKOZCIENNY PROFIL OTWARTY n n 1 1 Ws = sii3 Js = sii3 " " 3 3 i=1 i =1 max 1 s1 n sn i max  w [rodku dlugich bokw odcinka o grubo[ci max si CIENKOZCIENNA DOWOLNA RURA n s 2 Js = 4F Ws = 2F "i min i=1 i 1 s1 F n sn i max  w miejscu, gdzie grubo[ [cianki jest najmniejsza si F  pole ograniczone lini [rodkow - 11/13 - 3. Skrcanie prta 3.7. Napr|enia i odksztaBcenia spr|yny [rubowej P D=2R  [rednica spr|yny d=2r  [rednica drutu n  liczba zwojw   kt nachylenia zwojw (maBy)  P  siBa rozcigajca spr|yn O d=2r (rysunki spr|yn zaczerpnito z: NiezgodziDski M.E., NiezgodziDski T.: WytrzymaBo[ materiaBw, PWN Warszawa 2002) R Psin P P Pcos Ms=PR Mcos O O M=PR Msin O W my[lowym przekroju Dla maBych ktw     drutu spr|yny dziaBaj: mo|na przyj: - siBa normalna Psin, 0 - siB tnca Pcos, P - moment skrcajcy Mcos, Ms - moment gncy Msin, 0 - 12/13 - 3. Skrcanie prta Napr|enia istniejce w my[lowym przekroju drutu spr|yny s sum napr|eD od [cinania siB P i skrcania momentem Ms P P Ms Ms max    M    P    d=2r Ms 16Ms M = = = max =  +  = P M W0 d3 4 P 4 4P  = = 4P 4 D P 2 8PD = + 2 3 3 r2 d 2 = 3 d d d3 je[li D>>d to 8PD  E" max 3 d OdksztaBcenie spr|yny [rubowej M M s s d = ds d = Rd = R ds Ms GJ0 GJ0 A d d A O 2Rn M 2PR3n 8PD3n s  = R ds = = +" 4 ds GJ0 r4 Gd 0 G 2 P spr|yna [rubowa o maBym skoku jest sztywno[ spr|yny spr|yn liniow P Gd4 k = = = const   8D3n - 13/13 - 4. Zginanie prta 4. ZGINANIE PRTA 4.1. Wielko[ci charakteryzujce geometri przekroju 4.1.1. Zrodek ci|ko[ci przekroju z A CaBe pole A powierzchni przekroju podzielono na n cz[ci o polach powierzchni "Ai "Ai yi Momenty statyczne przekroju wzgldem osi y i z n n yc c Sy = zi"Ai Sz = yi"Ai " " i=1 i=1 zi zc Sy = zdA Sz = ydA +" +" gdy n!" i "Ai!0 A A y WspBrzdne [rodka ci|ko[ci przekroju O Sy Sz yc = zc = A A gdyby z cienkiej blachy wyci element o ksztaBcie c danego przekroju i zawiesi go na nici w [rodku ci|ko[ci to bdzie on pozostawaB w rwnowadze w ka|dym poBo|eniu Twierdzenia 1. Moment statyczny wzgldem osi przechodzcej przez [rodek ci|ko[ci przekroju rwny jest zeru. 2. Je[li przekrj posiada o[ symetrii to [rodek ci|ko[ci le|y na tej osi. 3. Moment statyczny sumy pl wzgldem wybranej osi rwny jest sumie momentw statycznych tych pl wzgldem tej|e osi. Przekrj dzielimy na n cz[ci o polach powierzchni Ai, dla ktrych znane s wspBrzdne yci, zci poBo|enia ich [rodkw ci|ko[ci ci. z WspBrzdne [rodka ci|ko[ci caBego przekroju obliczamy ze wzorw A1 A2 n n Ai yci Ai zci " c " yc An Ai Sy i=1 Sz i=1 yc = = zc = = zci ci A A A A zc n y A = Ai - pole powierzchni caBej przekroju " gdzie: O yci i=1 - 1/26 - 4. Zginanie prta PoBo|enie [rodka ci|ko[ci wybranych figur prostokt c a b a h c trapez trjkt h c b b a h/3 wycinek pier[cienia R  sin 2 r 2 R2 + Rr + r 2 c rc =  [rad]  3 R + r 2  rc przypadki szczeglne  /2 = =  /2         R R r=0 c c r 4R 3 rc rc 4 2 R2 + Rr + r2 4 2 rc = rc = R 3 R + r 3 - 2/26 - 4. Zginanie prta PrzykBad: Wyznaczy wspBrzdne [rodka ci|ko[ci przekroju ABCDEFGH pokazanego na rysunku (wymiary podano w mm). z H G Kolejno[ postpowania: 1 5 2 1) obieramy ukBad wspBrzdnych y,z, E F 2) dzielimy przekrj na cz[ci, ktrych wspBrzdne [rodkw ci|ko[ci mo|na Batwo obliczy, 50 c(11.67, 21.67) 3) numerujemy te cz[ci od 1 do n, 4) przygotowujemy tabelk wedBug D C podanego ni|ej wzoru, 3 15 5) do tabelki wpisujemy pola powierzchni Ai y kolejnych cz[ci oraz wspBrzdne yci, zci A B 10 ich [rodkw ci|ko[ci, 6) wykonujemy obliczenia w tabeli (kolumny 30 5 i 6), 7) kolumny 2, 5 i 6 podsumowujemy, 8) obliczamy wspBrzdne [rodka ci|ko[ci caBego przekroju wedBug podanych wzorw, poBo|enie [rodka ci|ko[ci nanosimy na rysunku. Ai yci zci Aiyci Aizci i [mm2] [mm] [mm] [mm3] [mm3] 1 2 3 4 5 6 1 100 20 47.5 2000 4750 2 500 5 25 2500 12500 3 300 20 7.5 6000 2250 900 10500 19500  yc=10500/900E"11.67mm zc=19500/900E"21.67mm Metoda  pl ujemnych Rozpatrywany przekrj mo|emy potraktowa jako zBo|ony z dwch figur: 1  prostokta ABGH, 2  prostokta CDEF ale o polu ujemnym. Ai yci zci Aiyci Aizci i [mm2] [mm] [mm] [mm3] [mm3] 1 2 3 4 5 6 1 1500 15 25 22500 37500 2  600 20 30  12000  18000 900 10500 19500  yc=10500/900E"11.67mm zc=19500/900E"21.67mm - 3/26 - 4. Zginanie prta 4.1.2. Momenty bezwBadno[ci przekroju CaBe pole A powierzchni przekroju podzielono na n cz[ci o polach powierzchni "Ai z A Momenty bezwBadno[ci wzgldem osi "Ai gdy n!" i "Ai!0 yi n J = z2dA J = zi2"Ai y +" " y A ri i=1 zi n J = y2dA J = yi2"Ai z +" " z y A i=1 O Biegunowy moment bezwBadno[ci gdy n!" i "Ai!0 JO = r2dA = (y2 + z2)dA = +" +" n A A JO = r2dA JO = ri2"Ai +" " A = y2dA + z2dA = J + J i=1 z y +" +" A A Twierdzenie Biegunowy moment bezwBadno[ci rwny jest sumie momentw bezwBadno[ci wzgldem dwch wzajemnie prostopadBych osi przecinajcych si w biegunie. Moment od[rodkowy (dewiacji, zboczenia) gdy n!" i "Ai!0 Twierdzenie n Je[li ktra[ z osi y,z jest osi symetrii J = yzdA J = yi zi"Ai yz +" " yz przekroju, to moment od[rodkowy Jyz A i=1 wzgldem tych osi rwny jest zeru. Definicje 1. Osie y,z zaczepione w [rodku ci|ko[ci przekroju nazywamy osiami centralnymi. 2. Osie y,z, wzgldem ktrych momenty bezwBadno[ci Jy oraz Jz osigaj ekstremalne warto[ci nazywamy osiami gBwnymi. 3. Osie centralne, bdce rwnocze[nie osiami gBwnymi nazywamy gBwnymi centralnymi osiami bezwBadno[ci (GCOB) GBwne centralne osie bezwBadno[ci maj szczeglne znaczenie przy analizie rozkBadu napr|eD w prtach zginanych. - 4/26 - 4. Zginanie prta Momenty bezwBadno[ci wzgldem osi rwnolegBych zc z A yc, zc  osie centralne (zaczepione w dA [rodku ci|ko[ci przekroju) z zc y, z  osie rwnolegBe do osi centralnych, y0 y przesunite o y0, z0 0 z0 y yc Elementarne pole dA posiada yc c wspBrzdne (yc, zc) w ukBadzie centralnym oraz wspBrzdne (y, z) w ukBadzie przesunitym. y = yc - y0 z = zc - z0 2 dJ = y2dA = (yc - y0) dA = dJ = z2dA = (zc - z0)2 dA = z y 2 2 2 2 = yc dA - 2 yc y0dA + y0 dA = zc dA - 2zcz0dA + z0dA 2 2 2 2 J = yc dA - 2 y0 ycdA + y0 dA J = zc dA - 2z0 zcdA + z0 dA z +" +" +" y +" +" +" A A A A A A Jz J A A yc c 0 0 2 2 J = J + z0 A Jz = Jzc + y0 A y yc wzory Steinera Twierdzenie Steinera Moment bezwBadno[ci wzgldem osi jest rwny sumie momentu bezwBadno[ci wzgldem rwnolegBej osi centralnej oraz iloczynu pola A figury przez kwadrat odlegBo[ci midzy tymi osiami. dJ = yzdA = (yc - y0)(zc - z0)= yz = yc zcdA - z0 ycdA - y0zcdA + y0z0dA J = yc zcdA - z0 ycdA - y0 zcdA + y0z0 dA yz +" +" +" +" A A A A J 0 0 A yczc J = J + y0z0 A yz yczc Twierdzenie Moment od[rodkowy wzgldem osi ukBadu przesunitego jest rwny sumie momentu od[rodkowego wzgldem osi ukBadu centralnego oraz iloczynu pola A figury przez iloczyn wspBrzdnych [rodka ukBadu przesunitego. - 5/26 - 4. Zginanie prta Momenty bezwBadno[ci wzgldem osi obrconych z dA y1, z1  osie obrcone w stosunku do osi A y, z o kt  z z1 y1 Elementarne pole dA posiada wspBrz- dne (y, z) w ukBadzie y, z oraz wspBrz- z1 y1 dne (y1, z1) w ukBadzie obrconym.  y 0 y y1 = y cos + z sin z1 = - y sin + z cos 2 2 2 dJ = z1 dA = (- y sin  + z cos ) dA = y2 sin  dA - 2 yz sin  cos dA + z2 cos2  dA y1 2 J = sin  y2dA - sin 2 yzdA + cos2  z2dA y1 +" +" +" A A A Jy Jz Jyz J = J cos2  + Jz sin2  - J sin 2 y1 y yz 2 2 dJ = y1 dA = (y cos + z sin) dA = y2 cos2 dA + 2yz sin cosdA + z2 sin2 dA z1 J = cos2  y2dA + sin 2 yzdA + sin2  z2dA y1 +" +" +" A A A Jyz Jy Jz Jz1 = J sin2  + Jz cos2  + J sin 2 y yz dJ = y1z1dA = (y cos + z sin)(- y sin + z cos)dA = y1z1 2 2 = -sin cos y2dA + cos2  yzdA - sin  yzdA + sin cos z dA J = -sin cos y2dA + cos 2 yzdA + sin cos z2dA y1z1 +" +" +" A A A Jy Jz Jyz 1 J = J cos2 + (J - Jz)sin 2 y1z1 yz y 2 - 6/26 - 4. Zginanie prta Osie gBwne i gBwne momenty bezwBadno[ci Zadanie J J Nale|y znalez taki kt =0 obrotu osi, aby momenty oraz osigaBy y1 z1 ekstremalne warto[ci. dJ y1 = -2sin cos J + 2sin cos J - 2cos 2 J = 0 y z yz d sin 2(J - J )- 2cos 2 J = 0 z y yz J yz tg20 = 2 J - J z y Osie obrcone o tak okre[lony kt 0 nazywamy osiami gBwnymi. Po podstawieniu kta =0 do wyra|eD na momenty bezwBadno[ci w ukBadzie obrconym i wykorzystaniu nastpujcych zale|no[ci trygonometrycznych 1- cos 2 1+ cos 2 tg2 1 2 sin  = cos2  = sin 2 = cos 2 = 2 2 2 2 1+ tg 2 1+ tg 2 otrzymujemy gBwne momenty bezwBadno[ci (momenty wzgldem osi gBwnych) 2 Jz + J Jz - J y y 2 J = Jmin = - + J y1 yz 2 2 2 Jz + J Jz - J y y 2 Jz = Jmax = + + J yz 1 2 2 J = 0 y1z1 Momenty gBwne osigaj warto[ci ekstremalne (najwiksz i najmniejsz) spo[rd wszystkich mo|liwych warto[ci uzyskanych przy obrocie ukBadu wspBrzdnych o dowolny kt. Moment od[rodkowy (dewiacji) wzgldem osi gBwnych osiga warto[ 0. - 7/26 - 4. Zginanie prta KoBo Mohra dla momentw bezwBadno[ci (geometryczna interpretacja wzorw) 2 J Jz + J Jz y - J yz y 2 tg20 = 2 Jmin,max = m + J yz J - J 2 2 z y Jyz A Jyz 2 J - J z y 2 + J yz 2 J + J y z 2 Jy Jz Jmin Jz Jmax Jy C 0 2 - Jyz B Kolejno[ postpowania: 1) rysujemy ukBad wspBrzdnych: o[ pozioma Jy Jz, o[ pionowa Jyz, 2) zaznaczamy punkty: A(Jy, Jyz), B(Jz,  Jyz), 3) punkty A i B Bczymy odcinkiem, ktry przecinajc si z poziom osi wyznacza [rodek C koBa Mohra, 4) zakre[lamy koBo Mohra promieniem CA, 5) aby otrzyma gBwne momenty bezwBadno[ci Jmin, Jmax nale|y [rednic AB obrci o kt 2 tak, aby staBa si [rednic poziom,    6) aby otrzyma kierunki osi gBwnych nale|y osie y,z obrci na rysunku przekroju o kt  w t sam stron, co [rednic AB.    - 8/26 - 4. Zginanie prta Momenty bezwBadno[ci wybranych figur prostokt z c y ab3 ba3 b J = J = J = 0 y z yz 12 12 a z trjkt prostoktny b ab3 ba3 a2b2 y c J = Jz = J = - y yz 36 36 72 b/3 a/3 a R4 - r4 1  - sin 2 wycinek z J = y pier[cienia 8 2 R R4 - r4 1  + sin 2 Jz = c r 8 2  R4 - r4 y J = (1- cos 2) yz 16 z R4 D4 y c J = Jz = = J = 0 y yz 4 64 D=2R - 9/26 - 4. Zginanie prta PrzykBad: Wyznaczy momenty gBwne i gBwne centralne osie bezwBadno[ci przekroju ABCDEFGH pokazanego na rysunku (wymiary podano w mm). Kolejno[ postpowania: z 1) wyznaczamy poBo|enie [rodka ci|ko[ci H G przekroju (patrz poprzedni przykBad) 1 5 2 2) wprowadzamy dla ka|dej cz[ci pola lokalny E F okBad wspBrzdnych ui,vi zaczepiony w jej zc [rodku ci|ko[ci i osiach rwnolegBych do osi ukBadu globalnego y,z 50 yc c(11.67, 21.67) vi D C ui 3 bi ci 15 y ai A B 10 3) przygotowujemy tabelk wedBug podanego 30 ni|ej wzoru, 4) do tabelki wpisujemy pola powierzchni wymiary ai, bi kolejnych cz[ci oraz wspBrzdne ich [rodkw ci|ko[ci yci, zci w ukBadzie globalnym y,z, 5) obliczamy pola powierzchni Ai cz[ci oraz ich momenty bezwBadno[ci wzgldem Jui = aibi3 /12 Jvi = biai3 /12 Juvi = 0 lokalnych osi ui,vi: , , 6) korzystajc z twierdzenia Steinera obliczamy momenty bezwBadno[ci cz[ci wzgldem osi ukBadu y,z (kolumny 10, 11 i 12) 2 2 J = Jui + Ai zci J = Jvi + Ai yci J = Juvi + Ai ycizci , yi zi yzi 7) kolumny 10, 11 i 12 podsumowujemy, 8) korzystajc z twierdzenia Steinera obliczamy momenty bezwBadno[ci wzgldem osi centralnych yc, zc 2 2 J = J - zc Ai J = Ai J = Ai " " "J - yc " "J - yc zc" yc yi zc zi yzc yzi ai bi yci zci Ai Jui Jvi Juvi i [mm] [mm] [mm] [mm] [mm2] [mm4] [mm4] [mm4] 1 2 3 5 6 4 7 8 9 1 20 5 20 47.5 100 208 3333 0 2 10 50 5 25 500 104167 4167 0 3 20 15 20 7.5 300 5625 10000 0 900  Jyc=665000-21.672"900=242370mm4 Jyi Jzi Jyzi [mm4] [mm4] [mm4] Jzc=190000-11.672"900=67430mm4 10 11 12 225833 43333 95000 Jyzc=202500-11.67"21.67"900=-25100mm4 416667 16667 62500 22500 130000 45000 665000 190000 202500 - 10/26 - 4. Zginanie prta 9) w celu znalezienia poBo|enia osi gBwnych i momentw gBwnych mo|emy wykorzysta koBo Mohra Jyzc Jyc= 242370 91000 Jyc Jzc Jmin= 63900 15.40 Jmax= 245900 Jyzc= -25100 Jzc=67430 J + J yc zc = 154900 mm4 Jmin=Jz0= 154900-91000=63900 mm4 2 2 J - J zc yc 2 + J = 91000 mm4 Jmax=Jy0= 154900+91000=245900 mm4 yzc 2 tg2=0.287 ! 2=15.40 z0 5 11.67 y0 50 7.70 c 15 10 30 - 11/26 - 154900 21.67 4. Zginanie prta 4.2. Rodzaje zginania Zginanie  sposb obci|enia prta, ktry powoduje istnienie w my[lowym przekroju prostopadBym do jego osi z momentu gncego Mg Mg Momentowi gncemu towarzyszy Mgz y zazwyczaj siBa tnca T. Ty c Mgy y,z  gBwne centralne osie x bezwBadno[ci przekroju T Tz Zginanie: - czyste  w my[lowym przekroju istnieje jedynie moment gncy Mg - poprzeczne  momentowi Mg towarzyszy siBa tnca T Zginanie: - proste  wypadkowy moment gncy Mg ma kierunek jednej z gBwnych centralnych osi bezwBadno[ci przekroju y,z - uko[ne  wypadkowy moment gncy daje niezerowe skBadowe na obie osie y,z z z y x c Mgz Mgy x Mgy Inny sposb przedstawienia wektora momentu gncego - 12/26 - 4. Zginanie prta 4.3. Wykresy momentw gncych i siB tncych Prt obci|ony siBami oraz momentami siB, ktrych wektory s prostopadBe do jego osi, nazywamy belk. qi(x) z Pi Mgi x A B x dx Obci|enie belki: 1. siBy czynne - siBy skupione Pi [N] - skupione momenty gnce Mgi [Nm] - obci|enie cigBe qi(x) [N/m] 2. siBy bierne - reakcje podpr Zwizek midzy obci|eniem cigBym, momentem gncym i siB tnc q(x) Fz = 0 T(x)- q(x)dx -[T(x)+ dT(x)]= 0 " ! T(x) Mg(x)+d Mg(x) K dT(x) Mg(x) = -q(x) T(x)+dT(x) dx x dx dx [T(x)+ dT(x)]dx -[M (x)+ dM (x)]= 0 "M = 0 M (x)+ q(x)dx + K g g g 2 po pominiciu maBych drugiego rzdu: dxdx, dT(x)dx otrzymujemy dMg(x) = T(x) dx - 13/26 - 4. Zginanie prta Aby wykona wykresy momentw gncych Mg(x) oraz siB tncych T(x) w oglnym przypadku nale|y: 1. wyznaczy reakcje podpr qi(x) z Pi Mgi x A B RB RA 2. dokona my[lowego przekroju belki - w miejscu okre[lonym wspBrzdn x qi(x) z Pi Mgi  x A B  RB RA x 3. wyznaczy siBy wewntrzne Mg(x), T(x) z warunkw rwnowagi lewej lub prawej my[lowo odcitej cz[ci qi(x) z Pi   Mgi T(x) Mg(x) x A B RB RA Mg(x) T(x)   x x - 14/26 - 4. Zginanie prta PrzykBad: Wykona wykres momentw gncych Mg(x) oraz siB tncych T(x) dla belki pokaza- nej na rysunku. z q l1=1m l2=1m Mg l3=2m x l4=2m A E B C D Mg=5kNm P q=2kN/m l1 l2 l3 l4 P=10kN Uwaga: W oglnym przypadku nie da si opisa jednym rwnaniem przebiegu funkcji Mg(x) oraz T(x) na caBej belce. Rwnania te trzeba pisa niezale|nie dla poszczeglnych przedziaBw belki. Granice przedziaBw wyznaczone s przez punkty przyBo|enia siB skupionych i momentw skupionych jak rwnie| pocztek i koniec obci|enia cigBego. 1) Obliczenia reakcji z q(l3+l4) q Mg x A E B C D RD RA P l1 l2 l3 l4 l3 + l4 + RD(l1 + l2 + l3)+ P(l1 + l2 + l3 + l4 ) = 0 "M = 0 M - q(l3 + l4 )l1 + l2 + A g 2 RD=-8.25kN "F = 0 RA - q(l3 + l4)+ RD + P = 0 z RA=6.25kN - 15/26 - 4. Zginanie prta z q=2kN/m Mg=5kNm     x A E     B C D RA=6.25kN RD=8.25kN P=10kN l1=1m l2=1m l3=2m l4=2m 2) W kolejnych przedziaBach belki wykonujemy my[lowe przekroje i z warunkw rwnowagi lewej lub prawej cz[ci wyznaczamy funkcje Mg(x) oraz T(x) przedziaB A-B  Mg(x) Fz = 0 RA - T(x) = 0 T(x)= RA = 6.25 ! kN " K A  ! kNm "M = 0 M (x)- RAx = 0 M (x)= RAx = 6.25x K g g RA T(x) x przedziaB B-C Mg  Fz = 0 RA - T(x) = 0 T(x)= RA = 6.25 ! kN " Mg(x) K A B "M = 0 M (x)- RAx + M = 0 K g g T(x) RA  M (x)= RAx - M = (6.25x - 5) kNm g g l1=1m x przedziaB C-D q  Mg Mg(x) K A "F = 0 RA - q[x -(l1 + l2)]-T(x)= 0 z B C T(x) RA T(x) = RA - q[x - (l1 + l2)] l1 l2  T(x)= [6.25 - 2(x - 2)] kN x -(l1 + l2)] = 0 "M = 0 M (x)- RAx + M + q[x -(l1 + l2)][x K g g 2 2 [x -(l1 + l2)] M (x)= RAx - M - q M (x)= 6.25x - 5 -(x - 2)2 kN g g g 2 - 16/26 - 4. Zginanie prta przedziaB D-E  q "F = 0 T(x)- q[(l1 + l2 + l3 + l4)- x]+ P = 0 z T(x) T(x)= q[(l1 + l2 + l3 + l4)- x]- P K E Mg(x) T(x) = 2[6 - x]-10 kN P  x l1+l2+l3+l4 "M = 0 K 1 M (x)+ q[(l1 + l2 + l3 + l4)- x][(l + l2 + l3 + l4)- x]- P[(l1 + l2 + l3 + l4)- x]= 0 g 2 2 [(l1 + l2 + l3 + l4)- x] M (x) = P[(l1 + l2 + l3 + l4)- x]- q g 2 2 M (x)=10[6 - x]-[6 - x] kNm g 3) Wykonujemy wykresy T [kN] 6.25 2.25 E x A B C D -6 -10 16 Mg [kNm] 7.5 6.25 1.25 x B C D E A Otrzymane wykresy siB wewntrznych stanowi podstaw dalszej analizy wytrzymaBo[ciowej belki. - 17/26 - 4. Zginanie prta 4.4. OdksztaBcenia i napr|enia przy czystym zginaniu belki pryzmatycznej Czyste zginanie  taki sposb obci|enia belki, |e w przekrojach na pewnym jej odcinku panuje jedynie moment gncy Mg (siBa tnca T=0). Poniewa| dMg/dx=T, to przy czystym zginaniu Mg=const. Mg=Pa=const Mg(x) P P D x A C B a odcinek belki poddany a czystemu zginaniu PrzykBad realizacji stanu czystego zginania belki ZaBo|enia: - zginanie nastpuje w pBaszczyznie rysunku (o[ z jest osi gBwn) z z Mg Mg x x l Przed obci|eniem: Po obci|eniu momentem gncym Mg: - na powierzchni prta narysowano - linie siatki rwnolegBe do osi prta prostoktn siatk (wzdBu|ne) staj si fragmentami wspB[rodkowych okrgw, - linie siatki prostopadBe do osi pozostaj proste i prostopadBe do linii wzdBu|nych. Wnioski: - przekroje pBaskie prostopadBe do osi belki przed odksztaBceniem pozostaj pBaskie i prostopadBe do zakrzywionej po odksztaBceniu osi belki, - jedne wzdBu|ne wBkna belki ulegaj wydBu|eniu, inne skrceniu, - istnieje warstwa obojtna, ktrej wBkna nie zmieniaj swojej dBugo[ci. - 18/26 - 4. Zginanie prta l  dBugo[ wBkien warstwy obojtnej   promieD warstwy obojtnej l(z)  dBugo[ wBkien warstwy, ktrej poBo|enie okre[lone jest wspBrzdn z x (promieniem -z) -z  l(z) l z = l(z) = l1 - ! z  - z   Mg Mg x (z)  odksztaBcenie wzgldne wBkien o wspBrzdnej z l l(z)- l z warstwa (z) = = - obojtna l  Przy czystym zginaniu odksztaBcenia wzgldne wBkien belki s proporcjonalne do ich odlegBo[ci od warstwy obojtnej: - dla z>0 (powy|ej warstwy obojtnej) (z)<0 ([ciskanie) - dla z<0 (poni|ej warstwy obojtnej) (z)>0 (rozciganie) ZaBo|enia: - napr|enia w kierunku poprzecznym do wBkien belki mo|na zaniedba  ka|de wBkno pracuje na rozciganie lub [ciskanie jak elementarny prt (z Teorii Spr|ysto[ci),  (z) z (z) (z) - speBnione jest prawo Hooke a:  = !  = E(z) = -E E  siBa wypadkowa od napr|eD  dziaBajcych na elementarnym polu dA: Mg z dA E dFx =  " dA = - zdA  y Fx = 0 "  E x  Fx = " dA = - zdA = 0 (z )   +" +"  A A a zatem moment statyczny przekroju zdA = 0 wzgldem osi y: +" A A pole powierzchni przekroju poprzecznego - 19/26 - 4. Zginanie prta wniosek: o[ y przechodzi przez [rodek ci|ko[ci przekroju (jest osi centraln) E dM = -zdFx = - z2dA elementarny moment wzgldem osi y od siBy dFx: y  E dM + M = 0 - z2dA + M = 0 M = 0 " ! y g ! g +" +" y  A A z2dA = J y - moment bezwBadno[ci pola przekroju wzgldem osi y +" A zwizek midzy: M obci|eniem Mg, 1 g = sztywno[ci na zginanie EJy,  EJ y i promieniem krzywizny warstwy obojtnej     przy czystym zginaniu belki pryzmatycznej M napr|enia przy czystym zginaniu g M z  (z) = - z g belki pryzmatycznej  (z) = -E = - z J y  J y Wnioski: - przy czystym zginaniu belki pryzmatycznej o[ obojtna (wBkna belki, w ktrych napr|enia =0) przechodzi przez [rodek ci|ko[ci przekroju, - napr|enia rosn liniowo wraz z odlegBo[ci wBkien od osi obojtnej (ekstremalne napr|enia wystpuj we wBknach, ktrych odlegBo[ od osi obojtnej jest najwiksza i maj przeciwne znaki) M g M M J g g y  =  = - zmax = = Wy max max Wy J J y zmax y zmax Wy  wskaznik wytrzymaBo[ci na zginanie z z y, z  gBwne centralne osie bezwBadno[ci przekroju prta y Mg Mg x c z  (z )   warstwa obojtna zmax x  (z )   o[ obojtna max    - 20/26 - 4. Zginanie prta 4.5. Napr|enia styczne przy zginaniu poprzecznym belki pryzmatycznej Zginanie poprzeczne  zginanie belki z udziaBem siBy tncej T.  z x P Przed obci|eniem: Po obci|eniu siB poprzeczn P: - na powierzchni prta narysowano - kty midzy bokami odksztaBconej siatki prostoktn siatk nie s na ogB proste, - najbardziej zmienione zostaj kty w pobli|u osi prta, - zmiana katw przy wBknach skrajnych jest prawie niezauwa|alna Wniosek: poniewa| napr|enia styczne  s proporcjonalne z do kata odksztaBcenia postaciowego  to rozkBad napr|eD stycznych w przekroju poprzecznym prta nie jest rwnomierny. bz pole odcite lini o wspBrzdnej z wzr {urawskiego y (z) z TS y z  = z bz J y T x z  [rednia warto[ z-owej skBadowej napr|eD stycznych w warstwie przekrj o wspBrzdnej z zwarty T  siBa tnca w przekroju (z) S  moment statyczny pola przekroju odcitego wspBrzdn z y bz  szeroko[ warstwy Jy  moment bezwBadno[ci przekroju wzgldem osi y - 21/26 - 4. Zginanie prta rozkBad napr|eD stycznych rozkBad napr|eD stycznych w przekroju prostoktnym w przekroju koBowym z z z z       z  T h y y T b d 3 4  =   =  max [r z max [r 2 3 T 4T  =  = [r [r 2 bh d 2 3 z 2 4  =  1-  =  sin2  z [r z [r 2 h 3 Przy zginaniu poprzecznym z techniczn dokBadno[ci mo|na stosowa wzory na napr|enia i promieD krzywizny belki jak przy czystym zginaniu: M (x) M (x) M (x) 1 g g g =  (z)= - z  = d" kg max  EJ J Wy y y kg  dopuszczalne napr|enia na zginanie - 22/26 - 4. Zginanie prta z P d 2 3 x d d A = W = y B A 4 32 l M 32Pl Mg(x) g max  = - = max 3 x Wy d T 4P 4 16P  = = -Pl [r  =  = max [r 2 2 A 3 d 3d T(x) P  l max = 6 x  d max przykBad: dla l/d=10 maxH"1.7%max Wniosek: w belkach smukBych, gdzie dBugo[ jest du|o wiksza od wymiaru poprzecznego, napr|enia od [cinania s pomijalnie maBe w porwnaniu z napr|eniami od zginania. Za pominiciem napr|eD stycznych w belkach smukBych przemawia rwnie| fakt, |e w punktach przekroju gdzie panuj najwiksze napr|enia normalne (punkty najbardziej oddalone od osi obojtnej) napr|enia styczne s rwne zeru  a zatem wzajemne dziaBanie napr|eD stycznych i normalnych  sumuje si w bardzo maBym stopniu. T P T = P P 2 d P 8 P max = d" kt T 2 3 d kt  napr|enia dopuszczalne na [cinanie sworzeD PrzykBad konstrukcji, w ktrej napr|enia styczne peBni rol dominujc (poBczenie sworzniowe) - 23/26 - 4. Zginanie prta 4.6. Zginanie uko[ne Zginanie uko[ne - przypadek zginania belki, w ktrym wypadkowy moment gncy Mg w przekroju nie pokrywa si z |adn z gBwnych centralnych osi bezwBadno[ci Zginanie uko[ne traktuje si jako superpozycj dwch stanw zginania prostego: 1. momentem Mgy 2. momentem Mgz z z z y y B B B z z 1 Mgy 2  y y y  c c Mg Mgz c x x x zginanie zginanie zginanie momentem Mg momentem Mgy momentem Mgz (zginanie uko[ne) (zginanie proste) (zginanie proste) Mgy=Mg cos Mgz=Mg sin  - kt nachylenia pBaszczyzny dziaBania momentu gncego Mg do pBaszczyzny x-y M M cos M M sin gy g gz g 1 = - z = - z  = - y = - y 2 J J J J y y z z M cos M sin g g  = 1 + = - z - y 2 J J y z - 24/26 - 4. Zginanie prta z Rwnanie osi obojtnej (=0) M cos M sin g g - z - y = 0 J J y z !  y J  y z = -y tg Mg c Jz x J y tg  = - tg o[ obojtna J z przekroju O[ obojtna przy zginaniu uko[nym przechodzi przez [rodek ci|ko[ci przekroju i w przypadku oglnym nie jest prostopadBa do pBaszczyzny dziaBania momentu Mg. Ekstremalne napr|enia wystpuj w punktach najbardziej oddalonych od osi obojtnej. - 25/26 - 4. Zginanie prta 4.7. Linia ugicia belki C - punkt na osi belki z okre[lony wspBrzdn x (x) z(x) - ugicie belki w P z(x) punkcie C C (x) A x (x) - kt ugicia belki B w punkcie C x (x) - promieD krzywi- l zny belki w punkcie C 2 1 d z dla maBych ktw ugicia = (x) dx2 2 M (x) d z M (x) g dz g = z(x) = (x) = = dx +"(x)dx +" EJ dx2 dx EJ y y PrzykBad: Wyznaczy rwnanie linii ugicia belki wspornikowej pokazanej powy|ej. Mg(x) Mg(x)=P(l-x) x A B dz P(l - x)dx = P x2 - (x) = = + c1 lx +" dx EJ EJ 2 y y staB caBkowania c1 wyznaczamy z warunkw brzegowych: dla x=0 (x)=0 ! c1=0 0 = 0 + c1 P x2 P x2 x3 - z(x)= lx dx = - + c2 l +" EJ 2 EJ 2 6 y y staB caBkowania c2 wyznaczamy z warunkw brzegowych: dla x=0 z(x)=0 ! c2=0 0 = 0 + c2 Pl3 P x2 x3 zB = z(l) = Ostatecznie Ugicie na koDcu z(x) = l - 3EJ EJ 2 6 y y - 26/26 - 5. Analiza stanu napr|enia i odksztaBcenia 5. ANALIZA STANU NAPR{ENIA I ODKSZTAACENIA 5.1. Analiza pBaskiego stanu napr|enia PBaski stan napr|enia - na my[lowo wycit, elementarn kostk dziaBaj 2 napr|enia w jednej pBaszczyznie (1-2) 2    2 1, 2  osie gBwne 2    1, 2  napr|enia       1 gBwne    1 1 (brak napr|eD    stycznych) 1 3 1    1    2    2    2 2 2 2 2  ' "      1 1 1 1 1  ' "   2 2 ' " ' "  = 1 cos2  =  sin2  =  +  2 ' " ' "  =  +  = 1 sin cos  = -2 sin cos 1 +2 1 -2  = + cos 2 2 2 1 - 2  = sin2 2 - 1/6 - 5. Analiza stanu napr|enia i odksztaBcenia KoBo Mohra dla napr|eD Zadanie: Dane s napr|enia gBwne 1, 2. Znalez napr|enia na [ciankach kostki obrconej o kt . 2  2  +/2 +/2 2+ 1  2  2 +/2  1 1   1 +/2 2 (1+2)/2 Kolejno[ postpowania: 1. rysujemy ukBad wspBrzdnych , , 2. na osi poziomej zaznaczamy napr|enia 1 i 2 , 3. ze [rodka (1+2)/2 rysujemy okrg przechodzcy przez punkty 1 i 2 , 4. poziom [rednic koBa obracamy o kt 2 , 5. odczytujemy napr|enia - dla krawdzi nachylonej pod ktem  : ,  , - dla krawdzi prostopadBej : +/2, +/2 . Zadanie odwrotne: Na [ciankach kostki dane s napr|enia x, y, . Znalez poBo|enie osi gBwnych i napr|enia gBwne. y  y 2  x 2 1  2  y x x 2 1 x x   1 1 2 -  y - 2/6 - 5. Analiza stanu napr|enia i odksztaBcenia 5.2. Uproszczona analiza trjosiowego stanu napr|enia 2 Trjosiowy stan napr|enia  na 2    wszystkich [cianach kostki dziaBaj napr|enia 3 1,2,3  osie gBwne 1    1 1, 2, 3  napr|enia gBwne          1    3    2    3 1    2    3     3 2 1  2  2      2    1    1    1    3   3     3 1. Poszczeglne koBa reprezentuj stan napr|eD w pBaszczyznach rwnolegBych do odpowiednich osi. 2. Punkt wewntrz wyr|nionego obszaru reprezentuje stan napr|eD w dowolnie ustawionym przekroju (z Teorii Spr|ysto[ci). 3. Maksymalne napr|enia styczne rwne s promieniowi najwikszego koBa. - 3/6 - 5. Analiza stanu napr|enia i odksztaBcenia 5.3. Uproszczona analiza stanu odksztaBcenia 2 Elementarna my[lowo wycita kostka, znajdujca si w pBaskim stanie odksztaBcenia, doznaje wydBu|eD wzgldnych jak na rysunku: - na kierunku 1: 1 - na kierunku 2: 2  1 2 Na kierunku nachylonym pod ktem     odksztaBcenia kostki wynios: - wydBu|enie wzgldne  = 1 cos2  +  sin2  2 1 - kt odksztaBcenia postaciowego  = 2(1 - 2)sin cos 1,2  gBwne osie odksztaBcenia 1, 2  odksztaBcenia gBwne       (patrz: Analiza stanu odksztaBcenia rozciganego prta) KoBo Mohra dla pBaskiego stanu odksztaBcenia /2 /2 2+ 2  2 +/2 1  +/2/2 (1+2)/2 Kolejno[ postpowania: 1. rysujemy ukBad wspBrzdnych ,/2, 2. na osi poziomej zaznaczamy wydBu|enia 1 i 2 , 3. ze [rodka (1+2)/2 rysujemy okrg przechodzcy przez punkty 1 i 2 , 4. poziom [rednic koBa obracamy o kt 2 , 5. odczytujemy odksztaBcenia - dla krawdzi nachylonej pod ktem  : , /2 , - dla krawdzi prostopadBej: +/2, +/2/2 . - 4/6 - 5. Analiza stanu napr|enia i odksztaBcenia Trjwymiarowy stan odksztaBcenia /2 2 1  2 1 3 2    3 3    1    1,2,3  osie gBwne 1, 2, 3  odksztaBcenia gBwne          1. Poszczeglne koBa reprezentuj stan odksztaBcenia w pBaszczyznach rwnolegBych do odpowiednich osi. 2. Punkt wewntrz wyr|nionego obszaru reprezentuje stan odksztaBcenia w dowolnie ustawionym przekroju (z Teorii Spr|ysto[ci). 3. Maksymalny kt odksztaBcenia postaciowego rwny jest [rednicy najwikszego koBa. 4. W ka|dym stanie odksztaBcenia istniej tylko 3 kierunki gBwne (1, 2, 3), midzy ktrymi pierwotne kty proste nie ulegaj zmianie. Odpowiadajce tym kierunkom odksztaBcenia 1, 2, 3 zwane s odksztaBceniami gBwnymi.          - 5/6 - 5. Analiza stanu napr|enia i odksztaBcenia 5.4. Uoglnione prawo Hooke a 2 1 1 = [1 -(2 + 3)] 2    E 3 1 1 2 = [2 -(1 + 3)] 1    3    1 E    3 1 3 = [3 -(1 + 2)] E 2    2 2 2 2    3 1 1 1 1    2    1    3    2    3 3 3 2    3    3    3    2    1 1       1    1  3 2 1 = 1 = - 1 = - E E E 1  3 2 2 = - 2 = 2 = - E E E 3 1  2 3 = - 3 = - 3 = E E E y Oglny przypadek obci|enia elementarnej kostki (gdy osie x,y,z nie s osiami gBwnymi) y    z    x    Stan napr|enia opisany jest z jednoznacznie przez 6 skBadowych: x y    z x x y z  napr|enia normalne      y x        y    x    x y z  napr|enia styczne          y x z       z    z x z y    - 6/6 - 6. Hipotezy wytrzymaBo[ciowe i wytrzymaBo[ zBo|ona prta 6. HIPOTEZY WYTRZYMAAOZCIOWE I WYTRZYMAAOZ ZAO{ONA PRTA 6.1. Hipotezy wytrzymaBo[ciowe Hipotezy wytrzymaBo[ciowe  przybli|one ujcie ilo[ciowe zBo|onych zjawisk towarzyszcych pojawieniu si w materiale ma- kroskopowych odksztaBceD trwaBych. Hipoteza energii odksztaBcenia postaciowego (Hubera) miar niebezpieczeDstwa, jakie przedstawia dany stan napr|enia z uwagi na pojawienie si pierwszych makroskopowych trwaBych odksztaBceD jest efektywne napr|enie styczne ef    je[li znane s napr|enia gBwne 1 2 2 2  = [(1 -  ) + ( -  ) + ( - 1) ] ef 2 2 3 3 15 w przypadku oglnego stanu napr|eD 1 2 2 2 2 2 2 ef = [( -  ) + ( -  ) + ( -  ) + 6( +  +  )] x y y z z x x y z 15 Hipoteza maksymalnych napr|eD stycznych (max, Coulomba-Treski) miar niebezpieczeDstwa, jakie przedstawia dany stan napr|enia z uwagi na pojawienie si pierwszych makroskopowych trwaBych odksztaBceD jest maksymalne napr|enie styczne max    (podej[cie uproszczone) Ten stan napr|enia jest dla materiaBu bardziej niebezpieczny, dla ktrego efektywne napr|enie styczne ef (wg hipotezy Hubera) lub maksymalne napr|enie styczne max (wg hipotezy max) jest wiksze. - 1/5 - 6. Hipotezy wytrzymaBo[ciowe i wytrzymaBo[ zBo|ona prta 6.2. Napr|enia zredukowane 2 zBo|ony stan napr|eD 2    3 1 1 2 2 2  = [(1 -  ) + ( -  ) + ( - 1) ] 1    ef 2 2 3 3 3    1    15 3 (hip. Hubera) 2    JEDNAKOWO NIEBEZPIECZNY 2 stan prostego rozcigania (statyczna prba rozcigania) 1 red    2 2 red    ef =  red (hip. Hubera) 15 3 Z zaBo|enia efektywne napr|enia styczne obu stanw s jednakowe, skd napr|enia zredukowane 1  = [(1 -  )2 + ( - 3)2 + (3 - 1)2] red 2 2 2 w przypadku najbardziej oglnym 1 2 2 2 2 2  = [( -  ) + ( -  ) + ( -  )2 + 6( +  +  )] red x y y z z x x y z 2 Napr|enia zredukowane  napr|enia w stanie prostego rozcigania tak samo niebezpieczne dla materiaBu, jak dany zBo|ony stan napr|eD Umo|liwiaj porwnanie zBo|onego stanu napr|eD z wynikami statycznej prby rozcigania. - 2/5 - 6. Hipotezy wytrzymaBo[ciowe i wytrzymaBo[ zBo|ona prta Napr|enia zredukowane wedBug hipotezy max    2  max 2    3 1  1    3    1    3 2    max = promieD najwikszego koBa Mohra    JEDNAKOWO NIEBEZPIECZNY stan prostego rozcigania (statyczna prba rozcigania) 2  max 1  red    red red    3  =  / 2 max red Poniewa| z zaBo|enia oba stany s dla materiaBu jednakowo niebezpieczne, to  = 2max red Re red d"kr = ne kr  napr|enia dopuszczalne na rozciganie Re  granica plastyczno[ci materiaBu ne>1  wspBczynnik bezpieczeDstwa - 3/5 - 6. Hipotezy wytrzymaBo[ciowe i wytrzymaBo[ zBo|ona prta Porwnanie wynikw hipotez wyrtzymaBo[ciowych Hubera i max    Przypadki szczeglne Napr|enia zredukowane zBo|onych stanw napr|enia wg hipotezy Hubera wg hipotezy max  max=     =  3 red red   red = 2 czyste [cinanie  max        red 2 2  red =  + 3  - 2 2  =  + 4 [cinanie z rozciganiem red ([ciskaniem)           red = 0      red = 0 hydrostatyczne [ciskanie - 4/5 - 6. Hipotezy wytrzymaBo[ciowe i wytrzymaBo[ zBo|ona prta 6.3. WytrzymaBo[ zBo|ona prta O wytrzymaBo[ci zBo|onej mwimy wwczas, gdy w my[lowym przekroju prta istnieje wicej ni| jeden element wysiBku przekroju. M y s  = W0 M     g Mg  =     W Ms 2 2 z  =  + 3 = x red 2 2 Zginanie ze skrcaniem M M g = + 3 s = (waBy z koBami zbatymi) W 2W Wz=Wy=W - wskaznik wytrzymaBo[ci na zginanie 2 2 M + 0.75M g s W0  wskaznik wytrzymaBo[ci na skrcanie = W0=2W W 2 2  moment zastpczy (na podst. hipotezy Hubera) M = M + 0.75M z g s 2 2  moment zastpczy (na podst. hipotezy max) M = M + M z g s M z  = d" kg red W kg  napr|enia dopuszczalne na zginanie - 5/5 - 7. Wyboczenie prta 7. WYBOCZENIE PRTA 7.1. Mimo[rodowe [ciskanie prta y EJz=const P A ey x B l Prt [ciskany momo[rodowo (ey - mimo[rd) y P P ey B Mz B C C x A y yB N T x OdksztaBcona o[ prta Rwnowaga my[lowo odcitej cz[ci M = P(ey + yB - y) z 2 P(ey + yB - y) 1 d y M z = = =  EJz EJz dx2 2 d y 2 2 P + kz y = kz (ez + yB). Podstawiajc kz = otrzymujemy rwnanie EJz dx2 Rozwizanie tego rwnania r|niczkowego ma posta y = C1 sin kz x + C2 cos kz x + ey + yB . StaBe C1 i C2 wyznaczany z warunkw brzegowych: x = 0 y = 0 dy / dx = 0 dla x = l y = yB dla C1 = 0 C2 = -(ey + yB) otrzymujc: Ostatecznie rwnanie linii ugicia przyjmuje posta ey P  1 - cos P y = x l ! y ! " . Przy . EJ P z EJ 2 z cos l EJ z - 1/6 - 7. Wyboczenie prta P  l = SiB P=Pkr, przy ktrej nazywamy siB eulerowsk lub siB krytyczn. EJz 2 2  EJz Pkr = SiBa krytyczna (2l)2 SiBa krytyczna - siBa, przy ktrej [ciskany (bez mimo[rodu) prt mo|e mie dwie postacie rwnowagi: - pierwotn - o osi prostoliniowej, - now - o osi wygitej. Prt obci|ony siB krytyczn znajduje si w stanie rwnowagi obojtnej. Zjawisko wyginania si prta pod wpBywem siBy [ciskajcej nosi nazw utraty stateczno[ci lub wyboczenia prta. Poniewa| przy obci|eniu siB krytyczn ugicie y prta wzrasta nieograniczenie to siBa krytyczna jest siB niszczc prt. 7.2. Wyboczenie prta w zakresie spr|ystym rwnowaga trwaBa obojtna chwiejna P<Pkr P=Pkr P>Pkr - 2/6 - 7. Wyboczenie prta 2  EJz Pkr = 2 lw wzr Eulera na siB krytyczn lw = nl lw - dBugo[ wyboczeniowa n - wspBczynnik zale|ny od sposobu mocowania koDcw prta n=2 n=1 nH"0.7 n=0.5 Pkr kr = Napr|enia krytyczne: A A - pole powierzchni przekroju poprzecznego prta. Wzr Eulera wolno stosowa, je[li napr|enia krytyczne nie przekraczaj granicy proporcjonalno[ci Rp (granicy stosowalno[ci prawa Hooke'a) kr d" Rp . Je[li krd"Rp to wyboczenie nazywamy spr|ystym (po odci|eniu prt powraca do  d"  d"  d" swojej prostoliniowej postaci). Je[li kr>Rp to wyboczenie nazywamy spr|ysto-plastycznym lub plastycznym (po    odci|eniu prt nie powrci do swojej prostoliniowej postaci). - 3/6 - 7. Wyboczenie prta Wprowadzajc oznaczenia: Jz i = rami bezwBadno[ci przekroju poprzecznego A lw smukBo[ prta  parametr zale|ny od geometrii prta  = i sposobu zamocowania koDcw, i 2 otrzymujemy wzr na napr|enia krytyczne  E  = w postaci hiperboli Eulera kr 2 SmukBo[ prta, przy ktrej napr|enia krytyczne osigaj warto[ E gr =  Rp granicy proporcjonalno[ci nazywamy smukBo[ci graniczn SmukBo[ graniczna  parametr zale|ny wyBcznie od materiaBu prta (dla stali grH"100) Inna posta kryterium stosowalno[ci wzoru Eulera na siB krytyczn:  e" gr (krd"Rp  wyboczenie spr|yste)  wzr wolno stosowa  e"   e"   e"   < gr (kr>Rp  wyboczenie spr|ysto-plastyczne)  wzoru nie wolno stosowa       400 materiaB: stal konstrukcyjna (0.15%C E=2.105MPa) 300 hiperbola Eulera R p 200 wyboczenie zakres stosowalno[ci wzoru Eulera spr|ysto-plastyczne (wyboczenie spr|yste) 100 gr    0 0 50 100 150 200 250 300  PrzykBadowa zale|no[ napr|eD krytycznych kr od smukBo[ci prta        - 4/6 - [MPa] kr 7. Wyboczenie prta 7.3. Wyboczenie prta w zakresie spr|ysto-plastycznym ( kr>Rp    <gr )       Dla stali konstrukcyjnej  napr|enia krytyczne w zakresie krzywa do[wiadczalna smukBo[ci (<"20, gr) przybli|y prosta Tetmajera mo|na prost Tetmajera  = a - b A kr Re Re - Rp B Rp b = - a = Re gr hiperbola Eulera  gr <"20 Wzory, tabele, wykresy do obliczeD konstrukcji stalowych na wyboczenie PN-90/B-03200  durale, mosidze, parabola Johnsona-Ostenfelda brzy A  = a - b2 kr Re 2  E 2E b = 0 =  wierzchoBek a = Re Re 4 0 B hiperbola Eulera wsplna styczna  gr 0 - 5/6 - 7. Wyboczenie prta PrzykBad P/2 Wyznaczy siB krytyczn dla pokazanego prta. P/2 MateriaB St3: E=2.1"105MPa, Rp=Re=400MPa. l=1m a=20mm b=30mm Rozwizanie 1-sza posta wyboczenia E 2.1"105 (y-z) gr =  =  = 72 Rp 400 A = ab = 20 "30 = 600 mm2 l Istniej 2 mo|liwe postacie wyboczenia prta: z 2-ga posta wyboczenia 1. - w pBaszczyznie y-z (x-z) 2. - w pBaszczyznie x-z Wariant 1 (wyboczenie w pBaszczyznie y-z) n=0.5 lw=0.5l=500mm ba3 30 " 203 J = = = 20000mm4 x y P/2 12 12 x P/2 J 20000 x i = = = 5.77 b a A 600 2 2 lw 500  E  2.1"105  = = = 86.7>gr  kr = = = 276MPa i 5.77 2 86.72 Pkr = A = 600" 276 =165600N =165.6kN kr Wariant 2 (wyboczenie w pBaszczyznie x-z) J ab3 20 " 303 45000 y J = = = 45000mm4 = = = 8.66 n=1 lw=l=1000mm i y 12 12 A 600 2 2 lw 1000  E  2.1"105  = = =115.5>gr  kr = = =155MPa i 8.66 2 115.52 Pkr = A = 600"155 = 93000N = 93kN kr Odpowiedz Wyboczenie nastpi w pBaszczyznie x-z a siBa krytyczna wynosi 93kN - 6/6 - 8. Metody energetyczne 8. METODY ENERGETYCZNE Metody energetyczne  metody analizy odksztaBceD konstrukcji prtowych na podstawie energii potencjalnej zgromadzonej w obci|onej konstrukcji 8.1. Energia spr|ysta w konstrukcji prtowej Energia potencjalna (spr|ysta, odksztaBcenia) rwna jest pracy siB zewntrznych obci|ajcych konstrukcj. Energia spr|ysta w prcie na jednostk jego dBugo[ci Sposb obci|enia przekroju prta [J/m] rozciganie 2 N N [N]  siBa normalna w przekroju 2EA A [m2]  pole powierzchni przekroju skrcanie Ms [Nm]  moment skrcajcy 2 M s C [Nm2]  sztywno[ na skrcanie 2C C=GJ0  dla przekroju koBowego C=GJs  dla przekroju niekoBowego zginanie 2 2 Mgy, Mgz [Nm]  momenty gnce w kierunku osi M M gy gz y i z 2EJ 2EJ y z Jy, Jz [m4]  momenty bezwBadno[ci przekroju wzgldem osi y i z [cinanie Ty, Tz [N]  siBy tnce w kierunku osi y i z Ty2 Tz2 y, z  bezwymiarowe wspBczynniki zale|ne   y z 2GA 2GA od ksztaBtu przekroju (dla przekroju koBowego y=z=32/27) E [Pa]  moduB Younga, G [Pa]  moduB sztywno[ci postaciowej y,z  gBwne centralne osie bezwBadno[ci przekroju z W przypadku oglnym elementy wysiBku Mgz(x) przekroju N, Ms, Mgy, Mgz, Ty, Tz zale| od y Mgy(x) poBo|enia przekroju, a zatem s funkcjami Tz(x) wspBrzdnej x: N(x), Ms(x), Mgy(x), Mgz(x), Ty(x), Tz(x). Ty(x) N(x) x Ms(x) - 1/23 - 8. Metody energetyczne Energia zgromadzona w konstrukcji prtowej 2 2 2 l 2 l l l l M M Ty 2 l Tz 2 N M gy gz s U = dx + dx + dx + dx + y z +" +" +" +" +" 2EAdx + +" 2EAdx 2EA 2C 2EJ 2EJ y z 0 0 0 0 0 0 do pominicia x  wspBrzdna okre[lajca poBo|enie przekroju, w przypadku konstrukcji zbudowanej l  dBugo[ caBej konstrukcji prtowej z prtw smukBych 2 2 l 2 l 2 l l M M N Ms gy gz U = dx + dx + dx + dx +" +" +" +" 2EA 2C 2EJy 0 2EJz 0 0 0 na ogB do pominicia w konstrukcjach zginanych i skrcanych 8.2. SiBy uoglnione, wspBrzdne uoglnione, ukBad Clapeyrona (Benoit Paul Emil Clapeyron 1799-1864) wspBrzdna uoglniona siBa uoglniona przemieszczenie odpowiadajce sile dowolne obci|enie dziaBajce na ciaBo uoglnionej P f siBa skupiona P przemieszczenie f A punktu przyBo|enia siBy na kierunku linii dziaBania siBy A1 kt skrcenia wywoBany dziaBaniem moment skrcajcy Ms momentu skrcajcego Ms kt ugicia wywoBany dziaBaniem moment gncy Mg momentu gncego Mg pole zakreskowane na rysunku obci|enie cigBe q - 2/23 - 8. Metody energetyczne UkBad Clapeyrona to ukBad mechaniczny, w ktrym: 1. materiaB jest idealnie spr|ysty, 2. w |adnym punkcie napr|enia nie przekraczaj granicy proporcjonalno[ci, 3. mo|na stosowa zasad superpozycji (dziaBanie jednych siB uoglnionych nie zmienia charakteru dziaBania innych siB) Je[li siBy uoglnione dziaBajce na ukBad przykBadane s jednocze[nie, wzrastaj rwnomiernie i osigaj swoje koDcowe warto[ci w tej samej chwili to energia spr|ysta ukBadu rwna jest pracy siB uoglnionych n 1 1 1 1 1 U = P1 f1 + P2 f2 + ... + Pi fi + ... + Pn fn = Pi fi " 2 2 2 2 2 i=1 8.3. Zasada wzajemno[ci prac i zasada wzajemno[ci przemieszczeD ukBad Clapeyrona (belka) Stan 1 W punkcie C belka P1 C D obci|ona zostaje siB P1, B A ktra wywoBuje ugicie fC1 w punkcie C oraz fD1 w fC1 fD1 punkcie D. 1 energia spr|ysta U1 = P1 fC1 2 Stan 2 P2 P1 W punkcie D belka zostaje C D B A dodatkowo obci|ona siB P2, ktra wywoBuje fC2 fD2 dodatkowe ugicia belki fC2, fD2. 1 1 U = P1 fC1 + P2 fD2 + P1 fC 2 koDcowa energia spr|ysta 2 2 2 bez czynnika bo caBa siBa o warto[ci P1 wykonuje prac na drodze fC2 Gdyby siBy przykBadane byBy w odwrotnej kolejno[ci (najpierw P2, potem P1) to koDcowa energia spr|ysta ukBadu wyraziBaby si wzorem 1 1 U2 = P2 fD2 + P1 fC1 + P2 fD1 2 2 - 3/23 - 8. Metody energetyczne Poniewa| koDcowa energia spr|ysta nie mo|e zale|e od kolejno[ci przykBadania siB, to 1 1 1 1 P1 fC1 + P2 fD2 + P1 fC 2 = P2 fD2 + P1 fC1 + P2 fD1 2 2 2 2 ! ! ! ! P1 fC 2 = P2 fD1 zasada wzajemno[ci prac (Bettiego) (Enrico Betti 1823-1892) Praca siB pierwszego stanu obci|enia na przemieszczeniach uoglnionych wywoBanych przez stan drugi rwna jest pracy siB drugiego stanu obci|enia na przemieszczeniach uoglnionych wywoBanych przez stan pierwszy. Je[li P1=P2 to fC2 = fD1 zasada wzajemno[ci przemieszczeD (Maxwella) (James Clark Maxwell 1831-1879) SiBa uoglniona przyBo|ona na kierunku pierwszym wywoBa na kierunku drugim przemieszczenie rwne przemieszczeniu, jakie na kierunku pierwszym wywoBa ta siBa przyBo|ona na kierunku drugim PB PrzykBad B B fB fC A C A C PC Pionowa siBa PB wywoBuje poziome Jakie bdzie pionowe przemieszczenie przesunicie punktu C o warto[ fC . punktu B, je[li do punktu C przyBo|ona zostanie pozioma siBa PC ? Rozwizanie PC fB = fC PB fB = PC fC Z zasady wzajemno[ci prac ! PB - 4/23 - 8. Metody energetyczne 8.4. Twierdzenie Castigliano (Carlo Alberto Castigliano 1847-1884) Pi P1 Pn ukBad Clapeyrona B A (belka obci|ona siBami P1Pn) f1 fi fn n 1 U = Pi fi " energia spr|ysta ukBadu 2 i=1 Pi    Pi P1 Pn siBa Pi doznaje B A przyrostu o maB warto[  Pi   fi fi "U U1 = U + Pi energia spr|ysta ukBadu "Pi Ten sam efekt koDcowy uzyska mo|na przykBadajc siBy w innej kolejno[ci Pi    obci|amy ukBad B A maB siB Pi    fi 1 U = Pifi energia spr|ysta ukBadu 2 Pi P1 Pn  Pi   dodajemy B A zasadniczy ukBad siB P1Pn f1 fn fi fi 1 U2 = Pifi + U + Pi fi energia spr|ysta ukBadu 2 bez czynnika bo caBa siBa o warto[ci Pi wykonuje prac na drodze fi - 5/23 - 8. Metody energetyczne KoDcowe energie spr|yste ukBadu s rwne U1=U2 "U 1 U + Pi = Pifi + U + Pi fi "Pi 2 do pominicia (maBa drugiego rzdu) ! ! ! ! "U = fi twierdzenie Castigliano "Pi Pochodna czstkowa energii spr|ystej ukBadu wzgldem siBy uoglnionej rwna jest wspBrzdnej uoglnionej odpowiadajcej tej sile. - 6/23 - 8. Metody energetyczne PrzykBad Stosujc twierdzenie y a P Castigliano wyznaczy fB fC EJ=const ugicia fB i fC w punktach B A B C x C i C oraz kt ugicia C w    punkcie C belki wsporniko- l wej pokazanej na rysunku. Rozwizanie Aby mc obliczy wspBrzdne uoglnione w punkcie C (ugicie, kt ugicia) musimy chwilowo przyBo|y tam siBy uoglnione odpowiadajce tym wspBrzdnym: siB R i moment gncy M (ostatecznie przyjmiemy, |e R=0 oraz M=0) y P R A x B C M Mg l Obliczamy energi a spr|yst ukBadu x (uwzgldniamy jedynie A B C moment gncy, [cinanie pomijamy) MgB-C=- R(l-x)- M 2 2 a l M M gA-B gB-C U = dx + dx +" +" 2EJ 2EJ 0 a MgA-B=- P(a-x) - R(l-x)- M 2 2 a l [- P(a - x)- R(l - x)- M ] [- R(l - x)- M ] U = dx + dx = +" +" 2EJ 2EJ 0 a 1 = [a3(P + R)2 - 3a2(P + R)(Pa + Rl + M )+ 3a(Pa + Rl + M )2]+ 6EJ 1 + [(l3 - a3)R2 - 3(l2 - a2)R(Rl + M )+ 3(l - a)(Rl + M )2] 6EJ "U Pa3 "U Pa2(3l - a) "U Pa2 fB = = fC = = C = = "P 3EJ "R 6EJ "M 2EJ przy R=0, M=0 - 7/23 - 8. Metody energetyczne 8.5. Twierdzenie Menabrea (Luigi Federico Menabrea 1809-1896) Belka trjpodporowa  przykBad ustroju statycznie niewyznaczalnego y P C B x A f RA RC RB Nale|y wyznaczy 3 niewiadome reakcje: RA, RB, RC. Fy = 0 M = 0 Do dyspozycji mamy 2 rwnania rwnowagi: " " K M = 0 M = 0 albo " " K J (K, J  dowolnie wybrane punkty pBaszczyzny) Fx = 0 Trzecie rwnanie wyra|ajce rwnowag siB w kierunku osi x: jest speBnione. " Liczba niewiadomych przewy|sza o 1 liczb rwnaD rwnowagi. UkBad jest zatem jednokrotnie statycznie niewyznaczalny. Przy wyznaczaniu reakcji w ukBadach statycznie niewyznaczalnych wykorzystujemy informacje dotyczce odksztaBceD konstrukcji. y P C B x A f RA RC=X RB 1. Jedn z poszukiwanych reakcji, np. RC uznajemy za statycznie niewyznaczaln. 2. Belk traktujemy tak, jakby byBa podparta na 2 podporach (A i B)  a wic jak statycznie wyznaczaln  i obci|ona dodatkowo chwilowo nieznan siB RC=X. 3. SiB X wyznaczamy z warunku, |e ugicie belki na podporze rwne jest 0. 4. Wykorzystujemy twierdzenie Castigliano rwnaD tego rodzaju mo|na napisa tyle, "U ile jest reakcji statycznie niewyznaczalnych = 0 twierdzenie Menabrea "X Pochodna czstkowa energii spr|ystej ukBadu wzgldem reakcji statycznie niewyznaczalnej jest rwna zeru. - 8/23 - 8. Metody energetyczne PrzykBad y Wykorzystujc twierdzenie a P Menabrea wyznaczy reakcje EJ=const A B C x podpr belki pokazanej na rysunku i wykona wykres l momentw gncych. Rozwizanie Mg MgA-B =X(l-x)-P(a-x) MgB-C=X(l-x) 1. Uwalniamy ukBad od P wizw. MA 2. Stwierdzamy, |e belka A B C x jest jednokrotnie staty- cznie niewyznaczalna. RC=X RA 3. Dowoln z reakcji uzna- jemy za statycznie  Roboczy wykres momentw gncych niewyznaczaln (RC). 4. Wykonujemy  roboczy wykres momentw gncych. 5. Obliczamy energi spr|yst 2 2 M M a l gA-B gB-C U = dx + dx +" +" 0 a 2EJ 2EJ 2 l l M "M "U 1 g = M dx Uwaga: je|eli U = g dx to +" +" g 2EJ "X EJ "X 0 0 a l "M "M 1 1 gA-B gB-C M dx + M dx = 0 gA-B gB-C a zatem +" +" EJ "X EJ "X 0 a a l [X (l - x)- P(a - x)](l - x)dx + X (l - x)(l - x)dx = 0 +" +" 0 a a2(3l - a) a2(3l - a) X = P RA = P - X = P1- std otrzymujemy: 2l3 2l3 Mg a2(3l - a)(l - a) M = P B 2l3 A C B x a a(3l - a) l M = Pa -1 A 2l2 Wykres momentw gncych - 9/23 - 8. Metody energetyczne 8.6. Obliczanie przemieszczeD w konstrukcji prtowej na podstawie wzoru Maxwella-Mohra (Christian Otto Mohr 1835-1918) y Pi P1 Pn ukBad Clapeyrona x B K A (belka obci|ona siBami P1Pn) fK Celem jest obliczenie przemieszczenia w punkcie K belki PK=0 y Stosujemy twierdzenie Pi Castigliano: P1 Pn 1. W punkcie K B x K A przykBadamy siB uoglnion PK, fK odpowiadajc przemieszczeniu fK. 2. Obliczamy energi spr|yst ukBadu U i r|niczkujemy po sile PK, ostatecznie przyjmujc PK=0 "U fK = "PK PK =0 Energi spr|yst obliczamy na podstawie momentu gncego panujcego na belce. Moment gncy wyznaczamy jako superpozycj dwch stanw: Mg(x) Pi 1. obci|enia zasadniczego P1 Pn (siBami P1Pn) B x K A PK=1 mg(x) 2. obci|enia dodatkowego B x uoglnion siB PK=1 K A Wykres mg(x) wykonujemy dla jednostkowej warto[ci PK=1 siBy uoglnionej. W przypadku dowolnej siBy PK warto[ci momentu gncego od tej siBy bd rwne " mg(x)"PK " " - 10/23 - 8. Metody energetyczne Sumaryczny moment gncy panujcy na belce rwny jest Mg(x)+mg(x)PK l 2 (M (x)+ mg(x)PK ) g Energia spr|ysta U = dx +" 2EJ 0 l "U 1 Przemieszczenie w punkcie K fK = = (Mg(x)+mg(x)PK)mg(x)dx +" "PK 0 EJ W rzeczywisto[ci PK=0, ostatecznie otrzymujemy l Mg(x)mg(x) fK = dx +" wzr Maxwella-Mohra EJ 0 W oglnym wypadku, gdy energia spr|ysta pochodzi od: - rozcigania ([ciskania) ! N(x) - rozkBad siBy normalnej wzdBu| konstrukcji prtowej wywoBany obci|eniem rzeczywistym, - [cinania ! T(x) - rozkBad siBy tncej ..., - skrcania ! Ms(x) - rozkBad momentu skrcajcego ..., - zginania ! Mg(x) - rozkBad momentu gncego ... wzr Maxwella-Mohra przyjmuje posta: l l l l Mg(x)mg(x) N(x)n(x)dx+ T(x)t(x)dx+ Ms(x)ms(x)dx+ fK = dx +" +" +" +" EA GA GJs EJ 0 0 0 0 gdzie: - n(x) - rozkBad siBy normalnej wzdBu| konstrukcji prtowej wywoBany jednostkow siB uoglnion PK odpowiadajc przemieszczeniu fK, - t(x) - rozkBad siBy tncej ..., - ms(x) - rozkBad momentu skrcajcego ..., - mg(x) - rozkBad momentu gncego ... . - 11/23 - 8. Metody energetyczne b 8.7. Metoda Wereszczagina obliczania caBek typu M (x)m(x)dx +" a M(x) dowolna funkcja &! b caBkowalna sc M (x)m(x)dx = &! " h +" a x xsc a b m(x) &! - zakreskowane pole sc - [rodek ci|ko[ci pola &! funkcja liniowa h =m(xsc) - warto[ funkcji liniowej dla argumentu xsc h x a xsc b W podrcznikach do WytrzymaBo[ci MateriaBw podane s tabele uBatwiajce obliczanie caBek metod Wereszczagina dla wybranych przebiegw funkcji podcaBkowych. b a l e 1 l[a(2d + e)+ b(d + 2e)] d 6 l - 12/23 - 8. Metody energetyczne PrzykBad 1 Stosujc wzr Maxwella- y a P Mohra wyznaczy ugicia fB fB fC EJ=const i fC w punktach B i C oraz A B C x C kt ugicia C w punkcie C    belki wspornikowej l pokazanej na rysunku. Rozwizanie Mg a  Stan 0 a/3 P A B C x sc -Pa 1 &! &! = (- Pa)a 2 Obliczenia ugicia w punkcie B mg a  stan 1 a/3 1 A B C x h 2 -a h = (- a) 3 l 1 1 1 2 Pa3 fB = M mgdx = (- (- = g +" 2 Pa)a a) EJ EJ 3 3EJ 0 &! h Obliczenia ugicia w punkcie C mg l  stan 1 a/3 1 A C x h a -l h = - l 3 l 1 1 1 a Pa2(3l - a) fC = M mgdx = (- - g +" 2 Pa)a l = EJ EJ 3 6EJ 0 - 13/23 - 8. Metody energetyczne Obliczenia kta ugicia w punkcie C mg l  stan 1 a/3 A C x 1 -1 h=-1 l 1 1 1 Pa2 C = M mgdx = (- = g +" 2 Pa)a(-1) EJ EJ 2EJ 0 - 14/23 - 8. Metody energetyczne fC P PrzykBad 2 C Korzystajc ze wzoru Maxwella-Mohra EJ=const b obliczy ugicia fC i fD ramy pokazanej na rysunku. a/2 fD B A D a Rozwizanie Obliczenia ugicia ramy w punkcie C P 1 C C b b Mg mg a a B B A A Pb b Stan "0" stan "1" l M mg a M mg b M mg g g g fC = dx = dx + dx = +" +" +" EJ EJ EJ 0 0 0 1 1 2 1 1 2 Pb2 = = (a + b) 2 aPb " b + 2 bPb " b EJ 3 EJ 3 3EJ - 15/23 - 8. Metody energetyczne Obliczenia ugicia ramy w punkcie D P C C mg Mg a b a/2 a a/2 1 D D B B A A Pb a/4 Pb/2 Stan "0" stan "1" l M mg a M mg b Mgmg g g fD = dx = dx + dx = +" +" +" EJ EJ EJ 0 0 0 1 1 a a 2 Pb 1 a a Pb 1 Pb Pba2 = " + + 0 = 2 " + EJ 2 4 3 2 2 2 4 2 3 2 16EJ - 16/23 - 8. Metody energetyczne 8.8. Rwnania Maxwella-Mohra (rwnania kanoniczne metody siB) y UkBad Clapeyrona P2 Pk P1 belka na n+2 podporach B x A (ukBad n-krotnie statycznie niewyznaczalny) RA X1 Xi Xn RB (0) M g Stan  0 P2 Pk P1 M B x A ( mg1) stan  1 B x A (1) ( M = mg1) X1 g 1 ( mgi) stan  i B x A (i) ( M = mgi) Xi g 1 ( mgn) stan  n B x A (n) ( M = mgn) X g n 1 - 17/23 - 8. Metody energetyczne Sumaryczny moment gncy na belce (0) ( ( ( M = M + mg1) X1 + ... + mgi) X + ... + mgn) X g g i n 2 l M g U = dx +" Energia spr|ysta ukBadu 2EJ 0 Z twierdzenia Menabrea wynika, |e "U "U "U = 0 = 0 = 0 "X1 ... "Xi ... "X n l l "M "U 1 1 g ( = M dx = M mgi)dx = g g +" +" "Xi 0 EJ "Xi EJ 0 (0) ( ( ( ( ( l l l l M mgi) mg1)mgi) mgn)mgi) mi(i)mi(i) g = dx + X1 dx +...+ Xi dx +...+ X dx = 0 n +" +" +" +" EJ EJ EJ EJ 0 0 0 0 i0 i1 ii in Rwnanie jak wy|ej mo|na napisa dla ka|dej z wielko[ci X1, ...,Xn, otrzymuje si wic tyle rwnaD, ile jest reakcji statycznie niewyznaczalnych. 11X1 + L + 1i Xi + L + 1n X + 10 = 0 n ukBad M rwnaD i1X1 + L + ii Xi + L + in X + i0 = 0 Maxwella n -Mohra M n1X1 + L + ni Xi + L + nn X + n0 = 0 n ( ( (0) ( l l mgj)mgi) M mgi) g ij = dx i0 = dx +" +" ij =  ji EJ EJ 0 0 Rozwizujc ukBad rwnaD Maxwella-Mohra wyznacza si reakcje statycznie niewyznaczalne X1, ...,Xn - 18/23 - 8. Metody energetyczne PrzykBad 1 y Wykorzystujc rwnania a P Maxwella-Mohra wyznaczy EJ=const A C B x reakcje podpr belki pokazanej na rysunku l i narysowa wykres momentw gncych Rozwizanie y Belka jest 1-krotnie P statycznie niewyznaczalna. A C B x Jako wielko[ statycznie MA niewyznaczaln RA przyjmujemy reakcj na podporze B. RB=X1 (0) M g a P A B x Stan  0 C -Pa ( mg1) l A B x stan  1 1 l 11X1 +10 = 0 WspBczynniki ij obliczamy metod Wereszczagina: ( ( l mg1)mg1) 1 1 2 l3 11 = dx = " = +" 2 l2 l EJ EJ 3 3EJ 0 l ( 0 ) M m(1 ) 1 1 a Pa2(3l - a) g g 10 = dx = 2 a(- Pa)"l - = - +" EJ EJ 3 6EJ 0 - 19/23 - 8. Metody energetyczne Pa2(3l - a) l3 Pa2(3l - a) X1 = = RB ! X1 - = 0 2l3 3EJ 6EJ Po wyznaczeniu reakcji statycznie niewyznaczalnej RB belka staje si statycznie wyznaczalna i niewiadome reakcje RA, MA obliczamy z warunkw rwnowagi: a(2l2 - 3al + a2) A A A "M = 0 ! M - Pa + RBl = 0 ! M = Pa - RBl = P 2l2 2l3 - 3a2l + a3 "F = 0 ! RA - P + RB = 0 ! RA = P - RB = P 2l3 MC a(2l2 - 3al + a2) Mg MA = P 2l2 a P MC = RB(l - a) = A C B x a2(3l - a)(l - a) = P l 2l3 MA RozkBad momentu gncego na belce 0.20 k A k C M = Pl " kA A 0.15 MC = Pl " kC 0.10 0.05 dla a/lH"0.586 0.00 0.0 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7 0.8 0.9 1.0 MA=MCH"0.172Pl a/l - 20/23 - 8. Metody energetyczne PrzykBad 2 a P Wykorzystujc ukBad rwnaD EJ=const A B Maxwella-Mohra wyznaczy reakcje w belce pokazanej na C l rysunku i wykona wykres momentw gncych. Rozwizanie Belka jest 2-krotnie P statycznie niewyznaczalna. A B Jako wielko[ci MB=X2 MA statycznie C RA niewyznaczalne RB=X1 przyjmujemy RB i MB. (0) M g a P A B x Stan  0 C -Pa ( mg1) l stan  1 A B x 1 l ( mg2) A B x stan  2 1 -1 11X1 + 12X2 + 10 = 0 21X1 + 22X2 + 20 = 0 - 21/23 - 8. Metody energetyczne WspBczynniki ij obliczamy metod Wereszczagina: ( ( l mg1)mg1) 1 1 2 l3 11 = dx = " = +" 2 l2 l EJ EJ 3 3EJ 0 ( ( l mg1)mg2) 1 1 l2 12 = 21 = dx = "(-1) = - +" 2 l2 EJ EJ 2EJ 0 (0) ( l M mg1) 1 1 a Pa2(3l - a) g l 10 = dx = +" 2 a(- Pa)" - = - EJ EJ 3 6EJ 0 ( ( l mg2)mg2) 1 l 22 = dx = [l(-1)"(-1)]= +" EJ EJ EJ 0 (0) ( l M mg2) 1 1 Pa2 g 20 = dx = = +" 2 a(- Pa)"(-1) EJ EJ 2EJ 0 2 l3 l Pa2(3l - a) X1 - X - = 0 2 3EJ 2EJ 6EJ 2 l l Pa2 - X1 + X + = 0 2 2EJ EJ 2EJ Po rozwizaniu ukBadu rwnaD otrzymujemy a2(3l - 2a) a2(l - a) X1 = P = RB X2 = P = MB l3 l2 Po wyznaczeniu reakcji statycznie niewyznaczalnych RB, MB belka staje si statycznie wyznaczalna i niewiadome reakcje RA, MA obliczamy z warunkw rwnowagi: a(l - a)2 A B A B A "M = 0 ! M - Pa + RBl - M = 0 ! M = Pa - RBl + M = P l2 (l - a)2(2a + l) "F = 0 ! RA - P + RB = 0 ! RA = P - RB = P l3 - 22/23 - 8. Metody energetyczne Mg a(l - a)2 a M = P A l2 P MC a2(l - a) A B x M = P B l2 C l MA MC = RAa - M = A MB a(l - a)(l2 - 2a2) = P l3 RozkBad momentu gncego na belce 0.20 M = Pl " kA A 0.15 k B 0.10 MB = Pl " kB k A 0.05 MC = Pl " kC 0.00 k C -0.05 -0.10 dla a=l/2 0.0 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7 0.8 0.9 1.0 MA=MB=MC=Pl/8 a/l - 23/23 -

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Modlitwy do odmawiania przed i w czasie Mszy Sw z ksiazki Wykład o Mszy Świętej
podatkowa książka wykład
zrozumiec stres jak nie dac sie nerwom i zadbac o spokoj cała książka
Wykłady Łętocha nie wszystkie zagadnienia egzaminacyjne
wyklad 9 promieniowanie nie jonizujace
Biologia Wyklad 1 TORT ODUMA nie łaszczyca
Wyklady i ksiazka NEGOCJACJE ?zNazwy1
jadlonomia kuchnia roslinna 100 przepisow nie tylko dla wegan cala ksiazka mobi
Sieci komputerowe wyklady dr Furtak

więcej podobnych podstron