1108720900

Związki manganu

Mangan występuje w przyrodzie w stanie związanym, głównie w postaci rud. Zanieczyszczenia związane są z eksploatacją złóż oraz produkcja manganu na potrzeby przemysłu stalowego. W trakcie procesu produkcyjnego następuje znaczna emisja pyłów. Zawartość związków lotnych manganu wynosi wówczas około paruset g/m³. Ponadto, w niektórych państwach substancje zawierające mangan stosuje się jako dodatki do paliwa czy jako katalizatory w odpowiednich reakcjach. Tlenek manganu (IV), Mn(>2, jako silny utleniacz, powoduje przemianę tlenku siarki (IV) do tlenku siarki (VI), a ten ostatni ma zdolność do łatwego uwodnienia, w wyniku, czego tworzy się mocny kwas siarkowy (VI). Związki manganu są jednym ze składników środków ochrony roślin. Z wielu znanych (i stosowanych pochodnych kwasu tiokarbaminowego), stosuje się przeważnie na terytorium polskim maneb oraz mankozeb. Okazało się, że kation manganu dwudodatni jest zdecydowanie bardziej toksyczny od tego w którym pierwiastek ten występuje na +3 stopniu utlenienia. Najbardziej bezpieczne, dla organizmów żywych są aniony zawierające Mn (MnO«*, MnO*²-).

Mangan należy do mikroelementów, a więc substancji absolutnie koniecznych do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Deficyt tego pierwiastka powoduje zaburzenia wzrostu oraz rozwoju układu kostnego. Przedawkowanie tego mikroelementu i jego skutki nie są jeszcze poznane. Niemniej jednak określono dzienne zapotrzebowanie mieszczące się w granicach 8 - 9 mg. Mangan występuje w największych ilościach w herbacie (250 ml zawiera 1,3 mg Mn). Na kolejnych pozycjach plasują się: ziarna zbóż, liściaste warzywa oraz truskawki.

Związki chromu

Metal ten można znaleźć w przyrodzie wyłącznie w postaci związków chemicznych, w rudach, skałach, wodzie czy glebie. Związki chromu są podstawowym surowcem w przemyśle stalowym, barwników, garbarstwie. Najpowszechniejszym źródłem skażenia środowiska jest produkcja różnego rodzaju odpadów w w/w przemysłach oraz w procesie spalania węgla. Związki chromu gromadzą się w roślinach w ilości około 20-50 pg/kg. Zwierzęta w dużo szybszym tempie oraz ilości wchłaniają ten pierwiastek, osiągając stężenie wynoszące 150 pg/kg. Artykuły żywnościowe eksportowane z Egiptu charakteryzują się największym poziomem chromu. Substancja ta ma zdolność przenikania przez barierę krew - łożysko wyłącznie w postaci związku metaloorganicznego (w którym występuje na +3 stopniu utlenienia). Odkłada się w ciele płodu, po urodzeniu osiąga graniczna wartość, a z wiekiem stopniowo, choć szybko, maleje do poziomu cechującego dorosłego człowieka. Chrom trójwartościowy zchelatowany ze związkiem organicznym znajduje się obficie w drożdżach. Jak do tej pory nie udało się określić struktury tej substancji. Pierwiastek ten gromadzi się głównie w płucach oraz włosach. Prowadząc doświadczenia na gryzoniach, polegające na utrzymywaniu niskiego poziomu chromu w ich organizmie, można zauważyć, iż nastąpił gwałtowny wzrost stężenia glukozy we krwi, a także cukromocz, inhibicja wzrostowa. Na tej podstawie wywnioskowano, ze organizm ludzki (i małp) będzie podobnie reagował na deficyt chromu. Ze względu na nikłą wchłanialność tego pierwiastka (w postaci Cr^3ł) z przewodu pokarmowego (0,5%), niewiele można wnioskować o konsekwencjach jego przedawkowania. Największą toksyczność wykazują związki chemiczne, w których chrom jest sześciowartościowy. Dotychczas nie wyznaczono dopuszczalnej ilości chromu, która może być dostarczona do organizmu bez żadnych konsekwencji.

20