8903649741

Nr 3 Ochrona przed i czynniki biologiczne 293

wirusami krwiopochodnymi (HBV, HCV i HIV) po wystąpieniu zdarzenia eksponującego pracownika na kontakt z krwią bądź innym potencjalnie zakaźnym materiałem biologicznym jest zgodny ze wskazówkami CDC (Centers for Disease Control and Prevention) (18). Zgodnie z tymi wytycznymi pracownicy narażeni na kontakt z materiałem biologicznym powinni mieć zagwarantowany przez pracodawcę całodobowy dostęp do lekarza specjalisty ds. chorób zakaźnych. Ponadto, w każdej placówce, w której może mieć miejsce zdarzenie związane z ekspozycją na krew lub inny materiał biologiczny, powinien być zapas leków przeciwretrowirusowych oraz szczepionek przeciwko HBV, tak aby mogły zostać one podane pracownikowi w jak najkrótszym czasie po wystąpieniu zdarzenia. Opracowanie to zawiera również szczegółowe procedury postępowania dotyczące usunięcia z powierzchni skóry, błon śluzowych bądź spojówek eksponowanej osoby potencjalnie zakaźnego materiału biologicznego oraz wytyczne dla lekarzy specjalistów ds. chorób zakaźnych, które uwzględniają wszystkie możliwe scenariusze zdarzeń. Wszystkie ekspozycje wraz ze szczegółowym opisem zdarzenia powinny być rejestrowane w miejscu pracy (19).

Kolejnym istotnym elementem profilaktyki zakażeń

0    charakterze zawodowym u pracowników medycznych laboratoriów diagnostycznych są właściwe kwalifikacje

1    nawyki personelu. Kwalifikacje pracowników uprawnionych do pobierania materiału biologicznego od pacjentów są ściśle określone w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 3 listopada 2004 r. w sprawie wykazu zabiegów i czynności polegających na pobraniu od pacjenta materiału do badań laboratoryjnych (20), które jest aktem wykonawczym do Ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o diagnostyce laboratoryjnej (21). Uprawnienia i wynikające z nich przygotowanie pracowników do wykonywania zawodu — w szczególności do pobierania krwi i innego materiału do badań oraz do właściwego postępowania z tym materiałem w kolejnych etapach pracy — zazwyczaj w prosty sposób przekładają się na zwiększenie bezpieczeństwa zdrowotnego pracowników. Należy też dbać o prawidłowe nawyki personelu. Metodą wartą uwagi w tym przypadku jest zastosowanie okien do obserwacji pracowników przy pracy oraz okresowe szkolenia obejmujące szeroko pojętą tematykę narażenia biologicznego, ze szczególnym uwzględnieniem właściwych metod pracy oraz zachowań zmniejszających i zwiększających ryzyko zakażenia. Te ostatnie mają na celu uświadomienie pracownikom, czego powinni unikać podczas wykonywania pracy, aby utrzymać ryzyko na możliwie najniższym poziomie.

Organizacja i podstawowe wyposażenie laboratoriów jest w dość ogólny sposób objęte zapisami obowiązujących aktów prawnych w tej dziedzinie (21-24) oraz wytycznymi Krajowego Specjalisty w Dziedzinie Mikrobiologii (25,26). Poza ww. zapisami tworzenie laboratoriów diagnostycznych jest nacechowane dość dużym stopniem dowolności, co może skutkować wzrostem ryzyka dla bezpieczeństwa i zdrowia pracowników — szczególnie teraz, kiedy zakłady opieki zdrowotnej znajdują się w trudnej sytuacji finansowej i w celu zmniejszenia kosztów rezygnują z prowadzenia laboratoriów w ramach własnej struktury, ogłaszając przetargi na wykup usług w zewnętrznych jednostkach, najczęściej prywatnych. Zazwyczaj jedynym kryterium wyboru jest najniższa oferowana cena, w wyniku czego laboratoria przystępując do przetargu, obniżają koszty wykonywanych analiz. W wysokim stopniu proces ten pociąga za sobą nie tylko spadek jakości i wiarygodności wyników badań, ale także podejmowanie decyzji o używaniu przestarzałych urządzeń oraz wyposażenie pracowników w niewystarczające ilości jednorazowego sprzętu i środków ochrony (w tym tak podstawowych jak rękawiczki), co w konsekwencji bezpośrednio wpływa na zmniejszenie bezpieczeństwa pracowników.

Szczególne ryzyko kontaktu pracowników z mikroorganizmami wiąże się z pracą z niesprawnymi wirówkami oraz uszkodzonymi bądź niecertyfikowanymi okresowo komorami laminarnymi, które są używane, mimo że nie pracują prawidłowo (mają zaburzony obieg powietrza bądź nieszczelne filtry). Zagrożenie stanowi również całkowita rezygnacja z zakupu komór laminarnych, w wyniku czego pracownicy wykonują czynności związane z opracowywaniem mikroorganizmów na blatach laboratoryjnych. Również nieczyszczone bądź nieprawidłowo działające przewody wentylacyjne oraz urządzenia klimatyzacyjne mogą stanowić źródło infekcji dla pracowników. Zakłady nieposiadające wystarczających zasobów finansowych rezygnują z koniecznych remontów, np. montażu bądź wymiany umywalek na stanowiskach pracy, co również może mieć bezpośredni wpływ na stan higieniczny i bezpieczeństwo pracowników laboratorium.

Od lat choroby zakaźne i pasożytnicze zajmują czołowe miejsce w strukturze rozpoznawanych w Polsce chorób zawodowych. W 2009 r. wśród pracowników opieki zdrowotnej i opieki społecznej stwierdzono 187 przypadków chorób zakaźnych lub pasożytniczych, co stanowiło 71,9% wszystkich chorób w tej grupie zawodowej. Wprawdzie w ostatnich 10 latach obserwuje się wyraźną tendencję spadkową występowania wirusowego zapalenia wątroby wśród pracowników ochrony