Tematem reportaÂżu-wywiadu Hanny Krall jest martyrologia ÂÅ»ydów w okresie II wojny Å“wiatowej. Autorka ksiÂÄ…Âżki przeprowadziÂÅ‚a wywiad z zastêpcÂÄ… komendanta ÂÅ»OB-u (ÂÅ»ydowskiej Organizacji Bojowej) - Markiem Edelmanem - który po wojnie zostaÂÅ‚ cenionym lekarzem kardiologiem.



Utwór ma dwie rzeczywistoÅ“ci: przeszÂÅ‚oÅ“ÃÅš, naznaczonÂÄ… piêtnem Å“mierci, a nawet samobójstwa, gdy jest ono obronÂÄ… przed wrogiem, i teraŸniejszoÅ“ÃÅš: ratowanie ludzkiego Âżycia. Obie rzeczywistoÅ“ci sÂÄ… "wyÅ“cigiem z Panem Bogiem", oznaczonym jednym celem: zdÂÄ…ÂżyÃÅš!. ZdÂÄ…ÂżyÃÅš poÂÅ‚knÂÄ…ÃÅš cyjanek - zanim hitlerowcy znajdÂÄ… ciê, by zabijaÃÅš i torturowaÃÅš. W czasie likwidacji szpitala pielêgniarki podawaÂÅ‚y ludziom truciznê, wielu ludzi popeÂÅ‚niÂÅ‚o samobójstwo, strzelano nawet do siebie, tylko po to, by nie oddaÃÅš siê w rêce Niemców. W teraŸniejszoÅ“ci zdÂÄ…ÂżyÃÅš oznacza zoperowaÃÅš, zanim choroba zabierze pacjenta. ZdÂÄ…ÂżyÃÅš przed Panem Bogiem, bo Bóg zsyÂÅ‚a chorobê, bo Boga w okrzyku "Gott mit uns" wpisali sobie Niemcy na sztandary, Bóg zdecyduje o Âżyciu lub Å“mierci.



Hanna Krall prezentuje walkê i bohaterstwo ÂÅ»ydów. Zorganizowano powstanie bez szans, w którego powodzenie nikt nie wierzyÂÅ‚. ChodziÂÅ‚o o coÅ“ innego, o samostanowienie o sobie, o zachowanie ludzkiej godnoÅ“ci, o godnÂÄ… Å“mierÃÅš, jakÂÄ… daje walka.



Hanna Krall ukazuje takÂże wstrzÂÄ…sajÂÄ…ce obrazy Âżycia w getcie. Oto dobrodziejstwem jest odstÂÄ…pienie cyjanku, istnieje walka o tzw. numerki Âżycia, które okazaÂÅ‚y siê farsÂÄ…, dawaÂÅ‚y zÂÅ‚udzenie na szansê przeÂżycia - byÂÅ‚o to cyniczne, ale zapobiegaÂÅ‚o szerzeniu siê paniki. Obserwujemy samobójstwa, brak ÂżywnoÅ“ci i suchÂÄ… grozê liczb - "1:400.000" - czyli tutaj z 400 tysiêcy ocalaÂÅ‚ jeden (Czym wobec tej liczby ocalonych w getcie jest jeden ocalony w szpitalu?). I tak straszliwa i beznamiêtna, na wzór naukowych opisów, analiza gÂÅ‚odu i procesu Å“mierci gÂÅ‚odowej czÂÅ‚owieka - równie przeraÂżajÂÄ…ca jak numerki Âżycia. Dywan byÂÅ‚ wart wiêcej niÂż ludzkie Âżycie - oto suma dokonaÃÄ… hitleryzmu.