Jesper Juul
Twoja kompe-
tentna rodzina
Nowe drogi wychowania
MiND
Niniejsza darmowa publikacja zawiera jedynie fragment
pełnej wersji całej publikacji.
Aby przeczytać ten tytuł w pełnej wersji kliknij tutaj.
Niniejsza publikacja może być kopiowana, oraz dowolnie
rozprowadzana tylko i wyłącznie w formie dostarczonej przez
NetPress Digital Sp. z o.o., operatora sklepu na którym można
nabyć niniejszy tytuł w pełnej wersji. Zabronione są
jakiekolwiek zmiany w zawartości publikacji bez pisemnej
zgody
NetPress oraz wydawcy niniejszej publikacji. Zabrania siÄ™ jej
od-sprzedaży, zgodnie z regulaminem serwisu.
Pełna wersja niniejszej publikacji jest do nabycia w sklepie
internetowym Nexto.pl.
Tytuł oryginału
DIE KOMPETENTE FAMILIE. NEUE WEGE IN DER
ERZIEHUNG DAS FAMILY-LAB BUCH
Projekt graficzny
PIOTR GIDLEWSKI
Przekład
DARIUSZ SYSKA
Korekta
HANNA RYCHLIK
Rysunki
NELA I MIKOA
AJ
© 2007 by Kösel Verlag, a division of Verlagsgruppe Random
Mouse GmbH, München, Germany
© Copyright for the Polish translation and edition by Wy-
dawnictwo MiND Dariusz Syska, 2011
www.wydawnictwomind.pl
ISBN 978-83-62445-08-0
Wydawnictwo MiND Dariusz Syska
ul. Sarnia 21, 05-807 Podkowa Leśna
tel./fax [phone]
www.wydawnictwomind.pl
4/17
[e-mail]
Konwersja: NetPress Digital Sp. z o.o.
WSPÓLNE ŻYCIE
W RODZINIE
Mężczyzna i kobieta mogą żyć razem i tworzyć
rodzinę na bardzo wiele sposobów i żaden ekspert
nie jest w stanie powiedzieć, który z nich daje
gwarancję sukcesu. Zbyt wiele różnych uwarunk-
owań wchodzi tu w grę. Nie da się zaplanować
wspólnego życia z drugą osobą, tak samo jak ży-
cia po prostu. Można je tylko przeżyć.
Nie istnieje zatem matematyczna formuła
szczęścia. Z drugiej strony, wiemy już niemało
o tym, na co powinniśmy zwracać szczególną
uwagÄ™.
O at mos f er z e panuj Ä…c e j w
r odz i ni e dec y duj e j akoś ć ws pól -
nego ż y c i a dor os ł y c h. Ono
nadaj e t on ż y c i u w domu.
Powyższe zdanie może wydać się na pierwszy
rzut oka mało przekonujące, zważywszy na to,
jak choroba dziecka potrafi zaciążyć na atmos-
6/17
ferze domowej, albo jak wyczerpujÄ…ce bywa noc-
ne wstawanie do płaczącego niemowlęcia czy
pełne napięcia oczekiwanie na wieczorny powrót
spóz
niajÄ…cej siÄ™ nastolatki. SÄ… to jednak w grun-
cie rzeczy tylko uczucia  co prawda uzasadnione
 wywołane przez przemijające zdarzenia. To nie
uczucia wyznaczajÄ… atmosferÄ™ w rodzinie, lecz
sposób, w jaki dorośli potrafią wspólnie radzić so-
bie z uczuciami. Czy rozmawiam szczerze z part-
nerem o moich troskach? Czy moje emocje sÄ…
traktowane poważnie przez pozostałych członków
rodziny? Od tego wszystko zależy.
Jak radzimy sobie z
konfliktami?
We wszystkich rodzinach rodzÄ… siÄ™ konflikty,
których nie da się uniknąć ani rozwiązać na
poczekaniu, i to niezależnie od tego, jak bardzo
ludzie się kochają czy jak często ze sobą rozmaw-
iają. Niektóre z nich są tak mocno zakorzenione
w naszej indywidualnej egzystencji, że wybuchają
wciąż na nowo i potrzeba dziesięciu czy dwudzi-
estu lat, żeby sobie z nimi poradzić. Atmosfera w
7/17
domu zależy w głównej mierze od tego, jak radz-
imy sobie właśnie z takimi konfliktami.
Większość ludzi bardzo boi się utraty partnera
i z byle powodu od razu popada w panikÄ™. Inni
potrzebujÄ… nieco czasu do zastanowienia, zanim
podejmÄ… dialog. Jeszcze inni od razu biorÄ… siÄ™ do
omawiania problemu i chcÄ… znalez
ć rozwiązanie
jeszcze przed zachodem słońca. Niektórzy trak-
tują konflikty jako element walki o władzę w do-
mu i zawsze muszą postawić na swoim, inni zaś
są elastyczni i od początku dążą do kompromisu.
O szczęściu danej rodziny decyduje to, czy obie
strony pojmują konieczność istnienia konfliktów
i czy chcą wspólnie znalez
ć metodę radzenia so-
bie z nimi. Jeśli ów sposób jest akceptowany przez
oboje partnerów, to jest on właściwy, dzięki
czemu rodzina może stać się dla dzieci miejscem
bezpiecznym.
Dwi e r z e c z y s Ä… pot r z e bne do
s t wor z e ni a dobr e j at mos f e r y w
r odz i ni e : mi ł oś ć i c hę ć by c i a z e
s obÄ….
8/17
Nie wystarczy, że dwoje dorosłych się kocha
 muszą jeszcze chcieć ze sobą być. Wszyscy
przeżywamy czasami chwile czy godziny, albo
nawet całe dnie, kiedy wolelibyśmy żyć sami: jest
zbyt wiele kłótni, czujemy się pozostawieni
samym sobie, życie wydaje się zbyt skomp-
likowane& Takie uczucia są całkiem normalne i
dzieci nie powinny ponieść z ich powodu większej
szkody, jeśli sobie z tymi uczuciami radzimy. Być
uczciwym wobec siebie i otwarcie o nich mówić 
to wszystko, co możemy i co powinniśmy robić.
Dzieci pragnÄ… harmonii. NienawidzÄ…, kiedy
między rodzicami panuje dysharmonia, choć po-
trafią sobie z tym poradzić, jeśli czują, że rodzice
naprawdę chcą ze s obą być. Nie ma zatem
powodu, by zatajać przed nimi konflikty  poza
tym i tak nie jest to możliwe. Dzieci często
wyczuwają zbliżającą się kłótnię jeszcze zanim
dorośli zdadzą sobie z tego sprawę. W sytuacjach
konfliktowych nie należy szukać winnego, ale
brać na siebie odpowiedzialność za swój wkład w
nieporozumienia. W każdym konflikcie czy walce
o władzę zawsze biorą przecież udział dwie osoby.
Często pochodzimy z zupełnie różnych rodzin
i przynosimy zupełnie różne doświadczenia i
marzenia. Nikt od razu nie opanowuje sztuki życia
9/17
akur at z tą osobą, z którą chce założyć rodz-
inę. Nazywam to sztuką, ponieważ wchodzą tu
w grę rzeczy, które są potrzebne również do
stworzenia prawdziwego dzieła sztuki: intuicja,
uczciwość, radość, krytyczna refleksja, a przede
wszystkim praktyka, praktyka, praktyka. W
chwilach powodzenia całe ciało i duszę ogarnia
zaś uczucie spełnienia.
Wydaje się, że życie rodzinne byłoby prostsze,
gdyby partnerzy byli do siebie bardziej podobni.
Albo gdyby można było wysłać kogoś do serwisu
i odebrać po jakimś czasie zreperowanego i bez
wad. Niestety, to niemożliwe. To samo dotyczy
dzieci: przychodzą na świat z indywidualnymi
cechami i ich zachowanie zależy w dużej mierze
od tego, jak dorośli podchodzą do ich indywidual-
ności.
Ży c i e z dz i eć mi w r odz i ni e
ni e pol e ga na t y m, c o pot oc z ni e
naz y wamy wy c howani e m. De c y -
duj ąc a j e s t j akoś ć i ndy wi dual -
nego i ws pól nego ż y c i a
dor os ł y c h. Ży c i e dor os ł y c h ma
wi ęks z y wpł y w na dz i ec i ni ż
10/17
j aki ekol wi ek ś wi adome pr óby i
met ody wy c howawc z e .
ODPOWIEDZIALNO
CZY
POSA
USZEC
STWO?
Jaki jest cel wychowania? Tytuł tego rozdziału
wskazuje na zasadniczy wybór, przed którym
stoimy. Dla dzieci, tak samo jak dla dorosłych,
nie jest dobrze, jeśli rodzice próbują obrać kurs
pośredni między odpowiedzialnością i
posłuszeństwem.
Historycznie rzecz biorąc, posłuszeństwo było
dla wielu pokoleń oczywistym celem wychowania.
Społeczeństwo jako całość miało charakter au-
torytarny i to odbijało się także w życiu rodzin,
funkcjonowaniu szkół i miejsc pracy. Zachowywać
się społecznie znaczyło: nie sprzeciwiać się au-
torytetom. Można jednak powątpiewać w psycho-
logiczne i egzystencjalne korzyści takiego
nastawienia.
Potem społeczeństwa zachodnie zostały zalane
falÄ… antyautorytaryzmu i demokracji. Kobiety
powstały przeciw dyskryminacji. Nasza wiedza na
temat dzieci dosłownie eksplodowała, zmieniając
12/17
fundamentalnie nasze poglÄ…dy. Przez wiele
dziesięcioleci wychowanie autorytarne, ze swoimi
sztywnymi zasadami, normami i karami,
konkurowało z wychowaniem demokratycznym,
dającym dziecku więcej wolności. W końcu wielu
z nas odkryło, że ani jedno ani drugie nie jest do
końca przekonujące.
Jeśli wierzyć wynikom badań, to najlepszym
sposobem wychowania jest to, które nazywamy
dzisiaj wychowaniem przez autorytet.
Naj wi ęc e j nadz i ei pokł adamy
w wy c howani u, w kt ór y m r odz -
i c e s t anowi Ä… dl a dz i e c ka aut o-
r y t et , al e ni e s Ä… aut or y t at y wni .
W kt ór y m r odz i c e uz naj ą s woj ą
wł adz ę i ni e uni kaj ą wi odąc ej
r ol i w r odz i ni e , al e dbaj Ä… o i n-
t e gr al noś ć dz i e c i .
Wielkie pytanie brzmi: jak siÄ™ to robi? Na
szczęście, wiemy już sporo na ten temat i znamy
rodziny z tego rodzaju doświadczeniami.
Jednak faktem jest, że tego typu wychowanie
pozostaje wciąż czymś nowym. Dopiero pokole-
13/17
nie, które nie dalej jak dziesięć lat temu zostało
rodzicami, dzisiaj pierwsze próbuje w ten sposób
wychowywać swoje dzieci. Nie jest to łatwe: nie
wystarczy unikać błędów popełnianych przez
własnych rodziców i wyszukać sobie jakiegoś gu-
ru wśród ekspertów i autorów.
Dzieci są bardzo różne  tak, jak rodzice. To,
co sprawdza się w jednej rodzinie, w innej może
być całkowitą pomyłką. Nawet często używane
pojęcia: granice, troska, reguły, poświęcanie uwa-
gi itd., są różnie rozumiane przez różnych ludzi,
którzy podchodzą do nich z perspektywy włas-
nych poglądów i doświadczeń. To nieuniknione 
i bardzo dobrze! W przeciwnym razie mielibyśmy
uniformizacjÄ™ roli rodzica.
Odkryć własne wartości
W kwestii wychowania dzieci poszukiwanie je-
dynie słusznej metody nie jest dobrym pomysłem.
Dobrym pomysłem jest natomiast zastanowienie
się nad wyznawanymi przez siebie wartościami.
" W c o wi er z Ä™?
14/17
" Co uz naj Ä™ z a na-
j waż ni ej s z e l udz ki e
pot r z eby ?
" Kt ór e war t oś c i pr z e kaz ane
pr z e z moi c h r odz i c ów
s pr awdz i ł y s i ę, a kt ór e
nal e ż y wy r z uc i ć z a bur t ę ?
Dzieci są zawsze skłonne do współdziałania z
rodzicami i chcą sprawiać im radość. Jeśli tak się
nie dzieje, może wynikać to z kilku przyczyn.
" Rodzice stracili umiejętność odczuwania
radości i całą swoją energię kierują na
 problemy .
" Dzieci nie mogą jeszcze bardziej starać
się współdziałać bez istotnej szkody dla
siebie.
" Rodzice nie poświęcili dzieciom dość cza-
su, by mogły dowiedzieć się i nauczyć,
czego rodzice naprawdÄ™ od nich chcÄ….
" Dorośli nieświadomie rzucają dzieciom
kłody pod nogi.
Oczywiście, chcielibyśmy, żeby dzieci trzymały
się tego, co im mówimy  ale czy rzeczywiście
bylibyśmy zadowoleni z bezwzględnego
posłuszeństwa? Czy naprawdę chcemy, żeby ro-
biły coś tylko dlatego, że im to nakazujemy? Czy
15/17
chcemy, żeby potem w swoim życiu bezwolnie ule-
gały każdemu autorytetowi?
Czy nie jest tak, że raczej życzylibyśmy sobie,
by bardziej polegały na własnym zdaniu,
rozwinęły indywidualny krytycyzm, brały
odpowiedzialność za swoje decyzje i nie
pozwalały się ani stłamsić, ani zwieść, ani zmanip-
ulować?
Przez długi czas rodzice myśleli, że można
mieć wszystkie te rzeczy naraz: uległe dziecko w
domu i samodzielne poza domem. Ale w tym jest
sprzeczność. Dzieci nie są w stanie wypełnić obu
tych wymogów równocześnie, nawet gdyby bard-
zo chciały.
Kiedy dzieci i nastolatki przez dłuższy czas za-
chowują się w sposób, który nie tylko nie zgadza
się z życzeniami rodziców, ale również szkodzi
samym dzieciom, jest to oznaką, że w rodzinie
dzieje siÄ™ coÅ› niepokojÄ…cego, co przeszkadza im w
naturalnym współdziałaniu. Rodzice obierają wt-
edy, często nieświadomie, fałszywą drogę, którą
muszą skorygować, jeśli chcą, żeby dziecko na
nowo odzyskało samodzielność.
16/17
Naj pi e r w t r z eba poz nać
wł as ne dz i ec i i s i ebi e s amy c h
j ako r odz i c ów . Wy c howani e j e s t
uc z e ni e m s i Ä™ pr z e z pr akt y kÄ™
( l ear ni ng by doi ng) i s z ukani e m
wł as ne j dr ogi . Dz i ec i ni e
pot r z ebuj ą dos konał y c h r odz -
i c ów , al e aut e nt y c z ny c h l udz i z
kr wi i koś c i , kt ór z y moż e ni e
wi edz Ä… ws z y s t ki ego, al e z a t o
s ą s t al e got owi , ż eby s i ę r oz wi -
j ać .
Przypisy niedostępne w wersji demonstra-
cyjnej
Niniejsza darmowa publikacja zawiera jedynie fragment
pełnej wersji całej publikacji.
Aby przeczytać ten tytuł w pełnej wersji kliknij tutaj.
Niniejsza publikacja może być kopiowana, oraz dowolnie
rozprowadzana tylko i wyłącznie w formie dostarczonej przez
NetPress Digital Sp. z o.o., operatora sklepu na którym można
nabyć niniejszy tytuł w pełnej wersji. Zabronione są
jakiekolwiek zmiany w zawartości publikacji bez pisemnej
zgody
NetPress oraz wydawcy niniejszej publikacji. Zabrania siÄ™ jej
od-sprzedaży, zgodnie z regulaminem serwisu.
Pełna wersja niniejszej publikacji jest do nabycia w sklepie
internetowym Nexto.pl.