Tomasz Morus
Utopia
[fragmenty]
rozumnych ludzi, to jest ojca i matki
Wyspa Utopia ciągnie się w pasie
rodziny. [...]
środkowym, najszerszym, na dwieście
Kto pozna jedno miasto Utopii, pozna
tysięcy kroków; znaczna jej część niewiele jest
wszystkie, tak dalece podobne są do siebie, o
węższa i od środka stopniowo zwęża się ku
ile tylko pozwala na to naturalne położenie
punktom końcowym. Kształt całej wyspy
miejsca. [...] Każdy dom ma bramę od ulicy i
przypomina ćwiartkę księżyca [...]. Ten
tylną do ogrodu. [...] Każdy może swobodnie
wielki jakby basen wypełnia woda morska,
wejść: tak dalece nie ma tam żadnej
lecz ponieważ otaczające go półkolem
własności prywatnej. Nawet domy zmieniają
wybrzeże stanowi dobrą osłonę od wiatrów
co dziesięć lat, losując, który komu ma
przeto te masy wód robią wrażenie raczej
przypaść w udziale. [...]
spokojnego jeziora niż rozhukanego morza.
2. Zespoły złożone z 30 rodzin wybierają
Całe go wgłębienie tworzy z tej strony wyspy
sobie corocznie urzędnika, którego w swoim
jakby jeden rozległy port i umożliwia
dawnym języku nazywają syfograntem,
okrętom przybijanie do brzegu w każdym
nowszym zaś filarchem. Dziesięciu
punkcie, co jest bardzo dogodne dla
syfograntów wraz ze swymi 300 rodzinami
mieszkańców.
podlega władzy zwierzchnika, którego
[...] Pierwotnie nazywała się ona Abraksa,
niegdyś zwano traniborem, obecnie zaś zwą
nową zaś nazwę otrzymała zwycięskiego
go protofilarchem. Wreszcie wszyscy
zdobywcy Utopusa. Dzielny ten wojownik
syfogranci w liczbie 200, złożywszy
zaraz w pierwszej wyprawie opanował ów kraj
przysięgę, że wybiorą człowieka według
i ludność jego nieokrzesaną i dziką
swego przekonania najodpowiedniejszego,
doprowadził do takiego stanu cywilizacji i
przystępują do tajnego głosowania, po czym
kultury, że dziś potomkowie jej przodują
ogłaszają księciem jednego z czterech
niemal wszystkim narodom. Kazał on
kandydatów, przedstawionych im przez lud.
przesmyk długości piętnastu tysięcy kroków
Każda bowiem z 4 dzielnic miasta zgłasza
odciąć w tym miejscu, gdzie Abraksa łączyła
senatowi jednego kandydata.
się z większym lądem; tak powstała wyspa.
Władza księcia jest dożywotnia, chyba że
[...] W Utopii jest 54 przestronnych i
budzi on podejrzenie, jakoby dążył do
wspaniałych miast. Mowa ich mieszkańców i
tyranii. Traniborów wybierają corocznie,
obyczaje, urządzenia i prawa są zupełnie
lecz nie zmieniają ich bez ważnego powodu.
jednakowe. Wszystkie miasta założone są
Wszystkich innych urzędników zastępuje się
według jednego planu i takie same mają
po roku nowymi.
budynki, jeśli tylko pozwalają na to warunki
Co trzy dni, a czasem w miarę potrzeby
miejscowe. Najmniejsza odległość między
częściej, schodzą się traniborowie na narady
miastami wynosi 24000 kroków, największa
z księciem; omawiają sprawy państwowe i
zaś wymaga jednego dnia drogi pieszej.
jeśli są jakieś spory prywatne  zdarza się to
Corocznie z każdego miasta trzej starsi i
bardzo rzadko  rozstrzygają je w krótkim
doświadczeni obywatele udają się jako
czasie. Na każdym posiedzeniu senatu
posłowie do miasta do Amaurotum na
obecni są dwaj syfogranci, każdego dnia
obrady, dotyczące wspólnych spraw całej
inni.
wyspy. To miasto jest stolicą, ponieważ leżąc
Prawo wymaga, aby wniosek, dotyczący
w środku kraju najbardziej odpowiada
spraw ogólnopaństwowych, wpierw
wszystkim posłom. [...]
omawiany był przez trzy dni w senacie,
[...] Żadnemu miastu nie zachciewa się
zanim pójdzie pod głosowanie i stanie się
rozszerzać swoich posiadłości, ponieważ
uchwałą. Zbieranie się poza senatem i
mieszkańcy ich nie uważają się za właścicieli
zgromadzeniem publicznym w sprawach
ziemi, lecz raczej za włodarzy. Wśród pól
ogólnych podlega karze śmierci. Te
widać wszędzie domy, zaopatrzone w sprzęty
postanowienia zmierzają do tego, aby
gospodarskie i odpowiednio urządzone;
uniemożliwić sprzysiężenie się księcia z
służą one za mieszkania obywatelom,
traniborami, narzucenie narodowi tyranii
których miasta wysyłają kolejno na wieś.
oraz zmianę konstytucji. [...]
Każda rodzina wiejska składa się
3. Uprawa roli jest w Utopii tym zajęciem, z
przynajmniej z 40 osób, mężczyzn i kobiet,
którym wszyscy muszą być obeznani,
oraz dwóch niewolników i podlega
zarówno mężczyz
ni, jak i kobiety. Do niego
kierownictwu dwojga poważnych
zaprawiają się wszyscy od wczesnej żadnego myślenia naukowego. [...]
młodości, dzieci poucza się bądz
Otóż w Utopii [...] praca fizyczna trwa tam
teoretycznie w szkołach, bądz
wyprowadza krócej, a jednak zapewnia ogólny dostatek.
się je na sąsiadujące z miastem pola jakby [...] wobec obfitości wszystkich środków do
dla rozrywki, gdzie nie tylko przyglądają się życia urzędnicy zatrudniają niekiedy w razie
pracy, lecz także same pracują, rozwijając potrzeby wielką ilość ludzi przy naprawie
przy tej sposobności swoje siły fizyczne. uszkodzonych dróg publicznych; gdy zaś
Poza znajomością uprawy ziemi, która  jak tego rodzaju roboty są niepotrzebne,
wspomniałem  obowiązuje wszystkich, zapowiadają publiczne ograniczenia czasu
każdy kształci się w jakimś szczególnym pracy [...].
rzemiośle; oto główne rzemiosła, które mają Przecież głównym celem całego ustroju
tam ważne znaczenie: sporządzanie tkanin społecznego Utopii, obok zaspokojenia
wełnianych i lnianych, roboty murarskie, koniecznych potrzeb ogólnych, jest
kowalskie i ciesielskie. zapewnienie wszystkim obywatelom jak
Wszyscy mieszkańcy wyspy noszą odzież największej ilości czasu, aby, oderwawszy się
jednakowego kroju bez względu na wiek; od trosk materialnych, mogli swobodnie
jeśli w ubiorze są pewne różnice, mają one poświęcać się kulturze duchowej. W tym
tylko na celu odróżnienie mężczyzn od bowiem upatrują życie szczęśliwe. [...]
kobiet oraz bezżennych od żonatych. Odzież 4. Ludność miasta składa się z rodzin [...].
jest ładna, wygodna i stosowna zarówno do Ludność każdego miasta powinna składać
pory letniej, jak zimowej, a sporządza ją się z 6000 rodzin, nie licząc senatu, żadna
sobie każda rodzina. [...] zaś rodzina nie może posiadać mniej niż 10,
Głównym i prawie jedynym zajęciem a więcej niż 16 dorosłych osób. Ilości dzieci
syfograntów jest troskliwe zapobieganie, aby nieletnich nie można z góry ograniczać. [...]
nikt nie siedział bezczynnie; każdy powinien gdy bowiem jakaś rodzina zanadto się
rzetelnie oddawać się swemu rzemiosłu. Nie powiększa się, wówczas nadmiar dzieci
trzeba jednak sądzić, że Utopianie pracują przydziela się rodzinie uboższej w
bez przerwy od wczesnego rana do póz
nej potomstwo. Podobnie jak jakieś miasto
nocy i zamęczają się jak woły robocze. Takie posiada więcej mieszkańców, niż powinno
mozolne życie byłoby cięższe niż dola mieć, wtedy tą nadwyżką uzupełniają słabiej
niewolnika. A przecież prawie wszędzie poza zaludnione miasta. A jeśliby przypadkiem
Utopią rzemieślnicy takie właśnie prowadzą nastąpiło przeludnienie na całej wyspie, w
życie. takim razie wysiedlają z każdego miasta
Mieszkańcy Utopii dzielą dobę na 24 równe pewną ilość obywateli i na najbliższym
godziny, z czego tylko sześć przeznaczają na lądzie stałym [...] zakładają osadę zgodnie ze
pracę fizyczną [...]. Czas wolny między swoimi zwyczajami i proponują miejscowej
godzinami pracy, snu i posiłków każdy może ludności wzajemne współżycie. Jeśli natrafią
zużytkować według swego upodobania; nie na ludzi dobrej woli [...] tworzą jedną
znaczy to jednak, by wolno mu było społeczność ku pożytkowi jednych i drugich.
marnować czas na głupstwa i próżniactwo, [...] Lecz jeśli tubylcy wzbraniają się przyjąć
przeciwnie, godziny wolne od pracy prawa osadników, wówczas ci wypędzają ich
powinien z pożytkiem poświęcić jakiemuś z tego obszaru ziemi, [...] zgodnie z
innemu zajęciu odpowiednio do swego naturalnym porządkiem mają oni
zamiłowania. [...] najczęściej na kształceniu [przybysze] prawo wykorzystać je dla swego
się naukowym. wyżywienia.
Codziennie bowiem rano przed wschodem Całe miasto podzielone jest na 4 równe
słońca odbywają się wykłady publiczne, na części. W środku każdej dzielnicy jest rynek,
które obowiązkowo uczęszczają tylko gdzie można wszystko dostać. Tutaj zwozi
wybrani [...], poza tym jednak mnóstwo się do składnic dorobek pracy wszystkich
mężczyzn i kobiet bez względu na zawód rodzin, a potem sortuje się wyroby i
uczęszcza dobrowolnie na różne wykłady przechowuje się w magazynach. Każdy ojciec
[...]. Lecz jeśliby ktoś w tych wolnych rodziny przychodzi tu i prosi o to, czego on
chwilach wolał doskonalić się w swym sam bądz
też jego rodzina potrzebuje, i
rzemiośle, nikt mu w tym nie przeszkadza otrzymuje bez pieniędzy czy jakiegoś innego
[...] chodzi tu o ludzi niezdolnych do wynagrodzenia. Dlaczegoż bowiem miano by
czegoś odmawiać im, skoro wszystkiego jest Mieszkańcy Utopii w życiu codziennym nie
pełno i nie ma obawy, aby ktoś zażądał posługują się pieniędzmi [...]. Tymczasem
więcej, niż potrzebuje? Bo i któż złoto i srebro, z których biją monety, mają
przypuszczałby, że człowiek mający dla nich tylko taką wartość, jaką im dała
pewność, iż nigdy nie zabraknie mu niczego, natura; każdy zaś widzi, że, jeśli chodzi o
będzie żądał rzeczy niepotrzebnej. I użyteczność, jedno i drugie ustępuje wobec
rzeczywiście obawa, aby w przyszłości nie żelaza; bez żelaza bowiem ludzie nie mogą
być czegoś pozbawionym, jest tą przyczyną, obejść się, tak samo jak bez ognia i wody,
która sprawia, że wszystkie stworzenia są podczas gdy złoto i srebro z natury swej nie
chciwe lub drapieżne, jedynie zaś w posiadają żadnych takich właściwości, iż
człowieku szczególnym powodem chciwości byśmy w codziennym życiu brak tych
jest jeszcze pycha; ona to właśnie budzi w kruszców musieli odczuwać jako poważną
nim fałszywą ambicję, aby starał się niedogodność. Jedynie głupota ludzka
zabłysnąć przed innymi nadmiarem nadała im tak wysoką wartość z powodu ich
bogactw. [...] rzadkości. Nawet natura, ta najlepsza matka,
5. [...] jeśliby ktoś samowolnie, bez listu od ukryła je głęboko w swym łonie jako marne i
księcia, przekroczył granicę swej prowincji i nieprzydatne, natomiast udostępniła nam
został przychwytany, naraża się na haniebne to, co najpożyteczniejsze, a więc powietrze,
skutki: [...] karę, a w razie ponownego wodę i glebę. [...] wszystko zmierza do tego,
wykroczenia traci wolność. aby złoto i srebro były u nich w pogardzie.
Jeśliby komuś przyszła ochota zrobić Inne narody utratę tych metali znoszą z
wycieczkę na pola, okalające miasto, wolno bólem serca, natomiast jeśliby los zażądał
mu to uczynić za zgodą swego ojca rodziny naraz od Utopian wyrzeczenia się wszystkich
oraz swej żony. skarbów, nikt nie sądziłby, że poniósł stratę
Jednak do jakiejkolwiek wioski przyjdzie, choćby jednego grosza. [...]
nie prędzej dadzą mu jeść, aż wykona tyle 6. Przed naszym przybyciem Utopianie nic
pracy, ile mają tam zwyczaj wykonywać [...]. nie słyszeli o wszystkich tych filozofach,
Pod tym warunkiem wolno każdemu wyjść z których nazwiska słyną w naszym świecie;
miasta na przyległe pola; będzie bowiem tak jednakże i oni osiągnęli niemal to samo, co
samo pożyteczny, jak gdyby pozostał w my, w dziedzinie muzyki, dialektyki,
mieście. arytmetyki i geometrii. W tym dziale
[...] w Utopii pod żadnym pozorem nie filozofii, który odnosi się do etyki, poruszają
wolno oddawać się próżniactwu i lenistwu. te same zagadnienia, co my; zastanawiają
Nie ma tam ani jednej winiarni czy piwiarni, się, jakie dobra przydatne są duszy i ciału
ani domu rozpusty, nie ma żadnej człowieka oraz wszystkim tworom, które
sposobności do zepsucia, żadnych brudnych poza nimi istnieją, i zadają sobie pytanie, czy
nor ani tajemnych schadzek. Ciągły dozór dobrymi wypada nazywać wszystkie rzeczy
publiczny zmusza wszystkich bądz
do stworzone, czy wyłącznie dary duchowej
ustalonej zwyczajem pracy, bądz
do natury. Rozprawiają o cnocie i rozkoszy, lecz
przyzwoitej rozrywki. W ślad za takimi pierwszym i zasadniczym zagadnieniem jest
obyczajami całego społeczeństwa musi iść dociekanie, czy szczęście ludzkie zależy od
dostatek, a ponieważ z tego dobrobytu jednego, czy od większej ilości warunków.
korzystają wszyscy równomiernie, przeto w Lecz w tym względzie można by ich posądzić
Utopii nie wiedzą, co to jest biedny lub o zbytnie hołdowanie epikureizmowi, gdyż w
żebrak. rozkoszy upatrują bądz
jedyny, bądz

Do senatu stołecznego miasta Amaurotum największy czynnik ludzkiego szczęścia. Na
wysyła się corocznie po trzech posłów z obronę zaś tej moralności, która nie wyrzeka
każdego miasta. Skoro tylko stanie się się rozkoszy, powołują, rzecz dziwna,
wiadome, że w jednej okolicy jest nadmiar również religię, choć ona jest poważna,
pewnych produktów, w innej zaś niedobór, surowa i nieustępliwa. Nigdy bowiem nie
wówczas miasto zasobniejsze wyrównuje rozprawiają na temat szczęścia bez oparcia o
niedostatek drugiego, i to bez żadnego pewne zasady wzięte z religii i filozofii, które
wynagradzania. [...] Tak więc wszyscy łączą z rozumowaniem filozoficznym, gdyż
mieszkańcy tej wyspy stanowią jakby jedną sądzą, że bez ich pomocy zwykły
rodzinę. [...] przyrodzony rozum nie wystarcza i jest za
słaby, aby zbadać, od czego zależy żaden bowiem człowiek nie zajmuje w
prawdziwe szczęście. świecie tak wyjątkowego stanowiska, żeby o
Oto najważniejsze zasady ich religii: Dusza niego wyłącznie dbała Opatrzność, która
jest nieśmiertelna i z łaski Boga stworzona wszystkich ludzi bez wyjątku, obdarzonych
do szczęścia. Po życiu doczesnym taką samą postacią, jednakową otacza
przeznaczona jest nagroda za nasze cnoty i troskliwością i miłością. Natura również
dobre uczynki, kara zaś za ciężkie nakazuje nam pilnie baczyć, abyśmy,
przewinienia. pomnażając własne korzyści, nie krzywdzili
[...] w razie odrzucenia tych zasad człowiek drugich.
musiałby być chyba obrany z rozumu, jeśliby 7. Dlatego sądzą Utopianie, że należy
nie dążył do zapewnienia sobie rozkoszy w zachowywać nie tylko prywatne umowy, lecz
sposób godziwy lub niegodziwy; wówczas także ustawy publiczne, które prawnie
zaś miałby dbać tylko o to, aby mniejsza ogłosił dobry władca lub jednomyślnie
przyjemność nie była mu przeszkodą w zatwierdził wolny od tyranii i sideł postępu
używaniu większej, lub żeby żadna rozkosz lud w sprawie słusznego podziału tych
nie pociągała za sobą cierpienia. Jeśliby zaś wszystkich dóbr, które uprzyjemniają życie.
ktoś niewierzący dążył do cnoty drogą [...] Jeśli chodzi o [...] przestępstwa, prawo
ciernistą i uciążliwą i nie tylko wyrzekał się nie ustanawia żadnej stałej kary, lecz
w życiu przyjemności, lecz nawet uchwala ją senat zależnie od wielkości
dobrowolnie poddawał się cierpieniu bez przewinienia. Mężowie karzą swe żony,
nadziei osiągnięcia z tego jakiejś korzyści, rodzice zaś dzieci, chyba że przestępstwo jest
byłoby to, według mieszkańców Utopii, tak ciężkie, iż wymaga publicznego ukarania.
szczytem głupoty; jakaż to bowiem korzyść, Zwykłą karą za największe zbrodnie jest
jeśli po śmierci żadnej nie otrzymasz niewola; Utopianie bowiem sądzą, że dla
nagrody, choć całe życie doczesne spędzisz zbrodniarzy jest ona nie mniej przykra niż
wśród przykrości, to znaczy nieszczęśliwie. śmierć, a państwo ma z tego większy
Na szczęście jednak są oni przekonani, że pożytek, niż gdyby natychmiast winowajców
nie każda rozkosz jest z
ródłem szczęścia, zabito i z oczu ludzkich usunięto: człowiek
lecz jedynie dobra i godziwa; do niej bowiem pracujący, mówią oni, pożyteczniejszy jest
jakby do najwyższego dobra pociąga naturę niż trup, ponadto widoczny przykład jego
naszą nawet cnota, której przeciwnicy kary przez dłuższy czas może innych
epikureizmu przypisują wyłącznie zdolność odstraszać od popełnienia podobnej
uszczęśliwiania ludzi. Przez cnotę rozumieją zbrodni. Lecz jeśliby tacy niewolnicy byli
życie zgodne z naturą, z takim bowiem krnąbrni i buntowali się, wtedy dopiero
zamiarem stworzył nas Bóg. Ten zaś tylko zabijają ich jak nieposkromione dzikie
idzie za przewodnictwem natury, kto w zwierzęta, skoro więzienie i kajdany nie
unikaniu jednych rzeczy oraz w pożądaniu mogły utrzymać ich w uległości.
innych posłuszny jest rozumowi. Otóż Natomiast tym, którzy cierpliwie znoszą
rozum pobudza ludzi przede wszystkim do swój ciężki los, nie odbiera się wszelkiej
umiłowania i uwielbiania majestatu Boga, nadziei, ponieważ pod wpływem
któremu zawdzięczamy życie i to, że długotrwałej kary okazują szczery żal,
możemy być szczęśliwi. Po wtóre rozum nas świadczący, że pamięć zbrodni więcej ich
poucza i zachęca, abyśmy w miarę możności dręczy niż kara; w takich razach łaska
sami żyli niefrasobliwie i wesoło i wszystkim księcia lub głos ludu zjednywa im
innym dopomogli do prowadzenia takiego łagodniejsze warunki niewoli, a nawet
samego życia, a to we względu na wspólne przywraca im wolność. [...]
węzły, które łączą nas z bliz
nimi. [...] Sama 8. Praw mają bardzo mało, a jednak
więc natura  powiadają Utopianie  wystarczają one przy ich urządzeniach. To
wskazuje nam życie przyjemne, czyli błogie właśnie zarzucają szczególnie mieszkańcy
uczucie zadowolenia, jako cel naszych Utopii innym narodom, że mimo wielkiej
wszystkich czynności, cnota zaś polega na ilości kodeksów zawierających ustawy i
tym, aby żyć według wskazań rozumnej komentarze, nie można u nich utrzymać
natury. I niewątpliwie słusznie  mówią oni ładu. Utopianie sądzą, że wielką
 natura wzywa ludzi, aby wzajemnie niesprawiedliwością jest krępować
pomagali sobie i przysparzali radości życia, jakichkolwiek ludzi prawami, których za
wiele jest, aby można je było przeczytać, lub bardziej uniżają się w swych usługach, tym
zanadto są ciemne, by ktoś mógł je większym u wszystkich cieszą się
zrozumieć. Dlatego w Utopii nie ma żadnych szacunkiem.
adwokatów, którzy przebiegle bronią spraw i Kapłanów wybiera lud tak samo jak
chytrze tłumaczą ustawy; uważają bowiem urzędników i to w tajnym głosowaniu dla
za rzecz pożyteczną, aby każdy sam bronił uniknięcia stronniczości; nowo wybranych
swej sprawy i to samo wyznał przed sędzią, poświęca kolegium kapłańskie każdego
co miał powiedzieć adwokatowi. [...] miasta. Do kapłanów należy przewodnictwo
Prawa, powiadają Utopianie, ustanawia się w sprawach dotyczących czci boskiej oraz
jedynie w tym celu, aby każdemu troska o religijne obrzędy; oni są jakby
przypomnieć jego obowiązki. Subtelne sędziami obyczajów. Wielki to wstyd, jeśli
tłumaczenie ustaw poucza niewielką ilość kogoś zawezwą przed ich sąd, aby otrzymał
ludzi wykształconych, natomiast prostsze i naganę za zdrożne życie. Jak oni mają prawo
jaśniejsze brzmienie ustaw dostępne jest dla do upominania i nagany, tak rzeczą książąt i
wszystkich, a szczególnie dla pospólstwa, urzędników jest więzić i karać sądownie
które najbardziej potrzebuje przestrogi; [...] ludzi występnych; kapłani mogą jedynie
Człowiek z ludu swoim chłopskim rozumem wykluczyć kogoś z udziału we wspólnych
nie zgłębiłby tego [skomplikowanego nabożeństwach, jeśli życiem swym daje
prawa], zabrakłoby mu również czasu, który wielkie zgorszenie, i tej kary wszyscy boją się
musi poświęcać na zdobywanie środków do najwięcej. Ona bowiem okrywa ich wielką
życia. [...] hańbą [...], jeśli czym prędzej nie okażą
9. W Utopii spotyka się różne wierzenia skruchy kapłanom, muszą z rozkazu senatu
religijne [...]. Lecz największa i iść do więzienia i ponosić karę za
najrozumniejsza zarazem część bezbożność. Kapłani wychowują dzieci i
mieszkańców nie ma nic wspólnego z tymi dorastającą młodzież, i najpierw większy
kultami, ale wierzy w jedną istotę boską, nacisk kładą na urobienie moralnego
nieznaną, wieczną, nieskończoną, charakteru niż na wiedzę ściśle naukową;
tajemniczą, która przewyższa wszelkie dokładają wiele starań, aby w delikatne i
pojęcie ludzkie i wypełnia wszechświat swą uległe dusze dzieci wpoić zdrowe zasady,
wszechmocą, a nie ogromem cielesnym; tę służąc dobru własnego państwa. skoro
istotę nazywają ojcem. Jemu jedynie bowiem one głęboko utkwią w młodocianych
przypisują początek, wzrost, postęp, zmiany umysłach, towarzyszą potem ludziom
oraz koniec wszystkich rzeczy i nikomu poza dorosłym poprzez całe życie i wielce
nim nie oddają czci boskiej. [...] Skoro przyczyniają się do pomyślnego stanu
jednak dowiedzieli się od nas o istnieniu państwa; upadek zaś jego jest wynikiem
Chrystusa [...] trudno uwierzyć, jak występków, które pochodzą z przewrotnych
ochoczym sercem przyjęli oni tę naukę. [...] przekonań.
Jest jednak w Utopii dość dużo ludzi, którzy Żonami kapłanów są najcnotliwsze z ludu
z pobudek religijnych nie zajmują się nauką, kobiety. Niewiasty dopuszcza się również do
żadnym nie oddają się badaniom i nigdy nie godności kapłańskiej, lecz rzadziej; na
mają czasu na wytchnienie lub rozrywkę; na kapłanki wybiera się tylko wdowy w
szczęśliwość wieczną starają się zasłużyć podeszłym wieku.
wyłącznie przez pracę i spełnianie dobrych Żaden urząd w Utopii nie cieszy się
uczynków względem bliz
nich. [...] większym poważaniem niż stan kapłański, i
Gdziekolwiek bowiem jest jakaś robota to tak dalece, że jeśliby ktoś z jego
przykra, ciężka połączona z zabrudzeniem przedstawicieli dopuścił się nawet czynu
się, od której ludzie zwykle ze wstrętem i hańbiącego, nie podlega sądowi ludzkiemu;
zniechęceniem odwracają się, bojąc się pozostawiają go do osądzenia Bogu i tylko
trudu i zmęczenia, oni dobrowolnie i z własnemu sumieniu, sądzą bowiem, że
uśmiechem podejmują się wykonać ją w mimo ciężkiej jego winy nie godzi się
całości; innym starają się zapewnić spokój i śmiertelną ręką dotykać go, skoro w tak
wygodę, sami zaś bez przerwy pracują i szczególny sposób poświęcił się Bogu jakby
trudzą się, nie żądając za to żadnej na ofiarę. [...]
wdzięczności; nie ganią również sposobu 10. [...] ustrój tego państwa, które [...] nie
życia innych, ani nie wychwalają swego. Im tylko najlepiej jest urządzone, lecz także jest
jedynym, które może zupełnie słusznie bowiem kraju nie rozdziela się skąpo dóbr
nazywać się rzeczpospolitą. Gdzie indziej narodowych. Nie widać tam ani biednych,
bowiem ci, którzy zawsze na ustach mają ani żebraków i choć nikt nie nazywa niczego
dobro publiczne, dbają tylko o swój własny swoją własnością, każdy jest bogaty. Czy jest
interes, tu natomiast, gdzie nie ma żadnej bowiem jakieś milsze bogactwo niż to, które
własności prywatnej, wszyscy poważnie pozwala nam żyć wesoło i spokojnie bez
troszczą się o sprawy publiczne i w obu żadnych trosk? Któż nie pragnie takich
wypadkach nie można się temu dziwić. Jeśli warunków życia, aby nie potrzebował
bowiem chodzi o inne kraje, któż nie wie, że niepokoić się o swe utrzymanie, słuchać aż
jeśliby prywatnie nie zabiegał o własne do znudzenia ustawicznych narzekań i próśb
interesy, zginąłby z głodu pomimo żony, obawiać się ubóstwa dla syna, kłopotać
kwitnącego stanu państwa; toteż się o posag dla córki  lecz aby był spokojny
konieczność przynagla każdego, aby raczej o o utrzymanie i pomyślność swoją i
sobie myślał niż o państwie; czyli o swoich wszystkich swoich, żony, dzieci, wnuków,
rodakach. Natomiast w Utopii, gdzie prawnuków i najdalszych potomków, który
wszystko należy do wszystkich, nikt nie długi szereg widzą w swej wyobraz
ni ojcowie
wątpi, że nikomu nie zabraknie niczego, co szlachetnego rodu? Takie warunki życia
potrzebne do osobistego użytku, byleby zapewnia w Utopii państwo zarówno
spichlerze publiczne były pełne; w tym inwalidom, jak i zdolnym do pracy...
.