8955898728

Urania

(PL ISSN 1689-6009)

Dwumiesięcznik poświęcony upowszechnianiu wiedzy astronomicznej. Czasopismo powstałe z połączenia się „Uranii” (ISSN 0042-0794) — doty chczasowego miesięcznika PTM A. ukazującego się od 1922 r. i „Postępów Astronomii” (ISSN 0032-5414) — dotychczasowego kwartalnika PTA. wychodzącego od 1953 r. Patronat: Polskie Towarzystwo Astronomiczne i Polskie Towarzystwo Miłośników Astronomii. Zachowana zostaje dotychczasowa numeracja „Uranii”.

Nakład: 1700 cgz.

Redaktor Naczelny:

Andrzej Woszczyk. ĆA UMK Tomńj Maciej Mikołajewski — p.o. red. nacz.

Zespól Redukcyjny:

Marek Gołębiewski, CA UMK Toruń Magdalena Ko/uchowska, CAMK Warszawa Adam Michalec. UJ/PTMA Kraków Roman Schrcibcr, CBK PAN Karolina Zawada, CA UMK Toruń

Opracowanie graficzne i skład komputerowy:

Jacek Drążkowski

Korekta:

Bożena Wyrzykowska

Adres Redakcji:

Uniwersytet Mikołaja Kopernika

Centrum Astronomii

ul. Gagarina 11

87-100 TORUŃ

tcl. (0-56)611 30 52

fax. [phone]

Poczta elektroniczna (E-mail address):

aw@ astri.uni.torun.pl

[e-mail]

Adres WWW:

http://urania.pia.cdu.pl

http://urania.camk.cdu.pl

Druk:

Zakład Pol igraficzno-Wydawniczy POZKAL, Inowrocław

Dystrybucja:

Monika Adamów, CA UMK. ul. Gagarina 11.87-100 TORUŃ tel. [phone] E-mail: [e-mail]

Prenumerata w roku 2011 kosztuje 60 zł. Można również zamawiać pojedyncze zeszyty w cenie 11.90 zł.

Bank Millennium S.A. o/Toruń Nr 44 116022020000000055305241

Wydawca:

Polskie Towarzystwo Astronomiczne

ul. Bartycka 18, 00-716 Warszawa

tel. [phone] wewn. 146

E-mail: [e-mail]

WWW: www.pta.cdu.pl

Polskie Tow arzystw o Miłośników Astronomii

ul. Miodowa 13 m. 35, 31-055 Kraków

tcl. (0-12) 422 38 92

E-mail: [e-mail]

WWW: ptmu.astronomia.pl

Numer zamknięto w sierpniu roku 2011

*    Materiałów nie zamówionych Redakcja nie zw raca, a wykorzystując zastrzega sobie prawo do ich redagowania i skracania

*    Przedruk materiałów i zdjęć tylko za zgodą Redakcji. * Opinie i poglądy formułowane przez Redakcję i Autorów nie reprezentują oficjalnego stanowiska obu patronujących nam Towarzystw *

198

204

222

228

232

239

240 240

w NUMERZE

196 Andrzej Woszczyk 1935-2011

Maciej Mikołajewski

W niedzielę. 17 lipca zmarł Profesor Andrzej Woszczyk. jeden z najbardziej zasłużonych polskich astronomów, autor wielu artykułów i książek, niestrudzony popularyzator nauki. Prezes Polskiego Towarzystwa Astronomicznego przez 4 kadencje (1999-2007) i Redaktor Naczelny „ Uranii-Postępów Astronomii" od roku 1995 aż do poprzedniego numeru.

200 Enceladus — glob pod oceanem

Roman Schreiber

Dzięki misji Cassini-Huygens wiemy coraz więcej na temat Saturna i jego księżyców. Jednym z nich jest Enceladus. Powierzchnia Enceladusa jest pokryta lodem, przez szczeliny na południowej półkidi woda wydostaje się na zewnątrz w postaci pióropuszy o złożonej strukturze. Analiza ziarenek lodu w bezpośredniej bliskości księżyca wskazuje na obecność słonego oceanu pod jego skorupą. Podobnie jak księżyc Jowisza lo. Enceladus wytworzył wzdłuż swojej orbity torus (w tym wypadku złożony z ziarenek lodu i przede wszystkim pary wodnej). Misja Cassini trwa i na pewno jeszcze dostarczy nowych obserwacji — również dotyczących Enceladusa.

210 Kto tu rządzi... czyli globalne ocieplenie z perspektywy astronoma

Paweł Rudawy

Niewątpliwie najistotniejszymi astronomicznymi czynnikami powodującymi zmiany bilansu energetycznego Ziemi oraz wpływającymi bezpośrednio na zmiany jej klimatu są: ewolucyjne i krótkookresowe zmiany mocy promieniowania Słońca zarówno całkowitej, jak i w wybranych przedziałach długości fal. okresowe i chaotyczne zmiany poziomu aktywności magnetycznej Słońca, powodujące istotne modyfikacje stanu przestrzeni międzyplanetarnej (heliosfery) oraz magnetosfery i atmosfery' Ziemi, a także. prawdo[xxlub-nie. okresowe zmiany kształtu orbity Ziemi i orientacji w przestrzeni osi obrotu Ziemi.

W kolorze: Tam gdzie czas nadal mierzy się Słońcem (o.II); Globalne ocieplenie z perspektywy astronoma (w.I—IV); Galeria Uranii (o.III); „AstroCamera 2011" (o.IV) w kraju i na świacie: Tam gdzie czas nadal mierzy się Słońcem (206); IV Międzynarodowa Konferencja „Astronomia XXI wieku i jej nauczanie” (7/7); Obóz Szkoleniowo-Obserwacyjny PTM A (218); Hands On Universe — szkolenia dla nauczycieli (220); I Letnia (lecz jakże gorąca) Szkoła (238) w skrócie: Westa z bliska (208); Najciemniejsza znana planeta: obcy świat czarniejszy niż węgiel (208); Ostatnia misja wahadłowca STS-I35 (209);Juno — nowy satelita Jowisza (209); 2010 TK₇—pierwszy ziemski trojańczyk(224); WiggleZ (224); Brakujące ogniwo, czyli woda utleniona w Kosmosie (225); Teleskop Herschela pomaga w rozwiązaniu zagadki pochodzenia kosmicznego pyłu (226); Radioteleskop na orbicie (227)

in memoriam: Pożegnanie w kościele akademickim iw. Ducha w Toruniu w dniu 23 VII2011 r. ; Dzwony Heweliusza pamięci astronomów konkurs: Moje Okno na Wszechświat — podsumowanie felieton: Orbitalny moment pędu fotonu — nowe okno astronomii? astronomia w szkole: Obserwacje astronomiczne ze szkolnej lawy kalendarz astronomiczny 2011: Listopad — grudzień astronomia i muzyka: Astromuzyczne lato A.D. 20!1 relaks z Uranią: krzyżówka ciekawe strony internetowe

NA OKŁADCE

Rozkład temperatury plazmy w koronie słonecznej w dniu 9 sierpnia 20!1 r. ok. godz. 07.26 UT, przedstawiony jako złożenie trzech obrazów monochmmatycznych. uzyskanych w pasmach ultrafioletu 21. I, 19.3 oraz 17,1 nm (Solar Dynamics Observatory — SDO/NASA). Najjaśniejsze, białe obszary zdjęcia prezentują położenie gęstej, gorącej (rzędu 10 min K) plazmy: najciemniejsze, granatowe obszary'przedstawiają plazmę chłodną (poniżej I min K). Ponieważ emisja fotosfery słonecznej w ultrafiolecie jest znikoma, na zdjęciu jest ona ciemna i tworzy ciemną sferę widoczną pod koroną. Wszystkie struktury' widoczne w koronie są wynikiem oddziaływania pola magnetycznego z koroną, przy czym obserwowane systemy pętli magnetycznych w obszarach aktywnych w centrum obrazu widoczne są w rzucie „z góry ”, zaś przy krawędziach pętle w rzucie „ bocznym ”.

Zdjęcie Profesora Andrzeja Woszczyka, zmarłego Redaktora Naczelnego „ Uranii"przy» historycznym astrografie Drapera, wykonał Jerzy Puszcz w połowie lat 80.

5/2011

Urania - Postępy Astronomii

19S