BUDOWA I ROLA POWA
OKI
CIAA
A ORGANIZMÓW
SKÓRA
Utrzymanie stałego środowiska wewnętrznego możliwe jest dzięki
wykształceniu przez organizm mechanizmów utrzymujących równowagę i
częściowemu odizolowaniu się od otoczenia
Wnętrze organizmu stanowi swoistą
przestrzeń, w której we względnie
stałych warunkach chemicznych oraz
termicznych zachodzą różnorodne
procesy metaboliczne i fizjologiczne.
Spośród zwierząt kręgowce, w tym także człowiek, wykształciły najbardziej
skomplikowany rodzaj powłoki ciała, która oddziela organizm od środowiska
zewnętrznego  SKÓR
.
SKÓRA
Skóra człowieka to elastyczna i wytrzymała powłoka ciała zbudowana
z wielu warstw komórek.
SKÓRA
FUNKCJE
" ochrania organizm przed:
- urazami mechanicznymi i termicznymi
- czynnikami chemicznymi
- szkodliwym promieniowaniem ultrafioletowym
- wnikaniem mikroorganizmów i innych ciał obcych
" bierze udział w procesie termoregulacji
" reguluje gospodarkÄ™ wodnÄ… i mineralnÄ…
" pełni funkcje czuciowe
SKÓRA
NASKÓREK
Jest to najbardziej zewnętrznie
położona warstwa komórek (wraz z
narzÄ…dami dodatkowymi -
paznokcie, włosy, gruczoły łojowe i
potowe)
Jest zbudowany z nabłonka
wielowarstwowego płaskiego
rogowaciejÄ…cego
Można wyróżnić 5 warstw
charakteryzujących się różnym
typem komórek i ich ułożeniem.
SKÓRA
NASKÓREK
WARSTWA ROGOWA
Składa się ze ściśle upakowanych, całkowicie zrogowaciałych, bez jądrowych
komórek, nazywanych łuseczkami rogowymi. A
useczka składa się z wewnętrznego
rdzenia i zewnętrznej otoczki, które się wykształcają w trakcie przechodzenia
keratynocytów z warstwy ziarnistej do jasnej (lub zrogowaciałej). Wtedy to z
cząsteczek profilagryny są odcinane przez proteazę fragmenty białka, czyli cząsteczki
filagryny, która powoduje agregację filamentów cytokeratyny w zrogowaciały rdzeń.
Otoczka zewnętrzna łuseczki powstaje z białek inwolukryny, SPR i lorykryny.
W wyniku różnicowania keratynocytów na powierzchni naskórka powstaje
jednorodna warstwa zrogowaciała, a pod nią i w niej znajdują się glikolipidy, nie
przepuszczające wody. Dzięki temu naskórek może pełnić swoje podstawowe funkcje:
osłaniać głębiej leżące tkanki przed działaniem czynników zewnętrznych oraz nie
przepuszczać wody, głównie z tkanek na zewnątrz.
SKÓRA
NASKÓREK
WARSTWA JASNA
Jest cienką warstwą keratynocytów, o kwasochłonnej cytoplazmie, występującą
tylko w grubych naskórkach, np. w skórze podeszwy. Keratynocyty tej warstwy nie
mają już jąder i są wypełnione masami zrogowaciałych filamentów cytokeratyny. Mają
jeszcze zachowane desmosomy.
Powierzchniowe keratynocyty warstwy ziarnistej gromadzą w pobliżu swojej
zewnętrznej powierzchni liczne ciałka blaszkowate. Ciałka te są pęcherzykami
zawierającymi blaszki glikolipido-acyloglikozyloceramidu. Zawartość pęcherzyków jest
wydzielana na zewnątrz keratynocytów warstwy ziarnistej. W ten sposób między
warstwą ziarnistą a warstwą zrogowaciałą jest wytwarzana warstwa ułożonych
równolegle blaszek glikolipidu, która jest barierą dla wody.
SKÓRA
NASKÓREK
WARSTWA ZIARNISTA
Różnicowanie keratynocytów rozpoczyna siÄ™ już w warstwie pod­stawnej i nasila siÄ™
w warstwie kolczystej. Jednak najintensywniejsze różnicowanie zachodzi w warstwie
ziarnistej. Przejawia się ono następującymi zmianami struktury i funkcji komórek tej
warstwy:
. zagęszczaniem pęczków filamentów cytokeratyny;
. syntezą swoistych białek - profilagryny, lorykryny, SPR, kornifiny i inwolukryny;
. pojawieniem się w cytoplazmie pęcherzyków zawierających te białka; pęcherzyki
takie nazywane sÄ… niekiedy ziarnami keratohialiny;
. syntezą swoistych glikollpidów, tworzących cienkie blaszki; blaszki te są otaczane
błoną i występują w cytoplazmie keratynocytów jako ciałka blaszkowate.
SKÓRA
NASKÓREK
WARSTWA KOLCZYSTA
SkÅ‚ada siÄ™ z kilku warstw spÅ‚aszczonych, czternastoÅ›ciennych ko­mórek. MiÄ™dzy
komórkami istnieją liczne połączenia typu desmosomów. Różnicowanie keratynocytów
tej warstwy przejawia się syntezą białek - cytokeratyn oraz odkładaniem w cytoplazmie
pÄ™czków filamentów poÅ›rednich cytokera­tynowych. Istnieje ponad 20 rodzajów biaÅ‚ek
cytokeratynowych, które sÄ… syntetyzowane w różni­cujÄ…cych siÄ™ keratynocytach.
SKÓRA
NASKÓREK
WARSTWA PODSTAWNA
Komórki przylegające do skóry właściwej tworzą warstwę rozrodczą. Powstające w
drodze podziału nowe komórki sukcesywnie wypychane są ku górze, do warstwy
rogowej. Część komórek przekształca się, tworząc wytwory naskórka, takie jak włosy
czy paznokcie, a także gruczoły wnikające w głąb skóry właściwej.
Rozproszone pojedyncze komórki zwane MELANOCYTAMI produkują barwnik
melaninę, nadający kolor m.in. skórze i włosom. Melanina pełni rolę filtra
zatrzymujÄ…cego promieniowanie UV.
SKÓRA
BA
ONA PODSTAWNA
Jest błoną ciągłą i składa się z kilku warstw: blaszki jasnej
(powierzchniowa, leżą na niej keratynocyty połączone z nią poprzez
hemidesmosomy, głównym składnikiem jest laminina), blaszki gęstej (
głównym składnikiem jest kolagen IV) i blaszki siateczkowej (zbudowana z
kolagenu VII) . Na blaszce jasnej leżą keratynocyty warstwy podstawnej
naskórka. W miejscach styku z blaszką te komórki tworzą wiele
hemidesmosomów, które sÅ‚użą do ustalenia ich po­Å‚ożenia wzglÄ™dem
podłoża.)
NASKÓREK
Powierzchniowa warstwa naskórka składa się z
martwych, zrogowaciałych komórek. Z czasem
martwe komórki naskórka się złuszczają.
Najgłębszą warstwę naskórka tworzą komórki
zdolne do podziałów, które dzieląc się, ciągle
wytwarzają nowe warstwy. Komórki naskórka
produkują białko zwane keratyną, które nadaje
skórze wytrzymałość mechaniczną. Jest ono
nierozpuszczalne w wodzie, dzięki czemu skóra
jest wodoszczelna. Z keratyny sÄ… zbudowane
także różne twory naskórka, takie jak włośy i
paznokcie
SKÓRA WA
AÅšCIWA
Pod naskórkiem znajduje się skóra właściwa.
W niej biegną nerwy i naczynia krwionośne,
umożliwiające odżywianie skóry. Zakończenia
komórek nerwowych występujące w skórze
właściwej sprawiają, że odbiera ona różne
bodz
ce. Jedne zakończenia nerwowe reagują
na ból, inne na dotyk, jeszcze inne na silny
ucisk. W skórze właściwej są też
umiejscowione cebulki włosów, korzenie
paznokci i gruczoły potowe.
WARSTWA PODSKÓRNA
Warstwa podskórna to najgłębiej położona
warstwa skóry, która podobnie jak skóra
właściwa zbudowana jest z tkanki łącznej. Jest
ona mocno unaczyniona i unerwiona. ZnajdujÄ…
się w niej liczne grupy komórek tłuszczowych,
które tworzą podściółkę tłuszczową. Stanowi
ona zapas materiału energetycznego, oraz
izolacjÄ™ cieplnÄ… dla organizmu. Umieszczone sÄ…
w niej zakończenia nerwów, które pełnią
funkcje czucia głębokiego.
" Percepcja bodz
ców, możliwa jest dzięki
odpowiednio przygotowanym do tego
receptorom i włókienkom nerwowym,
" Termoregulacja ustroju, w skórze znajdują się
gruczoły potowe, a dodatkowo przebiegają w
niej liczne naczynia krwionośne, dzięki temu
ciepło może "ulatywać" z organizmu,
" ochrona mechaniczna, skóra stanowi osłonę
przed uszkodzeniami, a dzięki zawartości
włókien skórnych ( elastyczne i kolagenowe),
amortyzuje siły działające z zewnątrz,
" ochrona chemiczna, spełnianie tej funkcji
umożliwiają gruczoły łojowe, które tworzą
płaszcz lipidowo-kwasowy, chroniący głównie
naskórek i resztę skóry przed czynnikami
chemicznymi. Odpowiedni stopień
natłuszczenia zapobiega pękaniu i wysychaniu
skóry. Kwaśny charakter skóry zapewnia
ochronÄ™ przed bakteriami i grzybami.
" wytwarzanie melaniny,
" resorpcja niektórych związków chemicznych,
" gospodarka wodno-mineralna, umożliwiają ją
gruczoły potowe oraz występująca w skórze
warstwa podścieliskowa,
" wytwarzanie witaminy D, dzięki
promieniowaniu słonecznemu, zawarta w
skórze prowitamina D, przekształca się w
witaminÄ™ D,
" widzialnie hormonów, dzięki komórkom
tucznym, zawartym w tkankach skórnych,
uwalniane sÄ… do organizmu histamina i
heparyna.