106096432

Lud, t. 59, 1975

J. V. Bromley, Etnos i etnografia, Izdatielstvo „Nauka”, Moskva 1973, ss. 280 — 3 nlb.

Prot. Julian W. Bromley, dyrektor Instytutu Etnografii im. Mikłucho-Makłaja Akademii Nauk w Moskwie, uwieńczył wieloletnie swe zainteresowania zagadnieniami przedmiotowymi i teoretyczno-metodologieznymi etnografii, którym dał wyraz tuż w wielu artykułach i rozprawach, syntetyczną, zwartą i pełną publikacją książkową. Budzi ona i będzie budzić niewątpliwie najwyższe zainteresowanie z racji zawartego w niej ogromnego ładunku myślowego dotyczącego najistotniejszych spraw współczesnej etnografii (etnologii) — ładunku należycie uporządkowanego, zsyntetyzowanego, do końca przemyślanego i wyważonego oraz przedstawionego w formie klarownej i przystępnej. Od razu można stwierdzić, że książka Bromley'a należy do najlepszych pozycji światowej literatury etnologicznej ostatnich lat.

O treści książki informuje najbardziej zwięźle notka w języka rosyjskim i angielskim zamieszczona na odwrocie strony tytułowej. Oto jej brzmienie: ,.Książka zawiera wielostronne rozważania o zadaniach etnografii — nauki o ludach świata ictnosach), analizuje jej tradycje, jej stosunek do takich nauk pokrewnych, jak historia, archeologia, socjologia, folklorystyka, antropologia, geografia i in. W związku z określeniem przedmiotu etnografii autor poświęca szczególną uwagę takim niezbyt dotąd rozpracowanym aspektom teorii etnosu, jak odróżnienie etnosu od innych form społeczności (wspólnot) ludzkich, wąskie i szerokie pojmowanie etnosu. hierarchiczna struktura społeczności etnicznych i ich typologizacja, etniczne funkcje kultury i psychiki, typy procesów etnicznych itd. Jest to w radzieckiej literaturze naukowej pierwsze monograficzne studium wspomnianego wyżej zakresu problemów. Książka jest skierowana do osób studiujących nauki humanistyczne, słuchaczy i nauczycieli uniwersyteckich i tych wszystkich, którzy są zainteresowani przeszłością historyczną ludów świata oraz współczesnymi procesami etnicznymi”.

Pierwsza połowa książki zawiera wszechstronną analizę podstawowego zjawiska i pojęcia, jakim jest etnos. W oparciu o szeroko wykorzystaną i cytowaną radziecką i światową literaturę etnosocjologiczną, poprzez drobiazgową analizę pojęć i odpowiadających im rzeczywistości, autor wydziela społeczności etniczne spośród różnego rodzaju formacji ludzkich i ustala ich hierarchię. Na miejsce różnych w rozmaitych językach oraz często niejasnych określeń na oznaczenie społeczności takich jak: lud. Volk, peuple, folk, naród itp. — proponuje jednolity termin: etnos, dotąd zresztą już używany, jednak jeszcze szerzej nie stosowany. Koresponduje on jednoznacznie z nazwą dyscypliny (etnografia wzgl. etnologia), która ma właśnie za przedmiot ową ludzką formację — etnos — jako od strony genetycznej historycznie złożony i dynamiczny system, jako społeczność kulturową wyróżniającą się od innych analogicznych wspólnot zarówno grupowymi właściwościami kultury (język, religia, sztuka, twórczość słowna, obyczaje, obrzędy itd.), jak i pewnym stopniem świadomości etnicznej. Aby być w zgodzie z historyczną zmiennością i aktualną