117828191

2. Wybrane klasy związków zawartych w olejkach eterycznych

Olejkami eterycznymi nazywamy substancje lotne o różnym charakterze chemicznym, charakteryzujące się silnym zapachem. Pozyskuje się je ze świeżych lub suszonych roślin. Olejek znajduje się najczęściej w specjalnych komórkach wydzielniczych, gdzie gromadzi się jako produkt przemiany materii. Komórki te są charakterystyczne dla roślin bogatych w olejki lotne, jak np. dla gatunków z rodziny sosnowatych, wargowych, liliowatych, mirtowatych, rutowatych, różowatych i baldaszkowatych. Do charakterystycznych cech fizykochemicznych olejków należą płynna konsystencja, lotność, czynność optyczna oraz charakterystyczny zapach. Pod względem składu jest to mieszanina rozmaitych związków chemicznych, takich jak terpeny, estry, alkohole, aldehydy, ketony, fenole, etery i węglowodory. Zawartość poszczególnych grup związków warunkuje terapeutyczne właściwości olejku. Olejki bogate w ketony znane są ze swych właściwości wspomagających gojenie ran, mukolitycznych czy uspokajających, natomiast olejki bogate w alkohole działają przeciwbakteryjnie, immunostymulująco i przeciwzapalnie. Dwie ostatnie właściwości zawdzięczają    również kwasom i    aldehydom. Działanie przeciwzapalne,

przeciwhistaminowe i przeciwalergiczne warunkują terpeny [22]. Niestety, składniki olejków eterycznych wywołują również niekorzystne skutki uboczne. Wysoka zawartość aldehydów i fenoli może powodować podrażnienie skóry, a furanokumaryny mogą być odpowiedzialne za fototoksyczność. Safrol posiada właściwości kancerogenne, natomiast regularne podawanie dużych ilości cytralu może prowadzić do obniżenia zdolności zagnieżdżenia się komórki jajowej, a nawet do przerwania ciąży [22, 23]. Udział poszczególnych składników w olejkach eterycznych jest zmienny i zależy od wielu czynników, m in od odmiany rośliny, pochodzenia geograficznego surowca, stadium wegetacji, a także od czynników genetycznych (genotypu). Nie zawsze jednak główny składnik jest nośnikiem podstawowego zapachu. Składniki towarzyszące mogą mieć istotny wpływ na kompozycję zapachową. Olejki eteryczne najlepiej jest otrzymywać przez destylację z parą wodną lub przez ekstrakcję przy pomocy lotnych rozpuszczalników [14, 24, 25, 36].

16