9773562348

Radon w środowisku człowieka

I. RADON W ŚRODOWISKU CZŁOWIEKA 1.1. Radon - informacje ogólne

W przyrodzie występują trzy naturalne izotopy radonu, które są elementami szeregów promieniotwórczych. Dwa z nich zostały odkryte w 1900 roku: toron (izotop °Rn) - przez R.B. Owensa i E. Rutherforda oraz radon (izotop ²²²Rn) - przez F.E. Dorna.

Radon (²²²Rn) pochodzi z szeregu uranu ²³⁸U, jego okres półrozpadu wynosi 3,82 dni, natomiast stała rozpadu X= 2,0982-10"⁶ s'¹. Toron tworzy się w szeregu torowym ( ³²Th), ma okres półrozpadu 55,6 s. Trzeci naturalny izotop to aktynon (radon ^2l9Rn), pochodzący z szeregu uranu ²³⁵U, z okresem półrozpadu 3,96 s. Największe znaczenie (z punktu widzenia wpływu na zdrowie) ma izotop o najdłuższym czasie półrozpadu, czyli radon ²²²Rn. Aktynon jest „najkrócej żyjącym” izotopem i dlatego jego wpływ na zdrowie jest zaniedbywany. Zdarzają się jednak obszary o wyjątkowo dużej zawartości toru w skorupie ziemskiej (np. stan Kerala w Indiach), gdzie piaski monacytowe mogą być źródłem znacznych ilości uwalnianego toronu, co może już stanowić potencjalne zagrożenie zdrowotne [Dur97],

Radon jest naturalnym gazowym pierwiastkiem promieniotwórczym o liczbie atomowej 86. Jest najcięższym gazem szlachetnym, bezbarwnym i bezwonnym. Jest rozpuszczalny w wodzie, rozpuszczalność ta zależy od temperatury wody: im niższa temperatura tym większy współczynnik rozpuszczalności. Podstawowe parametry fizykochemiczne radonu (²²²Rn) zamieszczono w Tabeli 1.1.

Radon, jako gaz szlachetny, jest generalnie nieaktywny chemicznie, chociaż opisano przypadki tworzenia fluorków radonu [Dur97], Jest dość mobilny i może migrować zarówno w skorupie ziemskiej jak i w powietrzu. Powoduje to możliwość jego wdychania przez ludzi, a w konsekwencji (w przypadku wyższych stężeń) może stanowić zagrożenie radiacyjne.

Źródłem obecności radonu w powietrzu jest skorupa ziemska, w której znajdują się bezpośredni poprzednicy izotopów radonu w poszczególnych szeregach promieniotwórczych: rad ²²⁶Ra, który poprzez rozpad a powoduje powstanie radonu ²²²Rn; rad ²²⁴Ra, z którego powstaje toron ^22(lRn oraz rad ²²³Ra, którego pochodną jest aktynon ²¹⁹Rn [Eis87], Radon wydostaje się ze skorupy ziemskiej do powietrza atmosferycznego (zjawisko ekshalacji) i jest, wraz z jego krótkożyciowymi produktami rozpadu, odpowiedzialny za ponad połowę efektywnego równoważnika dawki rocznej (ok. 1,4 mSv), jaką otrzymują mieszkańcy Polski.

3